ایکنا در آستانه سالگرد شاعر آلبانیایی گزارش می‌دهد؛
نعیم فراشری؛ معرفت قرآنی و تب شعر عاشورایی/ خلق حماسه با عشق به اهل بیت(ع)
گروه بین‌الملل: نعیم فراشری یکی از برجسته‌ترین شاعران آلبانی در دوره تجدید حیات ادبی و فرهنگی است که در نیمه قرن نوزدهم در آلبانی جریان داشت. وی آثار زیادی به زبان آلبانی(آرنااوت) تألیف کرد.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)، محمد نعیم فراشری، شاعر پارسی‌گوی و مسلمان آلبانی 25 می 1846 در «فراشر» آلبانی متولد شد.جمعه این هفته(28 مهرماه/ 20 اکتبر 2017) صد وهفدهمین سالروز درگذشت نعیم فراشری، شاعر پارسی‌گو و مسلمان آلبانی است؛ کسی که با نوشته‌ها و اشعارش به ویژه درباره کربلا بسیاری را مجذوب و شیفته خود کرد.او پس از 54 سال زندگی در 20 اکتبر 1900 میلادی در «قاضی کوی» واقع در استانبول ترکیه دار فانی را وداع گفت؛ در آستانه سالگرد درگذشت نعیم فراشری با مقدمه‌ای از آلبانی نگاهی به زندگی و آثار این شاعر برجسته خواهیم داشت:
آلبانی در جنوب غربی شبه جزیره بالكان و قاره اروپا قرار دارد و با كشورهای مونته نگرو، صربستان، مقدونیه ویونان مرز مشترك دارد. جمعیت آن حدود 4 میلیون نفر است كه بیشتر آنها آلبانیایی‌نژادند و حدود دو هزار سال پیش از میلاد مسیح(ع) در این شبه جزیره ساكن شدند.
هفتاد درصد آلبانیایی‌ها مسلمان، بیست درصد ارتدكس و ده درصد باقی‌‌مانده، كاتولیكک هستند، زبان آلبانیایی، كه 98 درصد جمعیت كشور با آن سخن می‌گویند، از نظر زبان‌شناسی شاخه‌ای مستقل و به زبان‌های هند و اروپایی تعلق دارد و خط این كشور از 1908 میلادی به لاتین تغییر یافته است.
نهضت كربلا و بكتاشیسم در آلبانی
یكی از فرقه‌ها كه حدود 30 درصد مسلمانان را تشكیل می‌دهند، فرقه«بكتاشی» است. این فرقه در آلبانی دارای ویژگی‌های جداگانه‌ای است و تحقیقاتی كه تا به امروز به انجام رسیده است، این حقیقت را به اثبات می‌رساند كه «بكتاشیه» در آلبانی رواج بسیاری داشته و از دهه نخست قرن بیستم میلادی به عنوان مركز جهانی بكتاشیان شناخته شده است.
طرفداران این طریقت، معتقد به رسول اكرم(ص) و دوازده امام‌ِ شیعیان و در انتظار ظهور مهدی(ع) هستند و در دهه اول ماه محرم، برای امام حسین(ع) سوگواری‌می‌كنند و یكی از مهم‌ترین مراسم دینی در تكایای آلبانی برگزاری مراسم عاشورا است.
ارادت شاعران آلبانی به امام حسین(ع)
در میان شاعران آلبانی کسانی هستند که در اشعار خود، عشق خود را به امام حسین(ع) نشان داده و ابیاتی را با موضوع حماسه حسینی سروده‌اند.
از جمله این شاعران بابا کمال‌الدین شمیمی، بابا سرسم علی، دالیب فراشری و برادر کوچکش شاهین فراشری و شاعری توانا به نام نعیم فراشری است.
نعیم فراشری؛ شاعر نهضت ملی ـ میهنی
محمدنعیم، در سال ۱۸۴۶ در روستای فراشر، حومه داخلی بخش پرسمدی از ناحیه مرکزی داغلی در جنوب آلبانی در یک خانواده نامدار متولد شد. پدرش خالد بیگ و پدربزرگش دورموش بیگ از خاندان مشهوری بودند که از روستای برات به فراشر کوچ کرده بودند. او هنوز کودک بود که پدرش درگذشت. برادر بزرگترش عبدالله فراشری یکی از معروف‌ترین سیاستمداران و آزادی‌خواهان آلبانی تحت سلطه عثمانی بود، و برادر کوچکترش شمس‌الدین سامی فراشری، صاحب فرهنگ جامع ترکی و قاموس‌الاعلام از دانشمندان مشهور لغت ترک و تاریخ و جغرافیا بود.
در سال ۱۸۶۵ در نوزده سالگی همراه با برادرش سامی فراشری برای ادامه تحصیل به شهر یوآنینا که در آن زمان مرکز ولایت یکی از ممالک تابع امپراطوری عثمانی بود رفتند و در یک مدرسه متوسطه یونانی ثبت نام کردند. نعیم در این مدرسه زبان‌های یونانی، ترکی و فرانسوی را به خوبی آموخت.
در سال ۱۸۷۱ به قسطنطنیه رفت و پس از مدتی کوتاه که در آنجا می‌زیست و به کار نویسندگی اشتغال داشت، مبتلا به سل شد. در همین زمان بود که برادرش شمس‌الدین سامی نیز به استانبول نزد وی آمد و با او در امر نویسندگی همکاری کرد.
نعیم پس از بهبودی مجدداً به یوآنینا مراجعت کرد و در آن شهر بود که نخستین شعر خود را به فارسی به نام «تخیلات» سرود. در یوآنینا وی ابتدا در اداره گمرک که جزء ادارات حکومت عثمانی در آلبانی بود مشغول به کار شد. در سال ۱۸۸۲ به لحاظ فعالیت‌های سیاسی و شرکت در جنبش‌های آزادی‌خواهانه و استقلال‌طلبانه، ناگزیر از ترک وطن و اقامت اجباری در استانبول شد. پس از مدتی به علت ابراز استعداد و تألیف و ترجمهٔ کتاب، به مقام مستشاری وزارت معارف عثمانی منصوب شد و تا پایان زندگی در سال ۱۹۰۰ در آن شغل ماند. سال‌ها پس از مرگ او بود که بقایای جنازه‌اش را به تیرانا بردند و در آنجا به خاک سپردند.
در سال ۱۸۷۱ به قسطنطنیه رفت و پس از مدتی کوتاه که در آنجا می‌زیست و به کار نویسندگی اشتغال داشت، مبتلا به سل شد. در همین زمان بود که برادرش شمس‌الدین سامی نیز به استانبول نزد وی آمد و با او در امر نویسندگی همکاری کرد.
نعیم پس از بهبودی مجدداً به یوآنینا مراجعت کرد و در آن شهر بود که نخستین شعر خود را به فارسی به نام «تخیلات» سرود. در یوآنینا وی ابتدا در اداره گمرک که جزء ادارات حکومت عثمانی در آلبانی بود مشغول به کار شد. در سال ۱۸۸۲ به لحاظ فعالیت‌های سیاسی و شرکت در جنبش‌های آزادی‌خواهانه و استقلال‌طلبانه، ناگزیر از ترک وطن و اقامت اجباری در استانبول شد. پس از مدتی به علت ابراز استعداد و تألیف و ترجمهٔ کتاب، به مقام مستشاری وزارت معارف عثمانی منصوب شد و تا پایان زندگی در سال ۱۹۰۰ در آن شغل ماند. سال‌ها پس از مرگ او بود که بقایای جنازه‌اش را به تیرانا بردند و در آنجا به خاک سپردند.
نعیم از پیروان طریقت بکتاشیه بود که مؤسس آن حاجی بکتاش ولی، سرحلقه عارفان و صوفیان شیعه آسیای صغیر در قرن سیزدهم میلادی بوده است. گرایش این طریقه به مذهب تشیع به ویژه علاقه بسیار پیروان آن به امامان شیعه اثنی‌عشری آنها را از دیگر طریقت‌های تصوف در عثمانی متمایز می‌ساخت.
او كه شاعر معروف نهضت ملی ـ میهنی آلبانی است، از بزرگ‌ترین شاعران بكتاشیه محسوب می‌شود و در ادبیات آلبانی نقش به سزایی دارد. به عقیده وی، مذهب در تقویت جنبه معنوی تربیت انسان بسیار مؤثر است. از این رو، مردم مؤمن آلبانی را همیشه موعظه می‌كرد. او درباره تربیت كودكان و نوجوانان مقالاتی از خود به جاگذاشته و در همین خصوص اشعار «بهشت» و «ایمان» را نیز سروده است.
او كه شاعر معروف نهضت ملی ـ میهنی آلبانی است، از بزرگ‌ترین شاعران بكتاشیه محسوب می‌شود و در ادبیات آلبانی نقش به سزایی دارد. به عقیده وی، مذهب در تقویت جنبه معنوی تربیت انسان بسیار مؤثر است. از این رو، مردم مؤمن آلبانی را همیشه موعظه می‌كرد. او درباره تربیت كودكان و نوجوانان مقالاتی از خود به جاگذاشته و در همین خصوص اشعار «بهشت» و «ایمان» را نیز سروده است.
از آثار او می‌توان به مجموعه اشعار «كشاورزی و دامداری»، «گل‌های تابستانی» و كتاب «آرزوی واقعی آلبانیایی‌ها» و «تاریخ اسكندر بیک» اشاره کرد.
نعیم با علاقه فراوان آثار نویسندگان بزرگی همچون سعدی و جلال الدین رومی را مطالعه كرد و از آن به بعد تحت تأثیر آنها قرار گرفت و شروع به نگارش به زبان فارسی کرد. كتاب تخیلات او، كه به زبان فارسی نوشته شده، بیانگر احساسات و نگرش درونی نعیم به زندگی است و كتاب «دستور زبان فارسی» او در سال 1871 به چاپ رسید و در1877 تجدید چاپ شد.
او همچنین به خلق آثار نظم و نثر به زبان مادری پرداخت و این متون هنوز به‌عنوان پایه تحصیلی ادبیات مدارس آلبانی تدریس می‌شوند.
نعیم با نوشتن دیوان منظوم تاریخ اسكندربیك (1898 م) در بیان حماسه خونین كربلا، شعر حماسی در ادبیات آلبانی را پایه‌گذاری كرد.
از جمله اشعار او می‌توان به شعر زیر اشاره كرد:
نعیم با علاقه فراوان آثار نویسندگان بزرگی همچون سعدی و جلال الدین رومی را مطالعه كرد و از آن به بعد تحت تأثیر آنها قرار گرفت و شروع به نگارش به زبان فارسی کرد. كتاب تخیلات او، كه به زبان فارسی نوشته شده، بیانگر احساسات و نگرش درونی نعیم به زندگی است و كتاب «دستور زبان فارسی» او در سال 1871 به چاپ رسید و در1877 تجدید چاپ شد.
او همچنین به خلق آثار نظم و نثر به زبان مادری پرداخت و این متون هنوز به‌عنوان پایه تحصیلی ادبیات مدارس آلبانی تدریس می‌شوند.
نعیم با نوشتن دیوان منظوم تاریخ اسكندربیك (1898 م) در بیان حماسه خونین كربلا، شعر حماسی در ادبیات آلبانی را پایه‌گذاری كرد.
از جمله اشعار او می‌توان به شعر زیر اشاره كرد:
با (ایمان و قول) به خدا ایمان دارم
و به محمد و علی
و خدیجه و فاطمه
حسن و حسین
و به دوازده امام (ایمان دارم)
آنها وجود داشتند و حقیقت داشتند
اصل و نسب ما به علی باز می‌گردد
او به ما راه حق را نشان داد
جد ما جعفر است
او در شعر دیگرش تحت عنوان عباس علی می‌گوید:
ای فرشته‌ای كه نزد من آمدی
از سوی خدای مقتدر آمدی
چرا از كربلا برایم نمی‌گویی؟
تا در اشكک غرق شوم
ای میدان كربلا!
كه در جلوی چشمانم نقش بسته‌ای
با خون پاك عباس‌علی
ای خدای بزرگ این چه حكمتی است؟
او در یكی دیگر از شعرهایش می‌گوید:
چرا فاطمه و دوازده امام را عزیز می‌داریم؟
و به حسن و حسین عشق می‌ورزیم؟
برای آن كه آنها برحقّند
و اصحاب فضل‌اند
و به كسی بدی نكرده‌اند...
تجلی مفاهیم قرآنی و احادیث در اشعار
از جمله ویژگی‌های اشعار نعیم فراشری می‌توان به تجلی مفاهیم قرآنی و احادیث اشاره کرد که در همین راستا توجه به كتاب «درس‌ها» از آثار این شاعر آلبانیایی حائز اهمیت است.
در این كتاب جملات زیادی از نعیم می‌بینیم كه برگرفته از آیات قرآنی و احادیث پیامبر است. نعیم مطلع این كتاب را با آیه 30 سوره نمل «إِنَّهُ مِنْ سُلَيْمَانَ وَإِنَّهُ بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ: كه از طرف سليمان است و [مضمون آن] اين است به نام خداوند رحمتگر مهربان» آغاز کرده است.
همچنین در ادامه كتاب درس‌ها به جملاتی برمی‌خوریم كه شباهت زیادی به آیه 35 سوره نور «اللَّهُ نُورُ السَّمَوَتِ وَالْأَرْضِ: خدا نور آسمانها و زمين است»، آیه 1 سوره فاطر «الْحَمْدُ لِلَّهِ فَاطِرِ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ: سپاس خداى را كه پديدآورنده آسمان و زمين است»، آیه 4 سوره تین «لَقَدْ خَلَقْنَا الْإِنْسَانَ فِي أَحْسَنِ تَقْوِيمٍ: [كه] براستى انسان را در نيكوترين اعتدال آفريديم»، آیه 115 سوره بقره «فَأَيْنَمَا تُوَلُّوا فَثَمَّ وَجْهُ اللَّهِ: پس به هر سو رو كنيد آنجا روى [به] خداست»، آیه 27 آل عمران «تُولِجُ اللَّيْلَ فِي النَّهَارِ وَتُولِجُ النَّهَارَ فِي اللَّيْلِ وَتُخْرِجُ الْحَيَّ مِنَ الْمَيِّتِ وَتُخْرِجُ الْمَيِّتَ مِنَ الْحَيِّ: شب را به روز در مى آورى و روز را به شب در مىآورى و زنده را از مرده بيرون مى آورى و مرده را از زنده خارج مىسازى» و آیه 49 سوره ذاریات «وَمِنْ كُلِّ شَيْءٍ خَلَقْنَا زَوْجَيْنِ: و از هر چيزى دو گونه [يعنى نر و ماده] آفريديم» دارد.
و به محمد و علی
و خدیجه و فاطمه
حسن و حسین
و به دوازده امام (ایمان دارم)
آنها وجود داشتند و حقیقت داشتند
اصل و نسب ما به علی باز می‌گردد
او به ما راه حق را نشان داد
جد ما جعفر است
او در شعر دیگرش تحت عنوان عباس علی می‌گوید:
ای فرشته‌ای كه نزد من آمدی
از سوی خدای مقتدر آمدی
چرا از كربلا برایم نمی‌گویی؟
تا در اشكک غرق شوم
ای میدان كربلا!
كه در جلوی چشمانم نقش بسته‌ای
با خون پاك عباس‌علی
ای خدای بزرگ این چه حكمتی است؟
او در یكی دیگر از شعرهایش می‌گوید:
چرا فاطمه و دوازده امام را عزیز می‌داریم؟
و به حسن و حسین عشق می‌ورزیم؟
برای آن كه آنها برحقّند
و اصحاب فضل‌اند
و به كسی بدی نكرده‌اند...
تجلی مفاهیم قرآنی و احادیث در اشعار
از جمله ویژگی‌های اشعار نعیم فراشری می‌توان به تجلی مفاهیم قرآنی و احادیث اشاره کرد که در همین راستا توجه به كتاب «درس‌ها» از آثار این شاعر آلبانیایی حائز اهمیت است.
در این كتاب جملات زیادی از نعیم می‌بینیم كه برگرفته از آیات قرآنی و احادیث پیامبر است. نعیم مطلع این كتاب را با آیه 30 سوره نمل «إِنَّهُ مِنْ سُلَيْمَانَ وَإِنَّهُ بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ: كه از طرف سليمان است و [مضمون آن] اين است به نام خداوند رحمتگر مهربان» آغاز کرده است.
همچنین در ادامه كتاب درس‌ها به جملاتی برمی‌خوریم كه شباهت زیادی به آیه 35 سوره نور «اللَّهُ نُورُ السَّمَوَتِ وَالْأَرْضِ: خدا نور آسمانها و زمين است»، آیه 1 سوره فاطر «الْحَمْدُ لِلَّهِ فَاطِرِ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ: سپاس خداى را كه پديدآورنده آسمان و زمين است»، آیه 4 سوره تین «لَقَدْ خَلَقْنَا الْإِنْسَانَ فِي أَحْسَنِ تَقْوِيمٍ: [كه] براستى انسان را در نيكوترين اعتدال آفريديم»، آیه 115 سوره بقره «فَأَيْنَمَا تُوَلُّوا فَثَمَّ وَجْهُ اللَّهِ: پس به هر سو رو كنيد آنجا روى [به] خداست»، آیه 27 آل عمران «تُولِجُ اللَّيْلَ فِي النَّهَارِ وَتُولِجُ النَّهَارَ فِي اللَّيْلِ وَتُخْرِجُ الْحَيَّ مِنَ الْمَيِّتِ وَتُخْرِجُ الْمَيِّتَ مِنَ الْحَيِّ: شب را به روز در مى آورى و روز را به شب در مىآورى و زنده را از مرده بيرون مى آورى و مرده را از زنده خارج مىسازى» و آیه 49 سوره ذاریات «وَمِنْ كُلِّ شَيْءٍ خَلَقْنَا زَوْجَيْنِ: و از هر چيزى دو گونه [يعنى نر و ماده] آفريديم» دارد.
احادیث نبوی «تناكحوا تناسلوا تكثروا، فإنی اباهی بكم الامم یوم القیامة: مردان و زنان با همدیگر ازدواج كنید و دارای نسل گردید و زیاد شوید، به راستی كه من مباهات می‌كنم به واسطه شما در مقابل امت‌های دیگر در روز قیامت، «الخمر ام الخبائث: شراب مادر بدی‌‌هاست»، «خیرالناس من ینفع الناس: بهترین انسان کسی است که خیر و نفع آن به دیگر انسان‌ها برسد»، «مثل المؤمنین فی توادهم و تراحمهم و تعاطفهم، مثل الجسد الواحد إذا اشتکی منه عضو تداعی له سایر الجسد بالسهر و الحمی: اعضای جامعه با ایمان، در ابراز مهر، دلسوزی و عواطف مانند یک تن‌اند، هرگاه عضوی از آن به درد آید، دیگر عضوها قرار نخواهند داشت و همچنین حدیث «حب الوطن من الایمان: عشق به وطن از نشانه‌های ایمان است» نیز در اشعار او هویداست.
کتاب کربلا؛ نماد حماسه ملی مذهبی
نعیم فراشری، شخصیتی ذومراتب داشت. از یک سو قهرمان ملی ـ ادبی کشور است و از سوی دیگر بنا بر نوشته یک نویسنده آلبانیایی‌شناس اهل کانادا به نام روبرت السی، کتاب «کربلا»ی او، نماد حماسه ملی مذهبی آلبانی است.
در آلبانی کتاب «کربلا»ی نعیم فراشری(دیوان شعر)، صرفاً مربوط به مذهبی‌ها نمی‌شود؛ بلکه از دید همه آلبانیایی‌ها نعیم فراشری با خلق اثر منظوم و ماندگار «کربلا» حماسه ملی را رقم زده است.
این کتاب به همت نمایندگی فرهنگی کشورمان در آلبانی و با حمایت کمیته مطالعات و تحقیقات مجمع جهانی اهل بیت(ع) منتشر شد. نعیم در این کتاب که به زیبایی تمام در قالب اشعاری به وصف این رخداد و مدح خاندان اهل بیت(ع) پرداخته است.
این اثر چاپ مجدد شد و با طرحی نو بر روی جلد آن که فضای کربلا را بیش از دفعات قبل برای خواننده تداعی می‌سازد و در پشت جلد آن اثر مینیاتور استاد فرشچیان با عنوان عصر عاشورا و توضیحات مربوط به آن طراحی شده است./
این کتاب به همت نمایندگی فرهنگی کشورمان در آلبانی و با حمایت کمیته مطالعات و تحقیقات مجمع جهانی اهل بیت(ع) منتشر شد. نعیم در این کتاب که به زیبایی تمام در قالب اشعاری به وصف این رخداد و مدح خاندان اهل بیت(ع) پرداخته است.
این اثر چاپ مجدد شد و با طرحی نو بر روی جلد آن که فضای کربلا را بیش از دفعات قبل برای خواننده تداعی می‌سازد و در پشت جلد آن اثر مینیاتور استاد فرشچیان با عنوان عصر عاشورا و توضیحات مربوط به آن طراحی شده است./
مطالب مرتبط
