گم شدن بوستان کتاب در فضای مجازی
گروه فرهنگی ــ فرهنگ محوری‌ترین برگ هویتی یک ملت محسوب می‌شود و یکی از راه‌های مهم توسعه فرهنگی اهمیت دادن به مسئله کتاب، کتاب‌خوانی و ترویج مطالعه در جامعه، خصوصاً در میان جوانان و نوجوانان، است که مدت‌هاست تحت‌الشعاع فضای مجازی قرار گرفته است. در این گزارش به دنبال آن بودیم که بدانیم جایگاه فضای مجازی و فرهنگ کتاب و کتاب‌خوانی در جامعه کجاست؟!
به گزارش ایکنا از قزوین، به دنبال ورود اینترنت به کشور و گرایش مردم به سمت فضای مجازی، شاهد تغییرات گسترده و بنیادینی در فرهنگ جامعه هستیم که شاید یکی از مهم‌ترین آن را بتوان تغییر در سبک و میزان مطالعه مردم دانست. کاربرانی که زمان زیادی را برای استفاده از فضای مجازی و مرور مطالب در صفحات وب و فضای مجازی و انواع و اقسام پیام‌رسان‌ها اختصاص می‌دهند و به‌تناسب آن به دلیل نداشتن وقت کافی و تعداد بالای صفحات مجازی از کتاب دور شده‌اند.
در جستجو برای یافتن مطالبی در این حوزه به مطالبی برخوردم که جالب بود:
«حضرت علی(ع) در غررالحکم ص 245 فرمودند: کتاب‌ها بوستان‌های دانشمندان است».
«یکی از اثرات و فواید مطالعه، کاهش استرس و رسیدن به آرامش است؛ به‌طوری‌که پژوهشگران ادعا می‌کنند شش دقیقه مطالعه تا 68 درصد استرس را کاهش می‌دهد؛ بااین‌حال به نظر می‌رسد این امر بیشتر از طریق مطالعه کتاب مکتوب حاصل می‌شود تا مطالعه در فضای مجازی چرا که فضای مجازی به خاطر سرعت بالا و انبوه مطالبی که ارائه می‌دهد مرهون استرس و شتاب است».
اهمیت موضوع موجب شد به سراغ اقشار مختلفی از مردم و مسئولان رفته تا بدانیم جایگاه فضای مجازی و فرهنگ کتاب و کتاب‌خوانی در جامعه کجاست؟
اقیانوس یک میلی‌متری فضای مجازی!
یک معلم قزوینی: جامعه امروز پر از نیازهای مختلف است که متأسفانه برای رفع آن متوسل به فضای مجازی شده است این در حالی است که فضای مجازی به‌مثابه اقیانوس بی‌کرانی به عمق یک میلی‌متر است و کسی که در این اقیانوس وارد و بعد از آن خارج می‌شود حتی پایشان هم خیس نمی‌شود. بااین‌حال این افراد ادعایشان بیشتر است چرا که از هر چیزی مقداری می‌دانند اما دانسته‌های آن‌ها سطحی است و برای درک آن نیاز است عمق را بشناسند.
در حال حاضر شاهد آن هستیم که جامعه امروز ما به سمتی رفته که اقیانوس را فقط نگاه می‌کند و گاه حتی وارد آن هم نمی‌شود اما بودن در فضای مجازی ادعای آن‌ها را زیاد و سؤالات سطحی را مطرح می‌کنند درحالی‌که فضای مجازی قابلیت استناد ندارد.
در حال حاضر تنوع موضوعات وجود دارد لذا باید کتاب را در راستای نیازسنجی از جامعه منتشر کرد به‌گونه‌ای که شخص به آن نیاز داشته باشد؛ اما این نیاز در جامع به‌ویژه نسل نوجوان و جوان ایجاد نشده است و همین موجب می‌شود تا معلمان و اساتید نیز به دنبال اطلاعات بیشتر برای پاسخ دادن به سؤالات آن‌ها نباشند.
باید سبک زندگی خود را اصلاح کنیم
زهرا حسینی خبرنگار: فضای مجازی اطلاعات سطحی و کتاب مطالب عمیقی را به مخاطب ارائه می‌دهد، به دلیل مشغله افراد و وجود پیام‌رسان‌های متعدد در فضای مجازی شاید ساعت‌ها سرمان در گوشی تلفن همراه باشیم و احساس نیاز به کتاب نکرده و به اطلاعات این فضا بسنده می‌کنیم. به دلیل مشغله، کمتر کتاب مطالعه می‌کنم و بیشترین اطلاعات خود را از فضای مجازی دریافت می‌کنم که خود نوعی آسیب است و باید سبک زندگی را اصلاح کرد و در ابتدا خود را مخاطب قرار می‌دهم.
اگر به دنبال مطلبی باشم تحقیق و جستجو می‌کنم و به این کار علاقه دارم و شاید یکی از ویژگی‌های دوران تحصیل بنده جستجو بود و هر روز بعد از اتمام زمان مدرسه به کتابخانه مراجعه می‌کردم و کتب موردنظر خود را انتخاب کرده و به امانت می‌گرفتم ولی در سال‌های اخیر به دلیل ورود فضای مجازی به زندگی تقریباً چند سالی است که دیگر گذرم به کتابخانه نیفتاده است.
فضای مجازی هم مفید است و هم مضر؛ مفید است چون با اینترنت می‌توان به تمامی منابع موجود دسترسی داشت و از آن‌ها استفاده کرد ولی وجود پیام‌رسان‌های متعدد و ارائه اطلاعات اشتباه برخی از مدیران کانال‌ها و گروه‌ها نیز آسیب است.
فضای مجازی غیرقابل اعتماد است
یک بانوی کارمند: فضای مجازی به دلیل امکان دسترسی نامحدود به اطلاعات با انواع جذابیت‌هایی که این فضا برای کاربران دارد بسیار وسوسه کننده است. همین امر باعث می‌شود افراد از این صفحه به صفحه دیگر و یا از این کانال به کانال دیگر بروند. گاه یک شخص آن‌قدر با تعداد بالای صفحات و موضوعات مواجه می‌شود که متوجه گذر زمان نمی‌شود و همین هم باعث می‌شود گاهی به‌جای مطالعه دقیق به مرور سطحی روی بیاورد. این در حالی است که مرور سطحی داده‌ها باعث بازدهی پایین مطالعه، درک سطحی از موضوعات و از این شاخه به آن شاخه پریدن وی می‌شود و همین اندک درک هم به‌شدت فرّار است و گاه با گذشت زمان کوتاه از ذهن مخاطب حذف می‌شود.
متأسفانه گسترش فضاهای مجازی و شبکه‌های اجتماعی موجب كاهش کتاب‌خوانی در جامعه شده است؛ به گونه‌ای که گاه کودک قبل از خواندن و نوشتن، استفاده از فضای مجازی را یاد می‌گیرد. این در حالی است که مشخص نبودن صحت‌وسقم و مبنای اطلاعات وسیعی را که در فضای مجازی وجود دارد می‌توان از جمله ایرادات مطالعه در فضای مجازی دانست، اما کتاب‌ها عمدتاً به تأیید نهادهای مختلف نظارتی می‌رسد و می‌توان با اعتماد بیشتری مطالب آن را مطالعه و قبول کرد.
نیازهای مردم فقط با فضای مجازی رفع نمی‌شود
فرشاد پیله‌چی، رئیس جهاددانشگاهی قزوین: احساس نیاز به کتاب باید ایجاد شود تا مردم بیگانه با آن نباشند و فکر نکنند نیازهای آن‌ها با فضای مجازی رفع می‌شود، چرا که فضای مجازی یک بستر سطحی ایجاد می‌کند و کتاب ما را به عمق مطالب می‌برد. لذا باید ضمن فاصله گرفتن از فضای مجازی سطحی به حوزه کتاب و کتاب‌خوانی ارج نهاده و در این حوزه ورود جدی داشته باشیم.
فعالیت در حوزه کتاب و ترویج فرهنگ مطالعه کار ریشه‌ای است و هر چه در این فضا کار کنیم باز هم کم است ازاین‌رو باید نگرش مردم را تغییر داده تا این موضوع برای آن‌ها اهمیت یابد و بدانند نگرش و دانش و عمقی که افراد می‌توانند از طریق کتاب کسب کنند بسیار بیشتر از فضای مجازی است.
ترغیب افراد برای آشتی با کتاب موجب انس بیشتر افراد با کتاب خواهد شد؛ باید ضمن مقدمه‌چینی لازم، ایجاد نیاز عمومی به کتاب در اذهان را موردتوجه قرار دهیم. در حال حاضر بسیاری از افراد ساعت‌ها با گوشی همراه خود در حال گردش بی‌هدف در فضای مجازی هستند حال سؤال اینجاست آیا نمی‌توان نیم ساعتی از این اوقات را برای مطالعه کتاب در نظر گرفت؟!
کتاب الکترونیک می‌تواند جایگزین خوبی برای کتاب باشد به شرط آنکه...
عبدالهی نویسنده: دسترسی عموم مردم به فضای مجازی باعث شده است که اقبال مردم به کتاب نسبت به چند سال گذشته کمتر شود؛ متأسفانه همین موضوع باعث شده مردم کم‌حوصله شوند و برای مثال حتی پست‌های طولانی تلگرام را مطالعه نکنند؛ گویا همه‌چیز باید فشرده و مختصر به مردم عرضه شود؛ با موضوع گران شدن کتاب و اوضاع نشر روزبه‌روز بیشتر از قبل کتاب‌ها به سمت الکترونیکی شدن می‌روند و امکاناتی چون کتاب صوتی یا کتاب‌های الکترونیک به خاطر همین موضوع به وجود آمده‌اند. البته این موضوع ذاتاً بد نیست و ممکن است به فرهنگ مطالعه در بین مردم کمک کند و اگر مخاطب گرفتار جذابیت و فریبندگی فضای مجازی نشود کتاب الکترونیک که به لحاظ اقتصادی هم به نفع مخاطب است می‌تواند جایگزین خوبی برای کتاب باشد.
اما شخص بنده به‌عنوان کسی که دغدغه مطالعه دارم و با توجه به تجربیات شخصی به این نتیجه رسیده‌ام که هیچ‌چیز نمی‌تواند جایگزین کتاب کاغذی باشد، وقتی کتاب به دست می‌گیری از دنیای مجازی دور شده و در جهانی که نویسنده کتاب برای تو ترسیم کرده غرق می‌شوی.
متأسفانه فرهنگ کتاب‌خوانی در نسل جوان در حال حاضر رو به افول است، این فقط به دلیل وجود فضای مجازی نیست، بلکه یکی از دلایل آن این است که نویسندگان نتوانسته‌اند محتوای موردنیاز جوانان را تولید کنند و تجربه نشان داده وقتی کتابی نیاز جوانان را پاسخ می‌دهد با اقبال مخاطب روبه‌رو خواهد شد.
رویکرد مطالعه تحت تأثیر فضای مجازی است
محمد کشاورز، مسئول بسیج رسانه استان قزوین: متأسفانه رویکرد مطالعه تحت تأثیر فضای مجازی قرار گرفته چرا که هنوز فرهنگ مطالعه در جامعه جا نیفتاده است؛ قیمت‌های بالای کتاب موجب کم رونق شدن بازار کتاب شده است.
خانواده‌ها باید تلاش کنند فرزندان خود را با کتاب آشتی دهند و در منزل زمانی را برای مطالعه اختصاص دهند تا کودک از همان سن کم با این فضا آشنا شد.
ازآنجاکه در حال حاضر مردم حوصله و وقت زیادی ندارند بهتر آن است که کتاب‌هایی نیز به صورت ساندویچی، کم‌حجم و کوتاه اما مفید، غنی و دارای خروجی در دسترس همگان قرار بگیرد تا مخاطب بتواند خیلی سریع به آن دست یابند و چیزی از آن یاد بگیرند چرا که تکیه صرف به فضای مجازی موجب رفتارهای سطحی افراد می‌شود.
از زمان ورود به فضای مجازی کتاب‌های ناتمام زیادی دارم
آرزو جوانمرد، دانشجوی کارشناسی ارشد آمار: قبل از فراگیری فضای مجازی در هفته حداقل یک کتاب را کامل می‌خواندم و هیچ کتابی را نصفه رها نمی‌کردم، اما از زمان ورود به فضای مجازی بخشی از کتاب را می‌خوانم و سراغ فضای مجازی می‌روم به همین دلیل کتاب‌های ناتمام زیادی دارم. بعضی از کتاب‌هایی که بسیار به خواندن آن علاقه دارم پیگیر کتاب‌های صوتی آن هستم بااین‌حال معتقدم کتاب‌های صوتی نمی‌تواند جای کتاب چاپی را بگیرد.
خواندن کتاب در فضای مجازی در جاهایی چون تاکسی و اتوبوس خوب است، اما حس ورق زدن و درگیر شدن با بخش‌های مختلف موضوع مطرح‌شده در کتاب را نمی‌توان از فضای مجازی دریافت.
فضای مجازی رفیق و مروج کتاب شود
به گزارش ایکنا، فضای مجازی بی‌شک در کنار آفاتی که ممکن است برای کتاب این یار مهربان داشته باشد می‌تواند به یک رفیق نزدیک نیز تبدیل شود و امکان بیشتری را برای نزدیکی کاربران خود با کتاب فراهم سازد. ایجاد کتابخانه‌های دیجیتالی، ایستگاه‌های کتاب‌خوانی و پاتوق‌های کتاب، گسترش کتاب‌های صوتی و امثال آن می‌تواند زمینه را فراهم سازد اما بی‌شک به اذعان بسیاری از کارشناسان با وجود مزیت‌هایی که دارد نمی‌توان آن را جایگزینی برای کتاب دانست، چرا که همدم شب و روزهای کسانی که در فضای مجازی هستند گوشی و آدم‌های پشت پرده است نه کتاب و دریایی از تجربیات.
گزارش از رقیه ملاحسنی
انتهای پیام
