يكی از راههايی كه امروزه برای تبليغ و گسترش دين اسلام در دوران معاصر ايجاد شده، آموزش دين در فضای مجازی است، يكی از اين روشها كه چيزی جز آموزش الكترونيكی در حوزه دين نيست؛ در حال حاضر درصدد يافتن جايگاهی متناسب با جايگاه قرآن در اين فضا است.
آموزش از طريق اينترنت سابقه طولانی ندارد، ولی امروزه به عنوان قویترين روش آموزشی مطرح شدهاست. تقاضای فراوانی كه برای به كارگيری اينترنت در آموزش وجود دارد شاهدی بر اين ادعاست. رشتههای متفاوت و دانشگاههای معتبر و متفاوتی كه اين رشتهها را ارائه میكنند، امكان ادامه تحصيل برای هر كسی كه سيستم مورد نياز كامپيوتر، توانايی مالی پرداخت شهريه دانشگاه و هزينه ارتباط تلفنی را دارد، فراهم میكند.
به عبارت ساده آمورش الكترونيكی به ما قدرت يادگيری خارج از محيط فيزيكی كلاس و دانشگاه را میدهد. آموزش از راه دور هم اكنون سالها است كه در دنيا متداول و رايج است. اما تركيب اين نوع آموزش با اينترنت منجر به ابداع روش جديدی از نحوه تدريس به نام E-learning شدهاست.
آموزش الكترونيكی دينی و قرآنی، بهرهگيری از سيستمهای الكترونيكی، مثل كامپيوتر، اينترنت، نرمافزارهای قرآنی، نشريههای الكترونيكی مذهبی است.
اين گزارش درصدد روشن ساختن جايگاه كنونی آموزشهای الكترونيكی قرآنی در فضای مجازی است و تلاش كرده به بهترين نحو ممكن مزايا و معايب اين نوع از آموزش را بيان كند. به همين منظور با كارشناسان و متخصصان اين حوزه به بحث و گفتوگو نشستهايم.
به گزارش خبرگزاری قرآنی ايران (ايكنا)، «عليرضا طالبپور» معاون فناوری اطلاعات و ارتباطات دانشگاه شهيد بهشتی و مديرعامل مؤسسه فرهنگی اطلاعرسانی تبيان با اشاره به اين مطلب كه پيشرفتهترين و با سابقهترين فعاليتهايی كه در فضای مجازی برای آموزش آن از ابزار تكنولوژی استفاده شده، مقوله دين بوده بيان كرد: اولين محصولاتی كه در بحث چندرسانهایها توليد شده محصولات قرآنی و مربوط به آموزش قرآن كريم و مفاهيم قرآنی بودهاست.
وی كارايی اينترنت را در انتقال و آموزش مفاهيم تمام قرآنی و دينی كامل دانست و تأكيد كرد: آموزشهای الكترونيكی مقولهای است كه تقريباً به موضوع آن بستگی ندارد هر چند كه با تفاوت موضوع اين تكنولوژی شدت و ضعف پيداكرده و بهرهوری آن كاهش يا افزايش میيابد.
مديرعامل مؤسسه تبيان، دو نوع آموزش سنتی و مدرن برای E-Learning دينی معرفی كرده و خاطرنشان كرد: آموزش سنتی فقط استفاده از تكنولوژی برای ارائه مطالب دينی و قرآنی است كه اين فقط نوعی ارائه مطلب است چرا كه در بخش حوزه علميه تبيان تمامی دروس حوزه اعم از مقدماتی تا سطوح بالاتر برای كاربران قابل دسترسی است. اما ما توقعی كه از آموزش الكترونيكی دينی داريم بهرهگيری از ابزار تكنولوژيك و آموزشهای چند رسانهای برای توليد محتوای قرآنی مختص آموزش در اين فضا است.
وی در ادامه به راهكارهايی برای ايجاد امنيت در اين فضا اشاره كرد و گفت: محافظت از اطلاعات اصلی هم از لحاظ فنی و هم از لحاظ شيوهكاری و مديريتی و محتوايی يكی از راهكارهای جلوگيری از اين آسيبها است. كه برای تحقق اين موضوع وارد بحث ايجاد Data center مركزی خواهيم شد كه يكی از راهكارهايی است كه ما امروزه درصدد دستيابی به آن هستيم و انشاءالله در آيندهای نزديك موفق به ايجاد تنها Data center مركزی در ايران میشويم.
وی افزود: ايجاد Data center مركزی از دسترسی افراد به اطلاعات اصلی جلوگيری كرده و مانند يك مهر استاندارد عمل میكند و مطلب از آسيب در امان میماند.
حجتالاسلام «احمد نجمی» معاون ارتباطات دفتر توسعه وبلاگ دينی و يكی از فعالان در عرصه اينترنت با اشاره به تازگی بحث آموزش در فضای مجازی، مباحث دينی و قرآنی را نيز در اين حوزه نوپا معرفی كرد و گفت: با توجه به اينكه چند سالی است كه بحث اينترنت در ايران به صورت گسترده درآمدهاست و در بخش آموزش مجازی در حوزه دين ما در مرحله كسب تجربه هستيم.
نجمی استفاده كنونی از اينترنت برای آموزشهای دينی را به دو صورت كلاسيك و شكل كلی، كه در بسياری از سايتها موجود است، معرفی كرد.
اين فعال عرصه اينترنت در ادامه توضيحاتش گفت: تمام كارشناسان متخصص در دنيا معتقدند كه بيشترين تأثيرگذاری همان تدريس چهره به چهره دارد و ابزارهای رسانهای صددرصد نمیتوانند جايگزين حضور فيزيكی در كلاس باشند.
وی در پايان در مورد مراكز آموزش دينی به صورت حضوری اظهار كرد: مديران مراكز آموزش دينی با اين واقعيت خوب كنار آمدهاند و سعی در استفاده از اين ابزار برای ارتقاء بهرهوری آموزشی خود دارند.
طاهره خيرخواه كارشناس ارشد ارتباطات و دبير كميته آموزش جشنواره بين المللی وبلاگنويسی قرآنی، تجربه اجرای طرحهای آموزشی در جشنواره وبلاگنويسی قرآنی را مثبت دانست و نتيجه آن را گام برداشتن در جهت آشنا كردن اهالی دين با رسانه اينترنت به عنوان ابزار اشاعه دين عنوان كرد.
خيرخواه در بيان نكات مهم در مبحث آموزش الكترونيكی دينی، اظهار داشت: اولين نكته مهم كه بايد مورد توجه قرار گيرد، شناخت ظرفيتهای رسانه و ابعاد دين است و نهايتاً اينكه شما از كدام كاربرد و كاركرد رسانه برای اشاعه و انتقال و همينطور آموزش مباحث دينی بهره بگيريد.
وی كاركردهايی برای رسانههای جمعی قائل بوده و افزود: برای رسانههای جمعی سه كاركرد سرگرمی، اطلاعرسانی و آگاهیبخشی برمیشمرند. هر كدام از اين سه كاركرد در هر كدام از رسانهها رنگ و بوی خاصی دارند، برای مثال اطلاعرسانی بيش از همه در راديو و تلويزيون و خبرگزاریها كه بدون فوت وقت اخبار و اطلاعات را به گوش مخاطبان میرسانند، يا تفسير و تحليل اطلاعات كه اين روزها بيش از از مطبوعات و رسانههای چاپی مورد انتظار است يا سرگرمیسازی از راديو، تلوزيون تحقق میيابد.
دبير كميته آموزش جشنواره بينالمللی وبلاگنويسی قرآنی چندين وجه را برای دين با كاركرد آموزشی قائل شد و تصريح كرد: بعد اعتقادی: در برگيرندهی باورهايی است كه انتظار میرود افراد با توجه به دين خاص خود به آنها اعتقاد داشته باشند. بعد اعمال دينی؛ نخست، شعائر يا مناسك؛ از آداب و رسوم فرموله شده يا رفتارهای نمونهای در ميان معتقدان هر دين يا به طور كلی مراسمی كه هر دين از پيروان خود انتظار دارد كه آنها را به جای آورند».
خيرخواه در ادامه تاكيد كرد: من نشناخته بودن دين برای كارگزاران رسانهای و ناشناخته بودن امكانات رسانهای برای دينداران را عاملی مهم در دوری اين دو از هم می دانم.
وی در ارائه راهكار برای اين معضل اذعان داشت: بدين منظور سايتهای دينی بايد از امكانات فضای مجازی استفاده بيشتری كنند برای مثال سهولت دسترسی به اطلاعات، تكثر، جذابيتهای بصری، بهروز بودن مباحث و نهايتا توجه به علايق و سلايق مخاطب بايد مورد توجه قرار گيرد. چنانكه مشهود است سايتهای ديگر اديان توانستهاند به خوبی از اين فضا بهره گيرند.
اين كارشناس ارتباطات مجموعه فعاليتهايی كه به شناخت مخاطب، جذب مخاطبان تازه مسلمان يا غير مسلمان و به طور كلی مخاطب سازی برای محتوای قرآنی بيانجامد، را مورد بحث در حوزه آموزش مباحث دينی دانست و در بيان دليل آن گفت: در آموزش اين كه مخاطب بر اساس حق انتخاب و اختيار در معرض پيام قرار میدهد، حائز اهميت است و تلاش عاملان دينی صاحب رسانه بايد با مطمح نظر قرار دادن اين امور معطوف به آموزش دينی در فضای مجازی باشد.
جواد جوادی، مدير عامل مؤسسه صدای بهار، آموزش الكترونيكی قرآنی را نيازمند حضور استادان شاخص در علوم دينی دانست و گفت: در اين آموزشها بايد از استادانی استفاده شود كه در حوزه علوم قرآنی شاخص بوده و اتقان علمی دارند.
وی ادامه داد: در حال حاضر آموزش دينی و توليد علم دينی در حوزههای علميه به مقدار زيادی وجود دارد. ما برای اينكه كار جديدی كرده باشيم، بايد اين علوم را به نوعی در اختيار مردم قرار دهيم. يكی از راههای موجود، در اختيار قرار دادن دين از راههای اينترنتی است.
جوادی ارزانترين راه را برای انتقال محتوای دينی، اينترنت معرفی كرد و گفت: برای گسترش مفاهيم دينی و آموزش آن، لزومی ندارد ما از كلاس درس و آموزش به صورت كلاسيك استفاده كنيم. اين راه میتواند در واقع استفاده از ابزارهای موجود نشر الكترونيك باشد. (ارزانترين راه برای انتقال محتوای دينی اينترنت است) آموزشهايی كه به صورت زنده(Live) است، ضعف پرسش و پاسخ غيرهمزمان را نيز ندارند، گوئی فرد از هر كجای دنيا كه باشد در كلاس درس حاضر بوده و از تدريس استفاده میكند. وی ايجاد مدرسه فقاهت را يكی از همين راهها عنوان كرد و افزود: مدرسه فقاهت مصداقی از ارتباط عالمان با عالمان دينی است. اين عالمان بهوسيله اينترنت میتوانند به طرح مسائل مختلف پرداخته و شبهاتی را كه در اين حوزه وجود دارد رفع كنند كه البته اين بيشتر مختص افراد محقق و وارد به علوم دينی است.
همچنين وی از ويژگیهای ديگر آموزش الكترونيكی دينی مواردی مانند؛ امكان ايجاد تنوع در دروسی كه در زمان كوتاه فرد میتواند بهره ببرد، را نام برده و ادامه داد: در حال حاضر در مدرسه فقاهت ما تعداد چهار درس ارائه میدهيم كه اين چهار میتواند گسترش پيدا كند و برای مردمی كه از لحاظ دانش دينی در سطح عادیتری قرار دارند نيز قابل استفاده شود.
جوادی در مورد انواع تدريس موجود دو نوع تدريس كلاسيك و عادی را نام برد و تصريح كرد: در روش عادی درس به صورت دانشگاهی و آكادميك نبوده و اگر فردی از مقدمات مفاهيم دينی و قرآنی مطلع باشد میتواند از مطالبی كه در فضای مجازی وجود دارد، استفاده كند. فردی هم كه مبتدی باشد، امكان انتخاب موارد جذابتر را دارد. مثل درس تفسير آيتالله جوادی آملی كه برای افراد عادی هم قابلدرك است.