نقد «مهدوی‌راد» بر آثار بنیاد پژوهش‌های آستان قدس/ لزوم بهره‌گیری از شورای مشورتی کارآمد

به گزارش ایکنا، حجت‌الاسلام والمسلمین محمدعلی مهدوی‌راد، استاد دانشگاه تهران، 20 تیرماه در نشست علمی «کتاب رضوی در آئینه پژوهش» که در بنیاد پژوهش‌های آستان قدس رضوی در قم برگزار شد، به تحلیل و ارزیابی چند اثر این بنیاد پرداخت.

وی با اشاره به کتاب «الامام الرضا(ع) عند اهل السنة» که محمدمحسن طبسی آن را نوشته است، گفت: این کتاب به عربی نوشته شده است؛ نویسنده هم از فرزندان نجم‌الدین طبسی و از افراد خوش‌فهم است که مطالبی جدی در این کتاب نوشته است.

وی با بیان اینکه این کتاب باری به هر جهت نیست و کار مستقل این چنینی تاکنون انجام نشده است، بیان کرد: وی بحث را در چند فصل از جمله ولایت‌عهدی، کرامت، زیارت و ... دنبال کرده است. مسئله ورود امام رضا(ع) به نیشابور و روایت معروف «لا اله الا الله حصنی ...» در این کتاب ذکر شده و نویسنده نشان داده که در منابع زیادی از اهل سنت قسمت ذیل روایت یعنی «انا من شروطها» نیامده است.

مهدوی‌راد ادامه داد: طبسی این بحث را خیلی خوب پیگیری کرده و نشان داده که برخی از عالمان اهل سنت عامدانه و جاهلانه تلاش کرده‌اند که بخش پایانی روایت را زیر سؤال ببرند.

وی تصریح کرد: نویسنده به این مسئله پرداخته که حاضران در غدیر انبوهی از راویان بودند، ولی ناقلین افراد اندکی هستند و در مورد اباصلت در تاریخ امام رضا(ع) هم این اتفاق از سوی اهل سنت رخ داده است؛ وی هر دو بخش روایت «ذهبیه» را بحث کرده و نشان داده که ذیل روایت همانند ابتدای آن وجود دارد؛ همچنین به صورت قرنی نیز به ریشه هر روایت و مطلب پرداخته و آن را تحلیل و تحقیق کرده است؛ لذا این از بهترین کتبی است که بنیاد چاپ کرده که خواندنی و دقیق است. البته خوب است که به فارسی هم ترجمه شود.

خلأ در تحقیقات مرتبط با زندگی ائمه(ع)

مهدوی‌راد با اشاره به کتاب «الامام علی بن موسی الرضا(ع)، زندگی و سیره، سخنان و آموزه‌ها، مشهد و حریم رضوی» افزود: در مباحث ائمه(ع) و مباحث اخلاقی و زندگانی ائمه(ع)، افراط و تفریط در بحث نوشتن برای مخاطب داریم و معمولاً مخاطب متوسط‌الحال را فراموش کرده‌ایم؛ یعنی یا برای خواص کتاب می‌نویسیم و یا برای عوام که این کتاب این خلأ را پر کرده است.

مهدوی‌راد با اشاره به کتاب شرح بخشی از عیون اخبار الرضا(ع) هم تصریح کرد: بخشی از عیون اخبار الرضا به خصوص بخش گفت‌وگوی امام(ع) با ادیان مختلف به راحتی قابل تحلیل و شرح نیست؛ بنده باید از کار محقق این کار، ابراهیم عرب‌پور، ابراز تأسف کنم. وی کارهای تحقیقی خیلی خوبی در گذشته داشته است، ولی این اثر وی خیلی باری به هر جهت است؛ قریب به اتفاق منابع تحقیق نشده و برخی را انجام و برخی را انجام نداده است. همچنین آدرس‌ها ارجاع به منبع مجهول است و گاهی به چند منبع ارجاع داده و در برخی مواردی اساساً ارجاع ندارد. مقدمه وی هم به درد بخور نیست و در مجموع ذائقه انسان را تلخ می‌کند.

تمجید از مقاله مولوی احمد صارمی

استاد دانشگاه تهران ادامه داد: کتاب «امام؛ محور وحدت و کرامت» مجموعه مقالات است که تقریباً همه آن‌ها خوب و مفید است؛ به ویژه دو مقاله مولوی احمد صارمی، مدرس و مدیر یکی از مدارس علمی اهل سنت در تربت جام که وی به جایگاه اهل بیت(ع) در مذاهب اسلامی از روی عشق، محبت و خردمندانه و از روی نگاه تقریبی و وحدت‌گرایانه پرداخته و عالمانه آن را نوشته است.

مهدوی راد با اشاره به کتاب «علی بن موسی الرضا در انساب  و تاریخ» گفت: نسل جوانی که به صحنه آمده‌اند در حال تولید آثار بسیار خوبی هستند که مایه خرسندی انسان است؛ محمدحسن پاکدامن «علی ابن موسی الرضا(ع) در انساب و تاریخ» را نوشته که کار بسیار خوب، محققانه و عالمانه است و به کنیه‌ها القاب، فرزندان و ... در مورد امام(ع) پرداخته؛ وی با دقت حرف زده و منابع تحقیقی خود را ذکر کرده و رقیب را فراموش نکرده است.

وی با اشاره به کتاب «ادیان خراسان در عصر امام رضا(ع)» گفت: موضوع این کتاب هم بسیار خوب است، ولی اندکی در تألیف آن کم گذاشته‌اند؛ موضوع بسیار مهم است، ولی بیشتر در کتاب به خود ادیان و ورود آن به سرزمین خراسان پرداخته شده است. البته در مجموع چون موضوع مؤثری در فهم سیره است کتاب خوب و خواندنی است.

استاد دانشگاه تهران افزود: بیشتر از این هم می‌توان در مورد این موضوع کار کرد؛ گرچه ممکن است محدودیت منابع و نقل تاریخی داشته‌اند که باید آن را توضیح بدهند، ولی بیشتر خود ادیان را در کتاب بحث کرده‌اند تا ادیان در خراسان، ولی در مجموع این کارها اثرگذار و پشتوانه تحقیقات دیگر است.

مهدوی‌راد همچنین در ارزیابی کلی خود از فعالیت‌های پژوهشی آستان قدس تصریح کرد: یکی از جدی‌ترین و بهترین کارهایی که در آستان قدس رخ داد برگزاری کنگره امام رضا(ع) بود که متأسفانه تعطیل شد؛ این کنگره در سال‌های آخر مصداق «آفتابه لگن هفت دست؛ شام و ناهار هیچ چی» شده بود که آیت‌الله طبسی مجبور شدند آن را تعطیل کنند؛ زیرا هدف اصلی طراحی این کنگره آن بود که بعد از امام به آباء و ابناء ایشان هم بپردازد که اگر می‌شد رخداد مبارکی بود. همچنین 36 مقاله خوب در چند کنگره تولید شد که هنوز هم چاپ نشده است، ولی به برخی دلائل تعطیل شد.

استفاده از شورای مشورتی

وی تاکید کرد: اگر بخواهیم صادقانه میراث مکتوب بنیاد پژوهش‌های آستان در مورد امام(ع) را ارزیابی کنیم می‌گویم «مقبول» نیست اگرچه «مفید و خوب» هم باشد. بنیاد پژوهش‌ها باید از یک شورای مشورتی کارآمد، به روز و فرهنگ‌شناس برخوردار شود و کارهایی را انجام دهد که دیگران ظرفیت و توان آن را ندارند.

انتهای پیام