حوزه علمیه در هفته‌ای که گذشت

به گزارش ایکنا؛ در هفته‌ای که گذشت، شاهد برگزاری رویدادها و نشست‌های علمی مختلفی در حوزه علمیه و پژوهشگاه‌‌ها بودیم که در ادامه اهم آن‌ها از نظر می‌گذرد:

 

 

 

آیت‌‌الله رضا استادی، استاد سطح عالی حوزه اول دی‌ماه، در جلسه تفسیر خود، در دارالقرآن علامه طباطبایی(ره) به مقایسه تفسیر مجمع‌البیان و کشاف زمخشری پرداخت و گفت: در ابتدای شروع قرآن کریم، یعنی سوره بقره هر کدام ده تا ۱۵ صفحه در مورد حروف مقطعه سخن گفته‌اند. صاحب مجمع در مورد حروف مقطعه آورده است: این کلمات سری از اسرار الهی است و معنای آن را فقط خدا می‌داند و زمخشری هم از شعبی نقل کرده که هر کدام از کتب الهی سری دارد و سر قرآن هم این کلمات است.

 

استادی با انتقاد شدید از کسانی که بحث نزدیک بودن ظهور را مطرح می‌کنند، اظهار کرد: یک عالم شیعی در فیروزآباد شیراز در قرن هشتم کتابی به نام احسن الکبار نوشته که نسخه خطی آن در مدرسه فیضیه وجود دارد؛ وی در میان اهل سنت زندگی می‌کرده و چون در فشار شدید روحی بوده تصور کرده وقتی فیروز آباد را ظلم گرفت، امام زمان خواهد آمد؛ به همین دلیل در کتابش تصریح کرده که امام زمان(عج) ۵ سال دیگر ظهور خواهد کرد.

 

 

آیت‌الله جعفر سبحانی، ۴ دی‌ماه، در درس خارج فقه و اصول خود به طلاب توصیه کرد که دست به قلم باشند و افزود: فردی چند روز قبل کتابی را به دفتر ما آورد که خودش نوشته بود و من لذت بردم از محتوا و قلم او؛ عالم باید به سلاح بیان و قلم مجهز باشد وگرنه یک سلاح برای او کافی نخواهد بود.

 

استاد سطح عالی حوزه بیان کرد: شیخ مفید و سیدمرتضی اگر ابدی هستند، به علت این است که مسلط بر بیان و قلم بودند؛ شیخ طوسی منبری داشت که همه اصحاب ملل و نحل پای او جمع می‌شدند.

 

 

دهمین جلسه درس خارج فقه علم‌الاجتماع اسلامی، ۳ دی‌ماه با تدریس آیت‌الله محسن اراکی برگزار شد. وی در این جلسه اظهار کرد: بنابر آنچه از منابع دینی استفاده می‌شود، جوامع به دو نوع تقسیم می‌شوند: جامعه فطری و جامعه غیرفطری. گفتیم هر کدام از این دو نوع جامعه ویژگی‌هایی دارد که آنها را تبیین کردیم. بحث امروز ما در این است که هر کدام از این دو نوع جامعه نمادهایی دارند که این نمادها معیار پیوستگی افراد جامعه به آن جامعه هستند.

 

وی افزود: جامعه فطری نمادی دارد که این نماد معیار پیوستگی افراد به آن جامعه فطری است؛ یعنی نشان می‌دهد فرد بخشی از این جامعه است و به این جامعه پیوسته است. آن نماد «معیار» است. مقصود از معیار این است که آن فرد در تیپ شخصیت خود همساز و همشکل با آن نماد کلان جامعه هست یا خیر. جامعه فطری تیپ شخصیتی خاصی دارد، نماد این تیپ شخصیتی، معیار است؛ معیار پیوستگی این افراد به این نوع جامعه.

 

 

چهاردهمین جلسه تفسیر قرآن آیت‌الله محمدجواد فاضل لنکرانی، ۳ دی‌ماه، با محوریت آیات قیامت برگزار شد. وی در این جلسه اظهار کرد: بحث ما به آیه ششم سوره اعراف رسید: «فَلَنَسْأَلَنَّ الَّذِينَ أُرْسِلَ إِلَيْهِمْ وَلَنَسْأَلَنَّ الْمُرْسَلِينَ؛ پس قطعاً از كسانى كه [پيامبران] به سوى آنان فرستاده شده‏‌اند، خواهيم پرسيد و قطعاً از [خود] فرستادگان [نيز] خواهيم پرسيد». گفته شد که این آیه دلالت روشنی بر این دارد که هم امت‌ها مورد سؤال قرار می‌گیرند و هم پیامبران مورد سؤال قرار می‌گیرند. در این آیه چون کلمه «سؤال» تکرار شده است، تکرار دلالت بر تغایر دارد؛ همان‌گونه که در آیه «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا أَطِيعُوا اللَّهَ وَ أَطِيعُوا الرَّسُولَ وَ أُولِي الْأَمْرِ مِنْكُمْ» کلمه «أَطِيعُوا» دو بار آمده است. علت تکرار «أَطِيعُوا» این است که «أَطِيعُوا» اول ارشادی است، «أَطِيعُوا» دوم مولوی است.

 

 

آیت‌الله مهدی هادوی تهرانی، استاد حوزه علمیه، سوم دی‌ماه، در ادامه جلسات تفسیر سوره مبارکه زخرف در مدرسه آیت‌الل‌العظمی گلپایگانی در قم با اشاره به آیه ۳۶ تا ۳۸ این سوره مبارکه «وَمَنْ یَعْشُ عَنْ ذِکْرِ الرَّحْمَنِ نُقَیِّضْ لَهُ شَیْطَانًا فَهُوَ لَهُ قَرِینٌ؛ وَإِنَّهُمْ لَیَصُدُّونَهُمْ عَنِ السَّبِیلِ وَیَحْسَبُونَ أَنَّهُمْ مُهْتَدُونَ و حَتَّى إِذَا جَاءَنَا قَالَ یَا لَیْتَ بَیْنِی وَبَیْنَکَ بُعْدَ الْمَشْرِقَیْنِ فَبِئْسَ الْقَرِینُ» گفت: در این آیات بیان شده که کسانی که از ذکر خدا دور شده و به آن کم توجه شوند شیطان، قرین روح آنان خواهد شد و به گمراهی خواهند افتاد.

 

وی اظهار کرد: شب‌کوری و کم‌بینی نسبت به یاد خدا از یک زوایه گرفتن کوچک با یک گناه شروع می‌شود و به جایی می‌رسد که فرد، گمراه محض می‌شود و جالب اینکه گمان می‌کند که کار‌های درستی هم انجام می‌دهد.

 

 

 

نشست علمی فتوای شورایی، شنبه 30 دی در قم برگزار شد و حجت‌الاسلام والمسلمین سیدجواد ورعی، عضو هیئت علمی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، در این نشست با طرح این پرسش که آیا همان طور که فتوای مجتهد که به صورت فردی حجیت دارد و معتبر است فتوای شورایی هم معتبر است؟ همچنین آیا همان طور که تقلید از یک مجتهد حجیت دارد، تقلید از فتوای شورایی هم حجیت دارد؟ گفت: شورای فقهی به معنای مصطلح خود سابقه طولانی چندانی ندارد، ولی در لابلای کتب فقهی فقهای گذشته مطالبی بحث شده که بی‌ارتباط نیست.

 

وی با بیان اینکه مشورت در افتاء در آثار شیخ طوسی و علامه حلی مطرح شده است، افزود: ایشان مطرح کرده‌اند که خوب است فقیه برای صدور فتوا با فقیه دیگر تبادل نظر و مشورت کند؛ توصیه به مشورت هم در مورد مفتی و هم در مورد حاکم و قاضی بیان شده است. در آرای فقهای ۲۰۰ سال اخیر هم مسئله تقلید از جمع بحث شده و آن را جایز دانسته‌اند، البته این جواز برای حکمی است که فقها در آن اتفاق نظر داشته باشند.

 

 

همایش حوزه‌های علمیه، مرجعیت شیعه و قرآن، 5 دی در قم برگزار شد و آیت‌الله محمدجواد فاضل لنکرانی در این همایش بیان کرد: حوزه‌های علمیه و شیعه را همواره با دو مطلب مورد اتهام قرار داده‌اند و ما هم از آن به آسانی عبور کرده‌ایم. یکی اتهام تحریف است تا اصل شیعه را در جهان اسلام منزوی کرده و کاری کنند که شیعه در مجامع علمی اسلامی زبان گویایی نداشته باشد.

 

رئیس مرکز فقهی ائمه اطهار(ع) با بیان اینکه آیت الله مرعشی نجفی برای والد ما فرمودند که فردی که با محدث نوری کار می‌کرده است روایات دال بر تحریف را برای سوء استفاده در اتهام تحریف به شیعه برای کشور متبوع می‌فرستاده است افزود: برخی گفته‌اند فقها و علمای شیعه اصلا به قرآن اعتنایی ندارند و حتی تعبیر می‌کنند که شیعه و علمای آن، روایات را اصل قرار داده و قرآن را کنار گذاشته‌اند بر عکس علمای اهل سنت که اهل بیت را کنار گذاشته و قرآن را گرفته‌اند.

 

همچنین حجت‌الاسلام والمسلمین محمدصادق یوسفی مقدم، رئیس پژوهشکده فرهنگ و معارف قرآن دفتر تبلیغات اسلامی حوزه قم در این همایش با اشاره به بحث آیت‌الله فاضل لنکرانی در مورد حجیت اصولی قرائات افزود: از دید وی، حجیت در چند معنا به کار رفته است؛ اول بحث تجویدی و مخارج حروف؛ دوم حجیت قرائات به معنای احتمالات متعدد نص قرآن مانند قرائت مالک به دو شکل؛ سوم حجیت تفسیری یعنی آیا این تفاوت‌های معنایی ناشی از اختلاف قرائات و یا تقدیم و تأخیر در برخی عبارات قرآنی حجیت تفسیری دارد یا ندارد؟.

 

 

نشست نقد کتاب «تحلیل همانندناپذیری(اعجاز) قرآن در آموزه‌های قرآن و سنت»، 3 دی در قم برگزار شد و حجت‌الاسلام والمسلمین فتح‌الله نجارزادگان، مؤلف کتاب و استاد دانشگاه تهران به ارائه توضیحاتی در مورد نوآوری‌ها و ویژگی‌های این کتاب پرداخت. در ادامه حجت‌الاسلام والمسلمین محمدعلی محمدی، عضو هیئت علمی پژوهشکده فرهنگ و معارف قرآن و حجت‌الاسلام والمسلمین علی راد، دانشیار دانشگاه تهران به نقد این اثر پرداختند.

 

نجارزادگان با بیان اینکه من معجزه را تنها در خصوص انبیاء ندیده‌ام، بلکه در مورد اوصیاء هم ثابت کرده‌ام، گفت: نوآوری دیگر، بحث نیاز به معجزه است که برای جواب آن گفته‌ام چون ما نیاز به انبیاء و وحی داریم، به معجزه هم نیاز داریم؛ بعد کاوش کرده‌ام که چرا نیاز به انبیاء داریم که در این زمینه از راه انسان‌شناسی وارد شده و تلاش کرده‌ام ابعاد وجودی انسان را بررسی کنم. بنابراین حالا که ما نیازمند وحی هستیم، نیاز به یک سند داریم که سند صدق و کارت شناسایی برای آورنده وحی باشد تا سند صدق او باشد.

 

 

نشست علمی تشریح نظریه مقاصد الشریعه، سوم دی در قم برگزار شد و آیت‌الله احمد مبلغی، در این نشست بیان کرد: تبارشناسی بحث از مقاصد و تحول‌شناسی آن، ماهیت تاریخی دارد و باید در تاریخ اجتهاد مورد بحث قرار بگیرد.

 

آیت‌الله مبلغی با اشاره به حوزه‌های چندگانه مقاصد شریعت و طرح این سوال که آيا شریعت اهداف‌مدار است؟، گفت: بحث از هدفمندی شریعت دارای ماهیت کلامی است و در زمره کلام شریعت جای می‌گیرد.

 

 

همایش بین‌المللی «گفت‌وگوهای فرهنگی در چشم‌انداز تمدنی ایران و جهان عرب» دوم دی ماه در قم برگزار شد و حجت‌الاسلام والمسلمین علی عباسی، رئیس جامعةالمصطفی(ص) العالمیه در این همایش بیان کرد: امروز نیاز ما به گفت‌وگوهای فرهنگی بیش از هر زمان دیگری است؛ در دوره‌ای هستیم که بر تفرقه، جدایی و اختلافات تأکید می‌شود و دست‌هایی هم مصرانه به این نزاع‌ها و اختلافات دامن می‌زنند.

 

وی افزود: ورود به گفت‌وگوهای فرهنگی، دیپلماسی عمومی، علمی و فرهنگی از ضرورت‌های دوره معاصر است؛ با برادران عرب و سایر قومیت‌ها و ملیت‌های دنیای اسلام، سرنوشت مشترک داشته و داریم و بیش از هزار سال است که در حوزه تمدنی واحدی زیست کرده و می‌کنیم.

 

 

نشست بررسی افکار و اندیشه‌های علامه محمدتقی جعفری، 4 دی در تهران برگزار شد و مهدی گلشنی، عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی در این نشست بیان کرد: وجه تمایز علامه جعفری با دیگران در این است که ایشان توانست در عصر خود دست به پیش‌بینی‌ها و زودبینی‌هایی بزند و جلوتر از عصر خود حرکت می‌کرد و روی مطالبی تأکید داشت که در زمانی که بنده در غرب تحصیل می‌کردم، علامه بر خلاف دیدگاه حاکم بر غرب، نظراتش را استوار می‌کرد و جالب این است که حالا دیدگاه آن زمان ایشان بین نخبگان غربی جای خود را باز کرده است.

 

 

 

حجت‌الاسلام والمسلمین محمدمهدی احسانی‌فر، مدیرمسئول مجله دانش‌ها و آموزه‌های قرآن و حدیث در گفت‌وگو با ایکنا؛ بیان کرد: در بیانیه گام دوم، به بخشی از دستاوردهای بنیادین انقلاب اسلامی اشاره شده است. در یک تقسیم‌بندی می‌توان دستاوردهای انقلاب را دو گونه دانست. یکی دستاوردهای بنیادین است، مانند استقلال، عزت، روحیۀ آزادگی و چیزهایی از این قبیل. یکی هم دستاوردهای خدماتی است مانند آب و برق و گاز و مدرسه‌سازی و جاده‌سازی و چیزهایی از این دست. مقام معظّم رهبری در این بیانیه، بیشترین تأکید را بر روی دستاوردهای بنیادین داشتند. نه اینکه دستاوردهای خدماتی، ارزشی نداشته باشد، اتّفاقا بسیار مهم است، ولی هویت یک ملت، آب و برقش نیست بلکه تعریفی است که این ملت از خودش دارد و تعریفی است که دیگران از آن ملت دارند. حضرت آقا مقایسه‌ای میان قبل از انقلاب و بعد از انقلاب انجام دادند و نتیجه گرفتند که تعریف ما از خودمان و تعریف دیگران از ما در این دو مقطع تاریخی، متفاوت بوده است. در حقیقت، یک هویت‌شناسی قبل و بعد از انقلاب انجام دادند.

 

 

حجت‌الاسلام والمسلمین نجف لکزایی، رئیس پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی و معاون پژوهش دفتر تبلیغات اسلامی حوزه قم، در گفت‌وگو با ایکنا در مورد موانع وحدت حوزه و دانشگاه گفت: علم موتور پیشرفت کشورهاست؛ یعنی از عناصر ثابت در هر کشور که بدون آن پیشرفت ممکن نیست، علم از حیث آموزش و پژوهش، ترویج و گفتمان‌سازی و ... است.

 

لکزایی افزود: همین علم می‌تواند به شکل معکوس عمل کرده و تبدیل به ترمز برای پیشرفت بشود و این اتفاق زمانی رخ می‌دهد که جهت‌گیری‌های تولید علم به تضاد و تناقض برسد. در کشور به لحاظ علوم انسانی در این جهت مشکل داریم؛ اینکه استادان علوم انسانی در کشورهای مختلف آموزش دیده هستند و هر کدام وقتی به کشور بر می‌گردند همان مکتبی را که آموزش دیده‌اند ترویج می‌کنند.

 

 

محمدرضا محبوب، مشاور عالی مجمع فعالان فرق، ادیان، اقوام و مذاهب، در گفت‌وگو با ایکنا؛ با اشاره به میلاد حضرت مسیح(ع) با بیان اینکه پیامبران مبعوث شده‌اند تا بشر را به کمال انسانی و رشد و توسعه مادی و معنوی برسانند، گفت: با وجود این، آنچه در اناجیل می‌بینیم به علت تحریف‌ها، خلاف روش و منش عیسی(ع) است.

 

وی با بیان اینکه صلح بخشی از کمال انسانی و جزء پیام‌های زیربنایی بین‌الادیانی است، افزود: البته باید تعریف درستی از صلح در دنیای امروز داشته باشیم و آن را از پیرایه‌های اضافه بزداییم؛ در مورد صلح در مفاهیم ادیان آسمانی، صلح بر محور توحید و دین حق و مفاهیم مشترک انسانی است و به مفهوم آن نیست که مبارزه با ظلم به بهانه صلح تعطیل شود.

 

 

حجت‌الاسلام والمسلمین مهدی رستم‌نژاد، معاون آموزش حوزه‌های علمیه، در گفت‌وگو با ایکنا؛ با بیان اینکه بعد از انقلاب اسلامی، تحقیقات زیادی در ابعاد مختلف اعم از علوم انسانی و غیر آن صورت گرفته است، گفت: این میزان تولیدات علمی را در قرون متمادی قبل از انقلاب شاهد نبوده‌ایم.

 

وی با بیان اینکه حضور در عرصه بین‌المللی و ایجاد مراکز و رشته‌های تخصصی از دیگر ثمرات تحقیقات بعد از انقلاب است، ابراز کرد: با وجود این تحقیقات و رشد زیاد آنها، شاهد مشکلات نسبتاً زیاد در عرصه سازمانی و مدیریتی هستیم؛ همچنین در ساماندهی فعالیت‌های پژوهشی دچار سامان‌ناپذیری نسبی هستیم.

 

 

حجت‌الاسلام والمسلمین علی اکبر بابایی، عضو هیئت علمی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، در گفت‌وگو با ایکنا؛ در مورد علم نافع و اینکه چه مقدار از فرایند آموزش و پژوهش کشور مبتنی بر این موضوع دینی است، گفت: علم نافع دو حالت دارد؛ یکی نوع علم تحصیل شده است که در زندگی فردی و اجتماعی کاربرد خاص مادی دارد و دیگر علومی که مانند قرآن و حدیث و عمدتاً علوم اسلامی که مفیدند، ولی ممکن است به آنها عمل نشود.

 

وی افزود: آنچه در برخی ادعیه از خداوند درخواست داریم که دچار علم لاینفع نشویم مراد این نیست که برخی علوم فی نفسه مفید نباشند. البته بجز موارد خاصی مانند سحر که در اسلام نهی شده‌اند، منظور این است که خداوندا به ما توفیق بده تا علمی که می‌خوانیم و آموزش می‌دهیم و یاد می‌گیریم نافع و مورد عمل ما باشد.

 

 

 

حجت‌الاسلام و المسلمین محمدهادی مفتح، رئیس مرکز اسلامی هامبورگ، 1 دی‌ماه، با حضور در بنیاد بین‌المللی علوم وحیانی اسرا با آیت‌الله‌العظمی جوادی آملی دیدار و گفت‌و‌گو کرد.

 

آیت‌الله جوادی آملی با اشاره به وجود برخی از معضلات فرهنگی و اخلاقی در غرب، تصریح کرد: غربی‌ها گمشده‌ای دارند و در پی این گمشده خود، سرگردان به این طرف و آن طرف می‌روند که نتیجه‌ای جز خستگی و ناامیدی برای آنها در پی ندارد، باید برای آنها روشن شود که انسان موجودی ابدی است که با مرگ نمی‌پوسد بلکه از پوست به در می‌آید، انسان موجودی ثابت است نه ساکن؛ اگر موجودی ساکن باشد در دراز مدت خسته و فرسوده می‌شود اما موجود ثابت فرازمانی و فرامکانی است و خستگی و فرسودگی در او راه ندارد، دو به اضافه دو که می‌شود چهار از ازل تا ابد وجود داشته و دارد،.

 

این مفسر قرآن تصریح کرد: اگر چیزی بالاتر از حرکت و سکون باشد و زمان و زمین نداشته باشد، این ثابت است و نه ساکن! روح نیز اینگونه است، لذا تعبیر لطیف دین است که قیامت «دارالقرار» است؛ یعنی بشر آنجا آرام می‌گیرد، آنها خیال کردند حرکت، خود هدف است در حالی که حرکت، هدف نیست! حرکت دائم، نشان از بی هدفی و سرگردانی است و نشانه گم کردن راه و این نتیجه این است که آنها بدل و وهم را به جای اصل نشاندند.

 

 

کتاب «خشونت اجتماعی از منظر قرآن کریم، با رویکرد شبهه‌پژوهی» نوشته علی مدبّر(اسلامی) عضو هیئت علمی پژوهشکده فرهنگ و معارف قرآن پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی منتشر شد.

 

در این نوشتار دیدگاه کلی اسلام درباره خشونت و مدارا، همچنین زمینه‌ها و عوامل و آثار و پیامدهای خشونت و راه‌های خشونت‌زدایی از جامعه بررسی شده‌اند؛ همچنین شبهات خشونت در دین پاسخ یافته‌اند: شبهه خشونت در اخلاق و رفتار پیامبر(ص) و شبهه خشونت در احکام تشریعی اسلام که شامل حکم همزیستی با مخالفان، حکم امر به معروف و نهی از منکر، حکم جهاد، احکام کیفری و احکام خانواده داشت.