کارکرد مساجد به نیایش تشریفاتی تنزل یافته است/ غفلت حوزه در تربیت امام جماعت
گروه جامعه ــ حجت‌الاسلام محمدیان با بیان اینکه آموزش و تربیت در حوزه به سمت تربیت امام جماعت طراز مسجد اسلامی نیست، گفت: متأسفانه کارکرد مسجد که باید محور تمدن اسلامی باشد به حد نیایش آن هم نیایش‌های تشریفاتی تنزل یافته است.
به گزارش ایکنا، حجت‌الاسلام والمسلمین محمدتقی محمدیان، پژوهشگر مسجد، در نشست جایگاه مسجد در تمدن‌سازی اسلامی با بیان اینکه به نظام اجتماعی ضابطه‌مند و قانونمند تمدن گفته می‌شود، گفت: گستره تمدن از فرهنگ فراتر است؛ لذا تمدن حتی ذیل یک حکومت و جامعه خاصی نیست و عمر تمدن هم از عمر فرهنگ بیشتر است.
وی عقلانیت و اقناع جمعی و پذیرش اجتماعی را از عناصر تمدن برشمرد و افزود: پذیرش اجتماعی زمانی صورت می‌گیرد که اقناع جمعی صورت بگیرد و در این صورت تمدن شکل گرفته و پدید خواهد آمد.
پژوهشگر معاونت فرهنگی شورای سیاستگذاری ائمه جمعه با بیان اینکه اخیراً مباحثی در مورد فقه تمدنی و امکان آن مطرح شد در حالی که معتقدیم این تمدن ممکن و در حال شکل‌گیری است، افزود: مدعی تمدن اسلامی در دوره معاصر هستیم، بنابراین باید نظام تمایلات را حداقل در سطح نخبگانی ایجاد کنیم.
وی با بیان اینکه رنسانس در غرب ابتدا از رنسانس فرهنگی ایجاد شد، تصریح کرد: در حوزه فرهنگ در جامعه امروز با تغییر نرم روبرو هستیم و نوع سلیقه مردم در مواجهه با هنر، سیاست، سبک زندگی و ... تفاوت زیادی یافته است.
معاون پژوهش شورای امور مساجد و سیاستگذاری ائمه جمعه با بیان اینکه تمدن نظام مبتنی بر استقرار یک نظام حکومتی حتی با رأی مردم نیست، افزود: برای استقرار یک تمدن نیازمند تغییر ذائقه‌ها هستیم؛ لذا در جامعه‌ای که لیبرال دموکراسی بر آن حاکم باشد نمی‌توان تمدن اسلامی را بنیان کنیم.
وی با بیان اینکه برخی می‌پرسند با این وضعیت حجاب آیا می‌توان مشکل را برطرف کرد؟ بیان کرد: بنده معتقدم که می‌توان تغییر لازم را ایجاد کرد همان طور که قبل از انقلاب هم وضعیت بدتری بود و بهتر شد البته باید اشکالاتی مانند خلخالی، گنجی و اسیدپاشی را از رفتار‌های ابتدای انقلاب در این زمینه کنار بزنیم.
وی با بیان اینکه هنوز نسبت‌های به کارگیری علوم انسانی را در ابعاد مختلف زیست بشری نیاموخته‌ایم، یعنی فلسفه ما هم مسئله‌ای انتزاعی است، ادامه داد: در نظام فکری غرب این طور نیست و فلسفه حتی در خدمت تولید خودرو هم هست، ولی در معماری و محصولات تولیدی ما این مسئله وجود ندارد.
معاون پژوهش شورای امور مساجد و سیاستگذاری ائمه جمعه با بیان اینکه اندیشه و بینش رکن مهمی از تمدن است، گفت: تعاریف مختلفی از سبک زندگی وجود دارد، ولی جامع‌ترین و گویاترین آن همان الگوی مصرف است؛ یعنی وقتی کسی جین می‌پوشد و آشپزخانه اپن دارد و مک دونالد می‌خورد الگوی او مشخص است، بنابراین اصلاح الگوی مصرف معنایی وسیع‌تر از بحث صرف اسراف دارد.
کارکرد نیایش تشریفاتی برای مسجد
محمدیان با اشاره به نقش مسجد در مهندسی تمدن نوین اسلامی با طرح این سؤال که آیا می‌شود متدین باشیم و مسجدی نباشیم؟ اظهار کرد: یکی از اتفاقات مهمی که در نظام تمایلات ما رخ داده این است که ما جایگاهی جز کارکرد‌های نیایشی و مخصوصا تشریفاتی نیایشی دیگری برای مسجد قائل نیستیم.
وی با بیان اینکه مسجد به تعبیر امام سنگر انقلاب است و باید همه چیز از مسجد اداره شود تصریح کرد: اما متاسفانه ما از یکطرف دنبال ایجاد ساختار‌های جدید اجتماعی بودیم و از طرف دیگر نتوانستیم نسبت خود را با مسجد تعریف کنیم و این بزرگترین معضل ما هست، ما خواستیم جامعه مدنی ایجاد کنیم و به جای اینکه بتوانیم برای مسجد ایفای نقش کرده و آن را با ایجاد تمدن قرار دهیم (همان طور که ما قائلیم اساسا مبنای ایجاد تمدن اسلامی، باید مساجد باشند) سراغ ایجاد رقیب برای مسجد رفتیم و نسخه‌های جعلی برای آن ایجاد کردیم.
مساجد برقرار نیستند
وی با بیان اینکه در اوایل انقلاب، نگاه تمدنی به مقوله انقلاب نداشتیم و حتی کسانی که دنبال ترقی وسیع عمرانی کشور و سازندگی هم بودند نگاه جامع نگر تمدنی برای کشور نداشتند اظهار کرد: مسجد بیت‌الله است یعنی دارای شرف انتساب به خداست؛ بنابراین همه کارکرد‌های آن هم باید در این راستا باشد، ولی آیا امروز اگر کسی احساس نیایش با خدا داشت شاهد برقراری مسجد هستیم؟ من معتقدم مساجد برقرار نیستند؛ حتی در قم که ام القری است اگر کسی نمازش به تاخیر افتاد نمی‌تواند در ساعتی غیر از وقت فریضه نمازش را در مسجد بخواند؛ چند سال قبل در سرمای شدیدی که ایجاد شد یک طلبه خوش ذوق و فاضلی، درب مسجد را بر روی کارتن خواب‌ها باز گذاشت اما توبیخ شد.
محمدیان ادامه داد: مسجد، پناهگاه مردم است و باید در معاضدت‌های اجتماعی ایفای نقش کند، ولی الان مساجد چگونه این ارتباط را با مردم برقرار کرده‌اند؛ مثلا در زلزله کرمانشاه، تقریبا نزدیک ۶۰ هزار خانوار آسیب کلی و جزئی دیدند و تقریبا ۱۱۰ هزار بسته امدادی میان مردم توزیع شد، ولی در شمال کرمانشاه، کیفیت توزیع با جنوب تفاوت داشت؛ در شمال که اهل سنت‌نشین بودند میزان رضایت مردم از بهره‌مندی از کالا‌ها بیشتر بود، چون محور کار، مسجد قرار گرفت بنابراین اگر مسجد به صورت مثبت ایفای نقش کند تراز جامعه دینی خواهد بود.
معاون پژوهش شورای امور مساجد و سیاستگذاری ائمه جمعه با بیان اینکه مسجد، پایگاه ولایت است اظهار کرد: شاید بتوانیم الگویی طراحی کنیم که نظام تحزب و مشارکت‌های سیاسی و اجتماعی مردم از مساجد شکل بگیرد یعنی ساختار سیاسی هم مبتنی بر نظام ولایی و امامت ساخته شود.
حسینیه را نسخه بدل مسجد نکنیم
وی با بیان اینکه امروز آموزش و پرورش در کشور عدل سازمان دخانیات است در حالی که اگر شئون امامت و ولایت در مسجد فعال شود وضعیت متفاوت خواهد شد افزود: مسجد اولین نمود و نهاد عینی تمدنی اسلامی است، بنابراین باید بیینیم از ساخت مسجد چگونه می‌شود در نمود تمدن اسلامی بهره برد؛ بنده معتقدم حتی صلاح نیست از حسینیه در کنار مسجد نسخه‌سازی کنیم، زیرا اگر مسجدی، تراز اسلامی باشد و محل پمپاژ معرفت اهل بیت (ع) است دیگر نیازی به نسخه بدل نداریم.
محمدیان با تاکید بر اینکه تمدن نوین اسلامی باید مسجدمحور باشد، زیرا اگر مسجد، بستر ارتباط مردم با خداست تمدن نوین اسلامی هم جز این دنبال هدف دیگری نیست و همه نظامات و ساختار‌های جامعه هم در خدمت این هدف است افزود: تمدن اسلامی، بستری است که در تمام فضای آن ما انزل الله استشمام شود و تحقق ما انزل الله بدون تمدن هم به صورت ناقص اجرا خواهد شد. تمدن را دایره جهانشمول می‌دانیم و زمانی شکل می‌گیرد که خرده فرهنگ‌ها از بین برود یعنی تشخصات شخصی از بین برود و به هدف بزرگتری تن دهیم.
محمدیان با بیان اینکه رفاه، امنیت و آزادی سه رکن اصلی لیبرال دموکراسی است تصریح کرد: در حالی که در تمدن دینی، عدالت و صلح و سعادت مد نظر است، ولی امروز مردم آسایش را با آرامش عوض کرده‌اند که این محصول تمدن غرب است.
غفلت از مفهوم امام و محراب
محمدیان با تاکید بر اینکه مفهوم امام و محراب مسجد از مفاهیمی است که به شدت از آن غافل شده‌ایم اظهار کرد: اگر از یک طلبه بپرسیم که بعد از درس خواندن می‌خواهی چه کاره شوی تقریبا شاید کسی پیدا نشود که بگوید امام جماعت مسجد؛ قضاوت، نماینده، ولی فقیه امامت جمعه و خطیب و ... عنوان می‌شود، ولی امام جماعت مطرح نیست، زیرا اساسا طراحی نظام آموزشی و تربیتی در حوزه دنبال این مسئله نیست بنابراین کسی که نتواند کار‌های دیگر را داشته باشد امام جماعت خواهد شد و کارکرد چنین امامی هم معلوم است.
وی تاکید کرد: اگر بخواهیم نقش تمدنی مسجد را تبیین کنیم شاید این مثال سردار سلیمانی برای آن کافی باشد؛ وی گفت که هم مقتول و هم قاتل در شهادت شهد حججی، محصول مسجد هستند، ولی یکی مسجد ضرار است و دیگری محصول مسجد اسلامی بنابراین باید مسجد چنین کارکردی داشته باشد که محصول آن با مسجد ضرار یکی نباشد.
محمدیان تصریح کرد: امامی که در مسجد است اگر بخواهد فقط نمازگزاران خود را حفظ کند باخته است؛ امام باید مدارس و مغازه‌ها و محله خود را بپیماید و اگر نتواند در مسجد خود هم موفق نخواهد بود بنابراین امام و محراب می‌تواند نماد عینی ولایت و شئون راهبری تمدن اسلامی در مسجد باشد.
وی به بحث طهارت مسجد اشاره کرد و گفت: فساد در کمترین مقدار هم در تمدن اسلامی زیاد است لذا ساخت تمدن باید به گونه‌ای باشد که این فساد و خباثت شکل نگیرد و اگر گرفت باید طراحی صورت بگیرد که بلافاصله از بین برود.
محمدیان با بیان اینکه شان امام، عدالت است اظهار کرد: تمدن اسلامی بدون عدالت عام نمی‌تواند شکل بگیرد بنابراین مسجد باید محلی برای گسترش عدالت در جامعه باشد همچنین مسجد در جامعه اسلامی، محور است بنابراین اگر برساخت تمدن اسلامی در عرصه فرهنگ و سیاست و اقتصاد و تعلیم و تربیت و ... بر مسجد استوار نشو صحنه را باخته‌ایم.
جایگاه مسجد در نظام فرهنگی ناپیداست
معاون پژوهش شورای امور مساجد و سیاستگذاری ائمه جمعه با تأکید بر اینکه جایگاه مسجد در نظام فرهنگی کشور گم است افزود: برخی تصور می‌کنند وقتی سخن از ارتباط مسجد و مدرسه است این است که دانش‌آموزان برخی شب‌ها به مسجد بیایند و یا در مدرسه برای مسجدی‌ها باز باشد در حالی که غایت تعلیم و تربیت باید با غایت مسجد گره بخورد.
وی تاکید کرد: وقتی سخن از تمدن اسلامی است مسجد محوری این است که در نظام اقتصادی و سیاست و ... هم این محوریت شکل گیرد؛ در اقتصاد اسلامی، اصل بر تولید و رفع نیاز‌های مردم و نه اصالت سود و سرمایه است.
محمدیان با بیان اینکه شکل‌دهی فرهنگ باید مبتنی بر مسجد باشد افزود: معنای این حرف نیست که در جامعه سینما و فرهنگسرا و.. نباشد، ولی باید نسبت همه این ابزار و عناصر فرهنگی با مسجد و توحید مشخص شود؛ امروز کسانی که در فضای هنری هستند می‌دانند تا ۱۵ سال قبل تئاتر را اهالی تئاتر می‌دیدند اما امروز خیلی از مردم می‌بینند و ببینیم چه اتفاقاتی در تئاتر رخ می‌دهد که اباحی‌گری و آزادی جنسی یکی از مواردی است که تا یکی دو دهه آینده محصول آن خواهد بود.
انتهای پیام
