چهل منبر؛ آیین فراموش‌شده قزوین در ماه محرم
گروه اجتماعی: کارشناس و محقق قزوینی با اشاره به آیین‌هایی همچون چهل منبر گفت: پیشینه آیین‌های عزاداری قزوین در ایام محرم به دوران صفویه و بعد ازآن برمی‌گردد که باگذشت زمان برخی از این آیین‌ها به فراموشی سپرده‌شده است.
محمدحسین سلیمانی، کارشناس و محقق قزوینی در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) از قزوین، اظهار کرد: قزوین در دوران پیش از صفویان مرکز شیعیان بوده است اما به لحاظ نوع حاکمیتی امکان عزاداری برای اهل‌بیت (ع) در این شهر وجود نداشته است، پیشینه آیین‌های عزاداری قزوین در ایام محرم به دوران صفویه و بعدازآن برمی‌گردد.
وی افزود: قزوینی‌ها نسبت به امام حسین (ع) عشق دیرینه‌ای دارند به‌طوری‌که درصحنه کربلا "اسلم دیلمی قزوینی" تنها شهید ایرانی در کربلا که جز 72 تن شهید کربلا نیز قرار دارد، اهل قزوین بوده است، بعد از انتقال پایتخت از تبریز به قزوین و استقلال قزوین، موقعیت شیعیان قزوینی بهبود پیدا کرد و ازآن‌پس شاهد آیین‌های عزاداری متنوعی در این شهر بودیم.
این کارشناس یادآور شد: قزوین از دیرباز قطب تعزیه بوده است و تعزیه یکی از مراسم‌های استان قزوین است که خواستگاه 400 ساله دارد، تعزیه ازجمله آیین‌هایی است که از عنصر نمایشی بهره گرفته تا صحنه کربلا را به‌منظور پاسداشت وقایع عاشورا به نمایش بگذارند.
وی تأکید کرد: تعزیه در مراسم‌های عزاداری قزوین از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است و همواره مورد استقبال قرار می‌گیرد، همچنین تعزیه‌خوانان قزوینی همواره در تکایای دولت وقت به تعزیه‌خوانی می‌پرداختند که ازجمله شاخص‌ترین آنان می‌توان به ملأ عبدالکریم جناب قزوینی، جواد دواتگر، ابوالحسن اقبال آذر، ابوالقاسم آذری فر، رمضان رنگرز و حبیب‌الله اسبمردی اشاره کرد.
سلیمانی عنوان کرد: زنان در مراسم‌های عزاداری قزوین نقش ویژه‌ای دارند و برخی از مراسم‌ها به زنان اختصاص دارد. همچنین حسینیه آقا سید جمال یکی از مکان‌هایی است که زنان قزوینی در دهه محرم هرروز صبح در آنجا تجمع و به عزاداری می‌پردازند.
وی خاطرنشان کرد: در این حسینیه که از قدمت بالایی برخوردار است، افرادی که حاجت دارند معمولاً به حسینیه آقا سید جمال می‌روند و به‌عنوان تبرک چند حبه قند یا تعدادی استکان به حالت گرو برمی‌دارند و پس از برآورده شدن حاجتشان استکان، چای، قوری، سماور یا قند خریداری کرده و به حسینیه برمی‌گردانند.
این قزوین‌پژوه بیان کرد: مراسم نمادین خاک‌سپاری شهدای کربلا یکی دیگر از مراسم‌های ویژه زنان در قزوین است. در روز 12 محرم بر اساس روایت تاریخی زنان آزاده طایفه بنی‌اسد پس از واقعه دردناک کربلا به خاک‌سپاری شهدای کربلا اقدام کرده‌اند و این مهم‌ترین دلیلی است که این مراسم تبدیل به یک مجلس کاملاً زنانه شده است.
وی تأکید کرد: درگذشته زنان قزوینی به‌خصوص زنان طوایف و ایلات قزوین در مسجد علی‌اکبر (ع) تجمع می‌کنند و با بیل و کلنگ، با حمل اجساد نمادین به سمت امام‌زاده حسین حرکت می‌کنند و به نوحه‌خوانی و سینه‌زنی می‌پردازند و مردان با گل‌آلود مردن خود در حاشیه این مراسم به سینه‌زنی می‌پردازند.
سلیمانی در ادامه با اشاره به درخت خون‌بار زرآباد تصریح کرد: روستای «زرآباد» از توابع بخش «رودبار الموت»، درخت چنار کهن‌سالی وجود دارد که هرساله هنگام اذان صبح روز عاشورا از آن مایع قرمزرنگی مانند خون تراوش می‌کند، به همین خاطر هرسال، افراد بسیاری از مناطق دور و نزدیک به این محل می‌آیند و زیر درخت خون‌بار می‌روند تا هم به عزاداری بپردازند و هم شاهد تراوش خون از آن باشند.
وی با اشاره به آیین‌های فراموش‌شده در عزاداری قزوین یادآور شد: یکی دیگر از مراسم‌های عزاداری مربوط به دوره قاجار است که به مراسم "40منبر" معروف است، بعدازاینکه برگزاری مراسم عزاداری در دوره پهلوی ممنوع شد این مراسم در قزوین منسوخ شد ولی در شهرهای دیگر مانند لاهیجان، گرگان و بروجرد اجرا می‌شود.
وی ادامه می‌دهد: در قزوین قدیم در شب عاشورا (عصر روز تاسوعا)، زنان، مردان، پیران و جوانان با پای‌برهنه پیاده به 40 محل روضه‌خوانی سر می‌زدند و شمع روشن و منبر را می‌بوسیدند. این حرکت دسته‌جمعی بود که به پاسداشت 40 روضه امام حسین(ع) انجام می‌شد.
این قزوین پژوه ادامه داد: آیین توق درآوردن یکی دیگر از آیین‌های دوره قاجاری و پهلوی اول است که طی آن در محله آخوند قزوین از منزل امام‌جمعه وقت توق که تیغه فلزی منسوب به سرنیزه امام حسین (ع) بود را درمی‌آوردند و بعد از حمل آن عزاداری می‌کردند.
وی افزود: قزوینی‌ها نسبت به امام حسین (ع) عشق دیرینه‌ای دارند به‌طوری‌که درصحنه کربلا "اسلم دیلمی قزوینی" تنها شهید ایرانی در کربلا که جز 72 تن شهید کربلا نیز قرار دارد، اهل قزوین بوده است، بعد از انتقال پایتخت از تبریز به قزوین و استقلال قزوین، موقعیت شیعیان قزوینی بهبود پیدا کرد و ازآن‌پس شاهد آیین‌های عزاداری متنوعی در این شهر بودیم.
این کارشناس یادآور شد: قزوین از دیرباز قطب تعزیه بوده است و تعزیه یکی از مراسم‌های استان قزوین است که خواستگاه 400 ساله دارد، تعزیه ازجمله آیین‌هایی است که از عنصر نمایشی بهره گرفته تا صحنه کربلا را به‌منظور پاسداشت وقایع عاشورا به نمایش بگذارند.
وی تأکید کرد: تعزیه در مراسم‌های عزاداری قزوین از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است و همواره مورد استقبال قرار می‌گیرد، همچنین تعزیه‌خوانان قزوینی همواره در تکایای دولت وقت به تعزیه‌خوانی می‌پرداختند که ازجمله شاخص‌ترین آنان می‌توان به ملأ عبدالکریم جناب قزوینی، جواد دواتگر، ابوالحسن اقبال آذر، ابوالقاسم آذری فر، رمضان رنگرز و حبیب‌الله اسبمردی اشاره کرد.
سلیمانی عنوان کرد: زنان در مراسم‌های عزاداری قزوین نقش ویژه‌ای دارند و برخی از مراسم‌ها به زنان اختصاص دارد. همچنین حسینیه آقا سید جمال یکی از مکان‌هایی است که زنان قزوینی در دهه محرم هرروز صبح در آنجا تجمع و به عزاداری می‌پردازند.
وی خاطرنشان کرد: در این حسینیه که از قدمت بالایی برخوردار است، افرادی که حاجت دارند معمولاً به حسینیه آقا سید جمال می‌روند و به‌عنوان تبرک چند حبه قند یا تعدادی استکان به حالت گرو برمی‌دارند و پس از برآورده شدن حاجتشان استکان، چای، قوری، سماور یا قند خریداری کرده و به حسینیه برمی‌گردانند.
این قزوین‌پژوه بیان کرد: مراسم نمادین خاک‌سپاری شهدای کربلا یکی دیگر از مراسم‌های ویژه زنان در قزوین است. در روز 12 محرم بر اساس روایت تاریخی زنان آزاده طایفه بنی‌اسد پس از واقعه دردناک کربلا به خاک‌سپاری شهدای کربلا اقدام کرده‌اند و این مهم‌ترین دلیلی است که این مراسم تبدیل به یک مجلس کاملاً زنانه شده است.
وی تأکید کرد: درگذشته زنان قزوینی به‌خصوص زنان طوایف و ایلات قزوین در مسجد علی‌اکبر (ع) تجمع می‌کنند و با بیل و کلنگ، با حمل اجساد نمادین به سمت امام‌زاده حسین حرکت می‌کنند و به نوحه‌خوانی و سینه‌زنی می‌پردازند و مردان با گل‌آلود مردن خود در حاشیه این مراسم به سینه‌زنی می‌پردازند.
سلیمانی در ادامه با اشاره به درخت خون‌بار زرآباد تصریح کرد: روستای «زرآباد» از توابع بخش «رودبار الموت»، درخت چنار کهن‌سالی وجود دارد که هرساله هنگام اذان صبح روز عاشورا از آن مایع قرمزرنگی مانند خون تراوش می‌کند، به همین خاطر هرسال، افراد بسیاری از مناطق دور و نزدیک به این محل می‌آیند و زیر درخت خون‌بار می‌روند تا هم به عزاداری بپردازند و هم شاهد تراوش خون از آن باشند.
وی با اشاره به آیین‌های فراموش‌شده در عزاداری قزوین یادآور شد: یکی دیگر از مراسم‌های عزاداری مربوط به دوره قاجار است که به مراسم "40منبر" معروف است، بعدازاینکه برگزاری مراسم عزاداری در دوره پهلوی ممنوع شد این مراسم در قزوین منسوخ شد ولی در شهرهای دیگر مانند لاهیجان، گرگان و بروجرد اجرا می‌شود.
وی ادامه می‌دهد: در قزوین قدیم در شب عاشورا (عصر روز تاسوعا)، زنان، مردان، پیران و جوانان با پای‌برهنه پیاده به 40 محل روضه‌خوانی سر می‌زدند و شمع روشن و منبر را می‌بوسیدند. این حرکت دسته‌جمعی بود که به پاسداشت 40 روضه امام حسین(ع) انجام می‌شد.
این قزوین پژوه ادامه داد: آیین توق درآوردن یکی دیگر از آیین‌های دوره قاجاری و پهلوی اول است که طی آن در محله آخوند قزوین از منزل امام‌جمعه وقت توق که تیغه فلزی منسوب به سرنیزه امام حسین (ع) بود را درمی‌آوردند و بعد از حمل آن عزاداری می‌کردند.
مطالب مرتبط
