یادداشت وارده/
جامعه قرآنی و اقتصاد مقاومتی
گروه اقتصاد: جامعه قرآنی به تناسب وظایف و تخصص خود می‌تواند در راستای تحقق رهنمودهای رهبر معظم انقلاب در اقتصاد مقاومتی در سه محور پژوهش، ترویج و تحقق، ایفای نقش کند.
با ظهور انقلاب اسلامی در منطقه‌ای حساس از نظر اقتصادی و ژئوپلیتیکی، نظام سلطه جهانی با تمامی امکانات به مبارزه با آن پرداخت. پس از شکست در زمینه‌های نظامی، تهاجم به ساحت‌های دیگر به‌ویژه عرصه اقتصادی کشانده شد و در این مسیر از ابزارهای متعددی از جمله تحریم‌های یکجانبه و غیرقانونی برای تسلیم نظام و عقب‌نشینی از آرمان‌های اولیه بهره گرفته شد.
پس از مرحله ایستادگی در برابر زیاده‌خواهی دشمن در مذاکرات، نظام اسلامی مکلف به نظریه‌پردازی و الگو‌‌سازی اقتصادی شد تا علاوه بر اثبات حقانیت و کارآمدی اسلام، الگوی عملی اداره جامعه را مبتنی بر قرآن و سنت در حوزه‌های گوناگون به‌ویژه اقتصاد ترسیم کند؛ زیرا در دوره کنونی تنها راهکار غلبه بر مشکلات اقتصادی کشور و حرکت تحول‌گرایانه به سوی پیشرفت، بازگشت به مبانی اسلام با عنایت به شرایط روز است و این دو امر در «اقتصاد مقاومتی» به‌خوبی قابل تحقق است.
با توجه به رهنمود مقام معظم رهبري در شعار سال نسبت به اقتصاد مقاومتی که کشور را در برابر هجمه‌های غرب حفظ و خودکفايي و عدم وابستگي را به ارمغان می‌آورد، ضرورت دارد که جامعه قرآنی نیز در تحقق این امر سهمی را به خود اختصاص دهد؛ زیرا از یک سو قرآن کریم منبع اصیل تعالیم وحیانی و سرفصل تحولات جامعه اسلامی است و از سوی دیگر اعضای جامعه قرآنی اعم از نخبگان، اساتید، فعالان، متعلمان و ... نقش زیادی در فرهنگ‌سازی در جامعه ایفا می‌کنند.
از این رو می‌بایست ظرفیتهای بالقوه جامعه قرآنی برای تحقق اقتصاد مقاومتی مورد شناسایی و فعال‌سازی قرار گیرند. این ظرفیت‌ها در سه محور قابل بررسی می‌باشد؛ مرحله نخست محور تحقیق و پژوهش، محور دوم ترویج و تبلیغ در بین جامعه به ویژه فعالان قرآنی و خانواده آنها و سطح بعدی تلاش در راستای تحقق عملیاتی و میدانی برخی از این طرح هاست.
درباره محور نخست «تحقیق و پژوهش»؛ اگرچه تاکنون سمینارهایی در زمینه اقتصاد مقاومتی یا اجرای سیاست‌های کلی برگزار شده، اما تحلیل اسلامی و قرآنی نادیده گرفته شده است؛ زیرا اگرچه اقتصاد مقاومتی در ادبیات اقتصاد متعارف در برخی مقولات همچون تاب‌آوری، نفوذناپذیری، پایداری و ضدشکنندگی دارای اشترکاتی است، اما بیش از آن مبانی قرآنی و اندیشه‌ای در نظام اسلامی مبنای طرح‌ریزی این نظریه در زبان مقام معظم رهبری است. از این‌رو اساتید و محققان می‌توانند با کنکاش مؤلفه‌های اقتصاد مقاومتی در قرآن، سنت و سیره معصومین(ع) و رهنمودهای مقام معظم رهبری، بستری برای تبیین آموزه‌های قرآنی و اشاعه الگوی اقتصاد مقاومتی مهیا سازند.
در این مسیر اهدافی همچون تبیین ابعاد، سیاست‌ها و مؤلفه‌های قرآنی اقتصاد مقاومتی، گفتمان‌سازی، نهادینه‌کردن اقتصاد مقاومتی در مجامع علمی - آموزشی قرآنی، تبیین ناسازگاری‌های جاری اقتصاد ملی با آموزه‌ها و سیاست‌های کلی قرآن قابل وصول است.
صاحب‌نظران، اساتید و پژوهشگران قرآن کریم می‌توانند با برگزاری نشست‌های هم‌اندیشی، کارگاه‌های تخصصی و آموزشی بستری برای آشنایی با مبانی، سیاست‌ها، رهیافت‌های عملیاتی اقتصاد مقاومتی و پیوند آن با آموزه‌های قرآنی فراهم کنند و مبلغانی جهت ترویج و نهادینه‌سازی این آموزه ها در جامعه تربیت سازند.
این محور می‌تواند زمینه‌ساز محور دوم یعنی ترویج و تبلیغ باشد؛ در این بخش نقش نهادها، سازمان‌ها و مؤسسات مردمی قرآنی برجسته می‌شود. وظیفه این بخش علاوه بر تبیین اهمیت اقتصاد مقاومتی و راهکارهای عملیاتی آن برای عموم مردم، آموزش و تبلیغ مبانی قرآنی برای خصوص مخاطبان قرآنی این مراکز است.
تدوین جزوات آموزشی مبانی قرآنی اقتصاد مقاومتی و برگزاری دوره‌های اقتصاد مقاومتی برای قرآن‌آموزان می‌تواند گامی کوچک در پیگیری دستور ولی امر مسلمین جهان در بازطراحی نظام اقتصادی کشور، مبتنی بر مکتب اقتصادی قرآن و ایجاد نسخۀ معاصر نظام اقتصادی اسلام است.
در محور سوم آحاد جامعه قرآنی می‌تواند در مسیر عملیاتی‌سازی فرمایش رهبری گام‌های جدی بردارد. در این مرحله پس از فرهنگ‌سازی، ارتقاء انگیزه و تشویق جامعه در عرصه عملیاتی مورد نظر است. در این مرحله باید اجرایی‌سازی رهنمودهای قرآنی درباره اقتصاد مقاومتی در زندگی روزمره همچون الگو‌های صحیح مصرف و پرهیز از اسراف، حفظ منابع حیاتی، فرهنگ تولید و قطع وابستگی، مصرف کالای ایرانی و... تعریف شود.
بنابراین در این راه ضروری است تا جامعه قرآنی علاوه بر شناسایی ظرفیت‌ها و تخصص‌های هر بخش، به تقسیم نقش‌ها و وظایف هر نهاد بپردازد و علاوه بر سهم‌پذیری در آموزش و ترویج قرآن، در راه پیاده‌سازی آموزه‌های عینی قرآنی و لبیک به تقاضای رهبر معظم انقلاب سهم خود را ادا کند.
در پایان برخی موضوعات پیشنهادی برای مقالات ارائه می‌شود:
1. مبانی اقتصاد مقاومتی در قرآن، روایات و سیره معصومین(ع)
2. نقش سبک زندگی در تحقق اقتصاد مقاومتی
3. فرهنگ قرآن و اقتصاد مقاومتی
4. نقش مدیریت جهادی در پیاده سازی اقتصاد مقاومتی
5. نقش جامعه قرآنی در تحقق اقتصاد
6. نقش رسانه‌های قرآنی در پیاده سازی اقتصاد مقاومتی
7. دفاع مقدس و اقتصاد مقاومتی
8. نقش اقتصاد عدالت محور و مردمی در مقاوم سازی اقتصاد
9. نقش تشکل‌ها و موسسات قرآنی
10. تبیین نقش اقتصاد عدالت محور و مردم پایه در مقاوم سازی اقتصاد
محمد پارسائیان؛ پژوهشگر مرکز مطالعات میان‌رشته‌ای قرآن کریم
پس از مرحله ایستادگی در برابر زیاده‌خواهی دشمن در مذاکرات، نظام اسلامی مکلف به نظریه‌پردازی و الگو‌‌سازی اقتصادی شد تا علاوه بر اثبات حقانیت و کارآمدی اسلام، الگوی عملی اداره جامعه را مبتنی بر قرآن و سنت در حوزه‌های گوناگون به‌ویژه اقتصاد ترسیم کند؛ زیرا در دوره کنونی تنها راهکار غلبه بر مشکلات اقتصادی کشور و حرکت تحول‌گرایانه به سوی پیشرفت، بازگشت به مبانی اسلام با عنایت به شرایط روز است و این دو امر در «اقتصاد مقاومتی» به‌خوبی قابل تحقق است.
با توجه به رهنمود مقام معظم رهبري در شعار سال نسبت به اقتصاد مقاومتی که کشور را در برابر هجمه‌های غرب حفظ و خودکفايي و عدم وابستگي را به ارمغان می‌آورد، ضرورت دارد که جامعه قرآنی نیز در تحقق این امر سهمی را به خود اختصاص دهد؛ زیرا از یک سو قرآن کریم منبع اصیل تعالیم وحیانی و سرفصل تحولات جامعه اسلامی است و از سوی دیگر اعضای جامعه قرآنی اعم از نخبگان، اساتید، فعالان، متعلمان و ... نقش زیادی در فرهنگ‌سازی در جامعه ایفا می‌کنند.
از این رو می‌بایست ظرفیتهای بالقوه جامعه قرآنی برای تحقق اقتصاد مقاومتی مورد شناسایی و فعال‌سازی قرار گیرند. این ظرفیت‌ها در سه محور قابل بررسی می‌باشد؛ مرحله نخست محور تحقیق و پژوهش، محور دوم ترویج و تبلیغ در بین جامعه به ویژه فعالان قرآنی و خانواده آنها و سطح بعدی تلاش در راستای تحقق عملیاتی و میدانی برخی از این طرح هاست.
درباره محور نخست «تحقیق و پژوهش»؛ اگرچه تاکنون سمینارهایی در زمینه اقتصاد مقاومتی یا اجرای سیاست‌های کلی برگزار شده، اما تحلیل اسلامی و قرآنی نادیده گرفته شده است؛ زیرا اگرچه اقتصاد مقاومتی در ادبیات اقتصاد متعارف در برخی مقولات همچون تاب‌آوری، نفوذناپذیری، پایداری و ضدشکنندگی دارای اشترکاتی است، اما بیش از آن مبانی قرآنی و اندیشه‌ای در نظام اسلامی مبنای طرح‌ریزی این نظریه در زبان مقام معظم رهبری است. از این‌رو اساتید و محققان می‌توانند با کنکاش مؤلفه‌های اقتصاد مقاومتی در قرآن، سنت و سیره معصومین(ع) و رهنمودهای مقام معظم رهبری، بستری برای تبیین آموزه‌های قرآنی و اشاعه الگوی اقتصاد مقاومتی مهیا سازند.
در این مسیر اهدافی همچون تبیین ابعاد، سیاست‌ها و مؤلفه‌های قرآنی اقتصاد مقاومتی، گفتمان‌سازی، نهادینه‌کردن اقتصاد مقاومتی در مجامع علمی - آموزشی قرآنی، تبیین ناسازگاری‌های جاری اقتصاد ملی با آموزه‌ها و سیاست‌های کلی قرآن قابل وصول است.
صاحب‌نظران، اساتید و پژوهشگران قرآن کریم می‌توانند با برگزاری نشست‌های هم‌اندیشی، کارگاه‌های تخصصی و آموزشی بستری برای آشنایی با مبانی، سیاست‌ها، رهیافت‌های عملیاتی اقتصاد مقاومتی و پیوند آن با آموزه‌های قرآنی فراهم کنند و مبلغانی جهت ترویج و نهادینه‌سازی این آموزه ها در جامعه تربیت سازند.
این محور می‌تواند زمینه‌ساز محور دوم یعنی ترویج و تبلیغ باشد؛ در این بخش نقش نهادها، سازمان‌ها و مؤسسات مردمی قرآنی برجسته می‌شود. وظیفه این بخش علاوه بر تبیین اهمیت اقتصاد مقاومتی و راهکارهای عملیاتی آن برای عموم مردم، آموزش و تبلیغ مبانی قرآنی برای خصوص مخاطبان قرآنی این مراکز است.
تدوین جزوات آموزشی مبانی قرآنی اقتصاد مقاومتی و برگزاری دوره‌های اقتصاد مقاومتی برای قرآن‌آموزان می‌تواند گامی کوچک در پیگیری دستور ولی امر مسلمین جهان در بازطراحی نظام اقتصادی کشور، مبتنی بر مکتب اقتصادی قرآن و ایجاد نسخۀ معاصر نظام اقتصادی اسلام است.
در محور سوم آحاد جامعه قرآنی می‌تواند در مسیر عملیاتی‌سازی فرمایش رهبری گام‌های جدی بردارد. در این مرحله پس از فرهنگ‌سازی، ارتقاء انگیزه و تشویق جامعه در عرصه عملیاتی مورد نظر است. در این مرحله باید اجرایی‌سازی رهنمودهای قرآنی درباره اقتصاد مقاومتی در زندگی روزمره همچون الگو‌های صحیح مصرف و پرهیز از اسراف، حفظ منابع حیاتی، فرهنگ تولید و قطع وابستگی، مصرف کالای ایرانی و... تعریف شود.
بنابراین در این راه ضروری است تا جامعه قرآنی علاوه بر شناسایی ظرفیت‌ها و تخصص‌های هر بخش، به تقسیم نقش‌ها و وظایف هر نهاد بپردازد و علاوه بر سهم‌پذیری در آموزش و ترویج قرآن، در راه پیاده‌سازی آموزه‌های عینی قرآنی و لبیک به تقاضای رهبر معظم انقلاب سهم خود را ادا کند.
در پایان برخی موضوعات پیشنهادی برای مقالات ارائه می‌شود:
1. مبانی اقتصاد مقاومتی در قرآن، روایات و سیره معصومین(ع)
2. نقش سبک زندگی در تحقق اقتصاد مقاومتی
3. فرهنگ قرآن و اقتصاد مقاومتی
4. نقش مدیریت جهادی در پیاده سازی اقتصاد مقاومتی
5. نقش جامعه قرآنی در تحقق اقتصاد
6. نقش رسانه‌های قرآنی در پیاده سازی اقتصاد مقاومتی
7. دفاع مقدس و اقتصاد مقاومتی
8. نقش اقتصاد عدالت محور و مردمی در مقاوم سازی اقتصاد
9. نقش تشکل‌ها و موسسات قرآنی
10. تبیین نقش اقتصاد عدالت محور و مردم پایه در مقاوم سازی اقتصاد
محمد پارسائیان؛ پژوهشگر مرکز مطالعات میان‌رشته‌ای قرآن کریم
