اهمیت درک مفهوم زیارت اربعین/ نذر فرهنگی به‌خوبی به مردم معرفی نشده است
گروه اجتماعی ـ در میزگرد «دست‌آوردهای فرهنگی پیاده‌روی اربعین» که به میزبانی ایکنای قزوین برگزار شد مباحثی چون فعالیت‌های فرهنگی لازم برای پیاده‌روی اربعین، نقاط ضعف و قوت اقدامات انجام‌شده در استان، جایگاه حضور بانوان و خانواده‌ها در این حرکت عظیم مورد بررسی قرار گرفت.
به گزارش ایکنا از قزوین، میزگرد «دست‌آوردهای فرهنگی پیاده‌روی اربعین» با حضور حامد کبودوند، مسئول ستاد بازسازی عتبات عالیات استان و مسئول قرارگاه اسکان و تغذیه مراسم اربعین حسینی سال 1397 در شهر مسیب عراق و حرم طفلان مسلم، راضیه جمشیدی، مسئول امور بانوان ستاد بازسازی عتبات در استان و محمدرسول ملاحسنی، از فعالان فرهنگی استان قزوین به میزبانی ایکنای قزوین برگزار شد که مشروح این نشست در ادامه تقدیم حضورتان می‌شود.
ایکنا: به نظر شما اهمیت حضور خانواده‌ها به‌ویژه بانوان و کودکان در این حرکت در چیست؟ آیا توصیه‌ای برای این امر دارید؟
کبودوند: حضور خانواده‌ها در این حرکت عظیم و تأثیرگذار موجب می‌شود هر کدام از ما مانند قطره‌ای در این دریای خروشان باشیم شاید بتوان گفت حضور هر فردی در اربعین تکمیل‌کننده یک سلول از جامعه بزرگ بیش از 20 میلیونی نفری منتظران امام عصر(عج) خواهد بود از این‌رو هر کدام از افراد به‌تنهایی مهم هستند و در این میان حضور بانوان، کودکان و خانواده‌ها دارای اهمیتی دوچندان می‌شود.
جمشیدی: پیاده‌روی اربعین حماسه‌ای است برای تحمل دشواری‌ها و رسیدن به محبوب. شاید به این دلیل و هزاران دلیل نادانسته دیگر امام حسن عسکری(ع) زیارت اربعین را یکی از 5 علامت مؤمن عنوان کرده‌اند. خوشبختانه در چند سال اخیر شاهد آن هستیم که بانوان همپای مردان در مسیر پیاده‌روی اربعین حاضر می‌شوند. حضور در این سفر به‌صورت خانوادگی موجب گرفتن آثار معنوی از این سفر و نزدیکی هر چه بیشتر دل‌های آن‌ها به یکدیگر می‌شود.
ملاحسنی: برخی با بهانه حجم بسیار جمعیت و شلوغ بودن ایام اربعین، این عامل را مانعی برای حضور خانواده خود عنوان می‌کنند و اعضای خانواده را به این سفر نمی‌برند اما به نظرم باید نوع نگاه به زیارت امام حسین(ع) در اربعین تغییر کند. اگر به‌گونه‌ای برنامه‌ریزی کرد که در آن اصل حرکت با خانواده باشد در این صورت جنس برنامه‌ریزی و حضور و استفاده معنوی از برنامه‌ها شکل دیگری به خود خواهد گرفت؛ شاید نتوان با خانواده در بین‌الحرمین حاضر شد و زیارت و عزاداری مفصل داشت اما می‌توان در گوشه و کنار شاهد صحنه‌ها و خلوت‌های خاصی شد که شاید ارزش آن کمتر از شور معنوی تنها بودن نباشد.
برخی معتقدند خانواده در دیگر ایام خیلی راحت و شیک می‌توان به سفر کربلا برود و خود در ایام اربعین به‌صورت فردی حاضر می‌شوند اما معتقدم حرکت با خانواده شاید سخت باشد اما برکات معنوی بسیاری به مدد امام حسین(ع) در طول سفر به همراه دارد و می‌توان آن را نوعی تمرین برای خودسازی و از خود گذشتگی دانست در حقیقت از بسیاری از موارد به خاطر حضور در کنار خانواده می‌گذریم تا آن‌ها را در این سفر همراه داشته باشیم از این‌رو با خود می‌گوییم کاش به‌جای یک خانواده چند خانواده را با خود در این سفر همراه می‌کردیم.
ایکنا: توصیه‌های شما برای بهره‌گیری هر چه بیشتر در این ایام چیست؟
کبودوند: در اربعین توصیه بر این است که بعد از دیدن حرم سلام دهید و بازگردید، پیاده‌روی عراقی‌ها در اربعین به‌منظور حضور در این حرکت عظیم است تا برگه آن‌ها در این سفر توسط حضرت حق امضا و در لیست حضور و غیاب نامشان تیک بخورد چراکه شاید بتوان گفت اهمیت حضور در مسیر اربعین و قرار گرفتن در این حرکت عظیم شاید مهم‌تر از خود زیارت در طول سال و یا در ایام دیگر است.
جمشیدی: احترام به آداب رسوم مردم عراق بسیار در ایجاد همدلی و نزدیکی بیشتر بین ملت‌ها تأثیرگذار است.
بانوان عراقی معتقدند در ایام اربعین به‌هیچ‌وجه نباید از زیورآلات و آرایش و چیزهایی که نشان از شادی دارد استفاده کرد از این‌رو با مشاهده برخی از بانوان ایرانی که نسبت به این موضوع اهمیت کمتری قرار می‌دهند و لباس‌های دارای زرق‌وبرق پوشیده موجب ناراحتی آن‌ها می‌شود. آن‌ها تأکید دارند اربعین زمانی برای خودنمایی نیست از این‌رو به شکل بسیار ساده در سفر حاضر می‌شوند.
رعایت نکاتی که به سلامت طی کردن این مسیر را تضمین می‌کند از جمله اموری است که باید مورد توجه قرار داد تا سختی‌های سفر به بهترین وجه ممکن طی شود.
ایکنا: احساس می‌شود در شناخت اولویت‌ها در بحث اربعین باید کمی تأمل داشت، چراکه توجه به مباحث فرهنگی در اربعین در اولویت قرار ندارد. نظر شما چیست؟
کبودوند: مهم‌ترین امر قبل از رفتن به زیارت اربعین درک مفهوم درست این سفر است چراکه زیارت امام حسین(ع) در روز عاشورا یا در طول سال با پیاده‌روی اربعین در عین داشتن اشتراکاتی بعضاً تفاوت‌های ماهوی دارد. تا زمانی که این موضوع جا نیافتد نگاه‌ها به اربعین با دیگر زیارت یکی خواهد بود. مشکل ما این است که در این سال‌ها که اربعین حسینی فراگیر شده هنوز نتوانسته‌ایم ماهیت آن را برای آحاد جامعه جا بیندازیم.
بستر ظهور عاشورا و حرکت امام حسین(ع) است که خود را در اربعین نشان می‌دهد اما ما توجه کمی نسبت به آن داریم و حجم زیادی از توجه خود را معطوف به پشتیبانی فیزیکی از زوار کرده‌ایم که باید تغییر یابد.
جمشیدی: کاری که باید برای امام حسین(ع) انجام شود مؤثرتر و بهتر از بسیاری از اقدامات فرهنگی دیگر به‌ویژه برای بنیان خانواده‌ها، بانوان و نسل جوان است. شاید هزاران کار فرهنگی می‌خواهد ما را به «مَنْ أَتَی اللَّهَ بِقَلْبٍ سَلِیمٍ» برساند اما اربعین حسینی با کمترین هزینه مادی و زمانی اما با تأثیرات عمیق و ماندگار در روح انسان در این راستا قدم برمی‌دارد.
ملاحسنی: احساس می‌کنم در موضوع اربعین نیاز به یک بازسازی ماهیتی و استفاده از ظرفیت‌های بومی داریم چراکه در این حوزه جریان سازی لازم را نداشته‌ایم. باید مقوله نذر فرهنگی را در دستور کار خود قرار داده و به این سمت حرکت کنیم تا حضور فرهنگی ما بتواند جریانی برای فرهنگ‌سازی در میان خیل زوار اربعین حسینی باشد.
در حال حاضر نذوراتی توسط مردم در این فضا انجام می‌شود اما به نظر می‌رسد نگاه بالادستی در حوزه فرهنگ برای اربعین وجود ندارد و ما بیشتر درگیر پشتیبانی‌ها و بحث‌هایی نظیر خرج خوردوخوراک زائرین هستیم که در این مقوله مردم عراق خود راغب هستند در این فضا حضور داشته باشند و در بحث میزبانی نیز کم نمی‌گذارند. در حقیقت عملاً ما وارد مسئله شده‌ایم که توسط مردم عراق حل شده و ما گاهی با حضور غیرمنطقی خود در این فضا جریان ساده‌ای که در موکب‌های عراقی وجود دارد را به حاشیه می‌فرستیم.
در حال حاضر عراقی‌ها میزبان خوبی برای زوار هستند و اینکه ما این‌همه اصرار داریم که در مقوله پشتیبانی از زائران ورود پیدا کنیم شاید از یک‌سو موجب به حاشیه بردن میزبانی ساده عراقی‌ها شده و از سوی دیگر فرصت بزرگی که می‌تواند ظرفیتی برای جمع شدن فعالان حوزه فرهنگ باشد را به‌راحتی تلف کنیم.
ایکنا: ستاد اربعین حسینی 97 در استان قزوین چه فعالیت‌های فرهنگی را در سال جاری مورد توجه قرار داده است؟ این فعالیت‌ها را چگونه می‌بینید؟
کبودوند: ستاد مردمی اربعین استان دو سال است با محوریت امام جمعه استان در قزوین شکل گرفته است و رویکرد خود را نیز بر استفاده از همه ظرفیت‌های موجود و فعال در حوزه اربعین قرار داده است. در سال جاری نیز از اردیبهشت‌ماه جلسات فشرده‌ای برگزار کرده است. در سال جاری اقدامات خوب فرهنگی پیش‌بینی شده است که از جمله آن می‌توان به راه‌اندازی به‌صورت چندرسانه‌ای موکب سیار شهید «حمید سیاهکالی مرادی» از نجف تا کربلا با برنامه‌های متنوع فرهنگی، عرضه کتاب «یادت باشد» با محوریت این شهید بزرگوار که رهبر انقلاب بیانات در خصوص آن داشتند و مطالعه آن برای جوانان و خانواده‌ها خوب است، تهیه بروشورهای 2 زبانه فارسی و عربی، حضور 40 مبلغ آموزش دیده و مسلط به زبان عربی برای حضور در بین جمعیت و پاسخ به سؤالات آن‌ها، حضور روحانی در 69 موکب استان برای اقامه نماز جماعت، پاسخگویی به سؤالات و احکام شرعی، حضور 12 مبلغ خانم در موکب‌ها، هماهنگی با 120 خادم برای ارائه نرم‌افزارهای فرهنگی در قالب بلوتوث و دسته عزاداری قزوینی‌ها در شب اربعین که حرکتی منحصربه‌فرد و خاص استان قزوین است ازجمله برنامه‌هایی است که در این ایام انجام می‌شود.
جمشیدی: سال‌های پیش ما در موکب‌های قزوین حضور بانوان را نداشتیم لذا کارگروهی به‌عنوان کارگروه «یاوران حسینی» در سازمان تبلیغات با حضور نمایندگان سازمان‌های مختلف زیر نظر بعثه مقام معظم رهبری تشکیل شده که وظیفه آن اعزام مبلغ خانم به موکب‌های حاضر در اربعین بود تا با حضور خود در موکب‌های مقرر بتوانند به شبهات و سؤالات شرعی موجود به‌طور ویژه بانوان پاسخ دهند. امسال در 4 موکب حرم طفلان مسلم، موکب سیدالشهدا و موکب‌های کربلا و عمود 1125 برای حضور و اسکان 12 مبلغ خانم برنامه‌ریزی شده تا به‌عنوان مبلغ در موکب‌ها حضور مستمر داشته باشند.
همین‌طور در این کارگروه تصمیم گرفته شد بروشورهای فرهنگی با محوریت فعالیت‌های دینی و فرهنگی تهیه شود. راه‌اندازی غرفه عفاف و حجاب برای ارائه محصولاتی چون جوراب، ساق دست و پوشیه از دیگر اقداماتی است که در اربعین سال جاری انجام می‌شود.
ملاحسنی: این موضوع نیاز جدی به موشکافی و مخاطب شناسی دارد اینکه مخاطب ما در اربعین چه کسانی هستند؟ برای این امر می‌توان از دانش روانشناسی بهره برد تا راه‌های ارتباط گرفتن با آن‌ها و سپس متناسب با آن طراحی ایده را مورد توجه قرار داد.
برحسب تجربه می‌توانیم بگوییم به‌طور تقریبی ما با دو دسته مخاطب در اربعین مواجه هستیم دسته نخست افراد هیئتی هستند که در پیاده‌روی نیز از برنامه‌های مختلف در عمود به عمود نجف تا کربلا بهره می‌برند و پیگیر آن هستند و عجیب اینجاست که اکثریت برنامه‌ریزی‌های قرارگاه اربعین نیز برای همین قشر است درحالی‌که این افراد خود از بستر هیئت‌ها بهره می‌برند و اگر برای این قشر برنامه‌ریزی هم نشود خودشان در خلوت خود زیارت را انجام داده و اگر این بنا هم نباشد چیزی را از دست نمی‌دهد. اما دسته دوم بخش عظیمی از مردم هستند که این موکب‌ها را نمی‌بینند و اگر از آن‌ها در خصوص آنچه در اربعین بپرسیم می‌گویند به پیاده‌روی رفتیم و از امکانات آن استفاده کرده و زیارت اربعین را خواندیم و برگشتیم. آن‌ها عمدتاً از برنامه‌هایی که ممکن است در موکب‌ها برگزار شود خبر ندارند چراکه این افراد از صبح حرکت کرده و در مسیر بودند و حواسشان نیز به موکب و برنامه‌ها نیست. اگر در موکبی هم شب‌ها برنامه‌ای برگزار شود چون آن‌ها در حال استراحت هستند بی‌بهره می‌مانند این قشر موکب را به‌عنوان فضای فرهنگی نمی‌بیند بلکه به آن به‌عنوان فضای استراحت نگاه می‌کند. متأسفانه متولیان ستاد اربعین برای این قشر که اکثریت جامعه مخاطب را شامل می‌شود برنامه و ایده‌ای ندارند.
نبود برنامه برای مخاطبان عمومی موجب می‌شود اگر کسی را با یک دستگاه پخش ساده ببند به دنبال آن باشند تا بتوانند صدای آن را بشنوند. این نشان می‌دهند که مردم در این مسیر تشنه فعالیت‌های فرهنگی هستند اما ما حجم وسیعی از کسانی که ظرفیت فرهنگی دارند را در بخش تهیه غذا و فعالیت‌های پشتیبانی در موکب‌ها به کار گرفته‌ایم و برنامه‌ای هم برای استفاده از این ظرفیت نداریم.
ایکنا: به عنوان آخرین سؤال پیشنهادات شما برای عملکردی مؤثرتر در ستاد اربعین استان چیست؟
کبودوند: سال گذشته از سوی نهادها و دستگاه‌های مختلف چون وزارت کشور، قرارگاه فرهنگی خاتم و بسیج اعلام شد که فعالیت‌های استان قزوین بهتر از بسیاری از استان‌ها بود چراکه ما بر استفاده از ظرفیت مردم باور و اصرار داریم بااین‌حال قطعاً فاصله ما با وضع مطلوب زیاد است. فکر می‌کنم حضور دوستان دغدغه مند و پیگیری در ستاد مردمی اربعین بسیار راهگشاست.
ستاد اربعین ستادی مردمی است و تلاش دارد فعالان فرهنگی پای‌کار بیایند. باید فضا به‌گونه‌ای تلطیف شود که فعالان فرهنگی در غالب نهادهای مردمی اظهارنظر و مطالبه کنند. این ستاد مردمی برای همه مردم است و اگر کسی آمد و صدای او شنیده نشد حق نقد و انتقاد دارد.
ملاحسنی: هنوز برای مردمی که نذر می‌کنند جا نیفتاده که می‌توان در مباحث فرهنگی نیز نذر داشت، لذا ستاد مردمی اربعین باید در جهت‌دهی و برنامه‌ریزی نذورات جمع‌آوری‌شده و هدایت آن به سمت نذر فرهنگی فرهنگ‌سازی کند چراکه فعالیت ما باید بیشتر سمت‌وسوی فرهنگی داشته باشد. در جهت‌دهی جمع‌آوری نذورات به سمت نذر فرهنگی می‌توان از ظرفیت رسانه‌ای و تبلیغی بهره برد.
اگر کارگروهی با افرادی که در این فضا کار کرده و جریان ساز با ایده‌های خوبی هستند ایجاد شود بی‌شک می‌توان از این بستر نهایت بهره را برد ولی در حال حاضر این نگاه وجود ندارد و عمدتاً در رأس ستاد اربعین به‌جای اینکه به مبحث رزق فرهنگی توجه کنیم درگیر مبحث پشتیبانی آمادی موکب‌ها شده‌ایم. شاید دلیل آن عدم توجه به اولویت‌ها و عدم شناخت صحیح نیازها و فضای اربعین باشد.
گزارش از رقیه ملاحسنی
انتهای پیام
