اربعین؛ فرصتی برای همگرایی ادیان و انسان‌های آزادی‌خواه/ شناسایی 117 آسیب

به گزارش ایکنا؛ حجت‌اسلام والمسلمین حافظ نجفی، عضو هیئت علمی گروه اخلاق پژوهشکده حج و زیارت امروز 24 مهرماه در نشست نقد کتاب «پیاده‌روی اربعین؛ فرصت‌ها و آسیب‌ها» گفت: این اثر شامل سه فصل است و فصل اول آن مفاهیم و کلیات است؛ در کلیات به موضوعاتی مانند واکاوی واژه اربعین، جایگاه اربعین در آیات و روایات و نقش عدد اربعین در معارف دینی همچنین فضیلت زیارت امام حسین(ع) خصوصا زیارت اربعین و فضیلت پیاده‌روی پرداخته شده است.

وی افزود: روایات عدیده‌ای در مورد ثواب پیاده‌روی به سمت کعبه و بارگاه مطهر ائمه و به خصوص امام حسین(ع) وجود دارد؛ در وسائل‌الشیعه حدود هفت روایت و در مستدرک حاجی‌نوری نیز چند باب در زمینه پیاده‌روی اربعین ذکر شده و از  حضرات معصومین(ع) روایاتی در این باب نقل شده است.

نجفی تصریح کرد: تاریخچه پیاده‌روی برای زیارت اربعین که از صدر اسلام باب شده در این کتاب مورد بحث قرار گرفته  است و اشاره شده که زید مجنون از مصر با پای پیاده تا کربلا آمد و نگرانی خود را از اینکه عباسی‌ها قصد دارند نام امام(ع) و کربلا را محو کنند ابراز کرد و فلسفه پیاده‌روی خود را هم در همین مسئله بیان می‌کند. این مسئله از قدیمی‌ترین نقل‌ها بعد از پیاده‌روی جابر است که نشان از سابقه طولانی این مسئله است.

وی با بیان اینکه پیاده‌روی در دو سه قرن اخیر رسمیت یافته است افزود: این مسئله پاسخ محکم به شبهاتی است که برخی افراد نادان و مغرض علیه پیاده‌روی القاء می‌کنند و می‌گویند که چرا باید وقت میلیون‌ها انسان و این همه هزینه‌های مادی صرف این کار شود؟

نجفی با اشاره به دستاوردهای این حرکت عظیم معنوی بیان کرد: این مسئله امروز به عنوان رخدادی بی سابقه در دنیا مطرح است و به یقین آثار اجتماعی، اعتقادی، تربیتی و سیاسی و فرهنگی فراوانی برای عالم اسلام و تشیع دارد و عامل بزرگی برای ابراز قدرت فرهنگ اهل‌بیت(ع) در عرصه جهانی است؛ اربعین همچنین عاملی برای همگرایی ادیان است و تعداد زیادی از یهودیان، صابئیان و مسیحیان و پیروان ادیان دیگر در این مسیر به عنوان انسان‌های آزادی‌خواه و حق‌طلب حضور دارند.

عضو هیئت علمی پژوهشکده حج و زیارت بیان کرد: اربعین می‌تواند به عنوان عظیم‌ترین و بزرگترین موضوعات در سه عرصه به حساب آید؛ اول اینکه عامل وحدت مسلمین است و سالانه بالای 20 میلیون نفر در آن حضور دارند و زیارت می‌کنند که چنین اجتماعی با محوریت اهل بیت(ع) سابقه نداشته است.

پدیده‌ای بی‌سابقه

وی افزود: اطعام رایگان و فی سبیل الله آن هم به صورت ملتمسانه و توأم با احترامی که در این مراسم صورت می‌گیرد، در دنیا سابقه ندارد؛ همچنین رکورد بی‌نظیر دیگر برگزاری نماز جماعت در وسعتی قریب به 70 کیلومتر و با اعلان اذان ظهر است که می‌تواند تاثیر اعتقادی و تربیتی بالایی برای همه داشته باشد.

این محقق و پژوهشگر با بیان اینکه فصل دوم فرصت‌های پیاده‌روی اربعین است، تصریح کرد: در این بخش 5 گفتار شامل فرصت‌های تربیتی، فرصت‌های اعتقادی، فرصت‌های اجتماعی، فرصت‌های سیاسی و فرصت‌های فرهنگی مورد بحث قرار گرفته است.

وی ادامه داد: شاه‌بیت حضور این چنینی در اربعین نشانه وحدت مسلمین و کشورهای اسلامی است. همچنین ابراز اندام و قدرت نرم در برابر بدخواهانی است که دنبال ایجاد تفرقه هستند.

نجفی عنوان کرد: در این دوران که دشمنان دنبال اسلام‌هراسی و ارائه جلوه نامطلوب از شیعه و ایران هستند این راهپیمایی می‌تواند تمام نقشه‌های دشمنان را خنثی کرده و بر باد بدهد.

پیام اربعین؛ پیام صلح و دستی

وی با بیان اینکه این پیاده‌روی که با حضور مردم 50 کشور صورت می‌گیرد ان شاء الله گامی در راستای ظهور است، عنوان کرد:  پیام این راهپیمایی به دنیا، پیام صلح و دوستی است و در برابر تحرکات گروه‌های تکفیری و الحادی و خشنی است که چهره اسلام را مخدوش کرده‌اند.

حافظ نجفی بیان کرد: در فصل سوم کتاب نیز به کاستی‌های این حرکت عظیم پرداخته شده تا حد توان برطرف شوند که در 9 مورد اخلاقی، اجتماعی، اجرایی، رفاهی و ... تبیین شده است. در مجموع این اثر گام خوب و اول برای تالیف آثار علمی بهتر در این عرصه است که قطعا نقائصی دارد.

شناسایی 117 آسیب اربعینی

در ادامه این نشست نقد حجت‌الاسلام والمسلمین حمید  احمدی، مسئول فرهنگی ستاد اربعین گفت: این اثرقلم روانی دارد و از منابع زیادی در آن استفاده شده همچنین توازنی میان فصول وجود دارد که از نقاط مثبت و وجوه قابل ستایش است.

وی با بیان اینکه البته از لحاظ شکلی اشکالات زیادی دارد از جمله اینکه باید منابع عربی و فارسی از هم جدا می‌شدند افزود: همچنین نویسنده در ارائه آمار مربوط به اربعین باید از منابع رسمی آمار می گرفت و نه از روزنامه که با کار علمی همخوانی ندارد ضمن اینکه این اثر، تقریر است و استنادات علمی آن مشکلاتی دارد.

احمدی تصریح کرد: در سال گذشته 117 آسیب در همه عرصه‌های مرتبط با اربعین شناسایی و مورد نقد قرار گرفت و خدمت مقام معظم رهبری فرستادیم و ایشان هم بر آن حاشیه زدند؛ به عنوان مثال از جمله برخی ماهیت شیعی اربعین را به عنوان آسیب برشمردند. واقعیت این است که اربعین شیعی است ولی ما آن را کاری علیه اهل سنت و دیگران نمی‌دانیم و معتقدیم عاملی برای وحدت است.

مسئول فرهنگی ستاد اربعین با بیان اینکه این اثر در بیان آسیب‌شناسی اربعین از منظر جامعه‌شناسی باید به تعریف علمی آسیب می‌پرداخت افزود: تعریفی از آسیب در این اثر ارائه نشده است، از این رو آسیب با آسیب‌پذیری یکی گرفته شده در حالی که در جامعه‌شناسی آسیب‌پذیری با آسیب تفاوت دارد.

احمدی تصریح کرد: امسال مهم‌ترین آسیب اربعین مسئله اقتصادی است که ممکن است در میزان جمعیت اثر بگذارد ولی در این اثر به آن توجه نشده؛ ضمن اینکه آسیب‌های هر سال با سال‌های دیگر متفاوت است و باید میان آسیب و تهدید تفاوت بگذاریم نه اینکه به کلیات بسنده کنیم.

این ناقد جلسه بیان کرد: حدود موضوعات مشخص نشده و مسائل سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و ... با هم خلط شده است.

وی با بیان اینکه مشاهده می‌تواند به عنوان ابزار تحقیق مورد توجه باشد افزود: مشاهده روشی علمی است ولی کسی که می‌خواهد مشاهدات خود را بیان کند با یک جمع زندگی کند و با آداب‌شان آشنا شود و صرف دیدن مهم نیست.

احمدی ادامه داد: در این اثر مسئله و فرضیه وجود ندارد؛ بلکه داوری صرف صورت گرفته و حرف آخر را اول زده‌ایم و پیشنهاد هم به خصوص در مسئله آسیب‌شناسی ارائه نشده است.

وی با اشاره به مطلبی از کتاب در مورد اسراف عنوان کرد: اسراف صفت بدی است و مقام معظم رهبری هم موکدا بر جلوگیری از اسراف تاکید دارند اما باید توجه داشته باشیم که در فرهنگ مردم عراق، هزینه در راه امام حسین(ع) و در پیاده‌روی را به هر میزانی که باشد اسراف نمی‌دانند و در فرهنگ آنان این مسئله نهادینه است؛ بنابراین ریشه آسیب‌ها باید شناسایی شود و اصلاح یک آسیب به‌تدریج و با توجه به این مسئله صورت گیرد.

احمدی با بیان اینکه اصل زیارت در روایات مورد تأکید و سفارش است تصریح کرد: برخی روایات ثواب اقدام و گام برداشتن در راه کربلا را تاکید فرموده و برخی روایات هم منصوص پیاده‌روی اربعین هستند و لزوما همه جا قدم برداشتن در این مسیر به معنای پیاده‌روی نیست و نمی‎توان مصادره به مطلوب کنیم.

عدم تبیین مناسب هندسه پیاده‌روی اربعین

احمدی بیان کرد: هندسه پیاده‌روی اربعین به‌خوبی در این کتاب تبیین نشده است؛ زیرا روایاتی که به موارد کلی اخلاقی وجود دارد به صورت نامناسبی به پیاده‌روی چسب شده است، همچنین برخی آمارها نادرست است.

وی افزود: تکرارهای مخل، ممل و غیرلازم در کتاب به میزان زیادی وجود دارد؛ مثلا تکرار اجتماع میلیونی در هر چند صفحه یکبار ضرورتی ندارد، همچنین اقتدار معنوی و قدرت نرم اربعین که بسیار مهم است، کمتر مورد توجه قرار گرفته است و فرصت تربیتی پیاده روی اربعین هم که جای بحث علمی زیادی دارد به اندازه لازم مورد بحث قرار نگرفته است.

احمدی با بیان اینکه اکثر مباحث با مقدمات بعیده شروع شده است که ضرورتی ندارد تصریح کرد: مؤلفه‌های اربعین و ظرفیت‌های آن هم باید ذکر می‌شد و از عناوین کلی مانند نظارت دقیق و ... باید پرهیز شود.

وی با بیان اینکه در انتهای کتاب بحث راهنمای زائر آمده است که ربطی به موضوعات کتاب ندارد و نه فرصت و نه تهدید است گفت: یکی از موضوعات مورد اشاره اختلاط زن و مرد است که به نظر بنده اختلاطی صورت نمی‌گیرد و زن و مرد در یک مسیر پیاده روی می‌کنند.

احمدی در ادامه اظهار کرد: تاکید مقام معظم رهبری این است که در عین مردمی بودن این مراسم از همه ظرفیت‌های نظام استفاده شود که الان شاید ده درصد ظرفیت نظام هم مورد استفاده نیست.

توجه به محیط زیست در پیاده‌روی اربعین

احمدی توجه به برخی مسائل از جمله محیط زیست و بهداشت عمومی را  از موارد مطلوب در این کتاب برشمرد.

نجفی در سخنان مجدد خود بیان کرد: کار پژوهشی با این سنخ، نیازمند تحقیقات میدانی است که برای ما فراهم نبود همچنین منبع معتبر رسمی برای آمار نداشتیم و نوعا از خبرگزاری‌ها و سایت‌ها آمار گرفتیم.

وی با تاکید بر اینکه بسیاری از این نقدها وارد است، افزود: البته تمام واژه‌ها بر خلاف نظر ناقد تعریف شده است همچنین آسیب‌ها مفروض گرفته شده که ممکن است برخی در روند کار ایجاد شود و به معنای آن نیست که الان به عنوان آسیب موجود است.

انتهای پیام