قابلیت هنر تئاتر برای بهبود حال جامعه/ شخصی‌نگری را کنار بگذاریم
گروه هنر ــ یک کارگردان و پژوهشگر تئاتر گفت: شرایط اجتماعی و حال عمومی جامعه به دلایل گوناگون به سمتی پیش رفته است که نیازمندیم با استفاده از شیوه‌های گوناگون، آرامش و امید اجتماعی را به جامعه القا کنیم و بدین منظور هنر ظرفیت فراوانی دارد.
سیدحسین فدایی حسین، نویسنده و کارگردان تئاتر، در گفت‌‌‌وگو با ایکنا، درباره ظرفیت‌های نمایش برای سرگرم کردن اظهار کرد: تئاتر ظرفیت‌های متعددی دارد که یکی از آن‌ها سرگرمی است. سرگرمی از یک نگاه فقط به تفنن و تفریح خلاصه میشود و بخشی از تماشاگران برای رهایی از مشکلات روزمره تئاتر می‌بینند و قطعاً حضور مخاطب در سالن‌های تئاتر از ضروریات چرخه این هنر است. البته سرگرمی شاخصه دیگری هم دارد و باید بررسی کرد که آن را می‌توان در کنار هنر تئاتر قرار داد یا خیر.
وی افزود: تئاتر از منظر زیبایی‌شناسی سبب آرامش میشود، زیرا رسالت هنر ایجاد آرامش در مخاطبان است. در واقع تئاتر یکی از رویکردهای هنر برای بهبود حال اجتماعی است. موسیقی اولین مقوله در تئاتر است که آرامش را به مخاطب القا می‌کند. گام بعدی به قصه‌پردازی نمایش بازمی‌گردد و سبب میشود وارد دنیای دیگری شویم و تجربه‌اندوزی کنیم و به سبب کارکرد آموزندگی‌اش مخاطب را تعالی می‌دهد.
فدایی حسین در پاسخ به اینکه ویژگی هنر نمایش در قیاس با دیگر اشکال هنر چیست؟ گفت: تئاتر می‌تواند از تمامی امکانات سمعی و بصری برای انتقال پیام به مخاطب استفاده کند. بنابراین این تأثیر بیش از سایر اقسام هنر است. مثلاً در موسیقی فقط از حس شنوایی افراد استفاده میشود و سینما هم بر قوای بینایی فرد تکیه دارد، اما تئاتر مجموعی از این ظرفیت‌هاست، همه وقایع در تئاتر زنده است و مخاطب در لحظه آن را دریافت می‌کند.
ظرفیت نمایش برای اشاعه فرهنگ ایرانی ــ اسلامی
این پژوهشگر تئاتر درباره قابلیت‌های هنر نمایش برای اشاعه فرهنگی ایرانی – اسلامی نیز اظهار کرد: تئاتر ظرفیت هر نوع کارکردی را دارد که یک مورد آن تبلیغی است. البته باید هدف از تبلیغ را به خوبی روشن کرد. نکته دیگر اینکه تئاتر امری انسانی است و حد و مرز ندارد و یک هنر وارداتی و نیازمند بومی‌سازی با فرهنگ ایرانی و اسلامی است، به شرطی که کارگردان یا نویسنده هم دغدغه فرهنگ بومی و ملی را داشته باشند. البته برخی معتقدند نمی‌توان ویژگی غربی بودن را از تئاتر زدود و هر محصول تئاتر صرفاً غربی است.
کارگردان نمایش «بچه یاکریم‌ها» درباره معضلات حاکم بر تئاتر ایران گفت: بزرگ‌ترین مشکل تئاتر این است که به درستی برای جامعه تبیین نشده است، حتی این عدم شناخت در میان عوامل تئاتر نیز وجود دارد. به همین دلیل نیز بیشتر اهالی تئاتر فقط برای علایق شخصی خود کار می‌کنند، زیرا تصور می‌کنند به واسطه این هنر بیشتر و بهتر می‌توانند علایق و دغدغه‌هایشان را مطرح کنند، اما تئاتر ظرفیت دارد که در خدمت جامعه باشد و شخصی نگری سبب شده عموم مردم با این هنر غریبه باشند و این تصور برای بسیاری ایجاد شود که مخاطبان تئاتر اقشار خاص‌اند.
کارگردان نمایش «بچه یاکریم‌ها» درباره معضلات حاکم بر تئاتر ایران گفت: بزرگ‌ترین مشکل تئاتر این است که به درستی برای جامعه تبیین نشده است، حتی این عدم شناخت در میان عوامل تئاتر نیز وجود دارد. به همین دلیل نیز بیشتر اهالی تئاتر فقط برای علایق شخصی خود کار می‌کنند، زیرا تصور می‌کنند به واسطه این هنر بیشتر و بهتر می‌توانند علایق و دغدغه‌هایشان را مطرح کنند، اما تئاتر ظرفیت دارد که در خدمت جامعه باشد و شخصی نگری سبب شده عموم مردم با این هنر غریبه باشند و این تصور برای بسیاری ایجاد شود که مخاطبان تئاتر اقشار خاص‌اند.
نمایشنامه‌نویس «کانال کمیل» اضافه کرد: نگرش خاص عوامل تئاتر به این هنر سبب شده تا به یک شکل از تئاتر اکتفا شود، در حالی که این هنر ظرفیت دارد که در ابعاد گوناگون موضوعات ملی و سرزمینی کارکرد داشته باشد، مثلاً جشنواره تئاتر بچه‌های مسجد، که به صورت سراسری برگزار میشود، توانست مخاطبان بسیاری داشته باشد و گروه‌های گوناگون در آن شرکت کردند.
لزوم بازتاب مسائل اجتماعی در تئاتر
وی درباره نمایش‌های موجود روی صحنه و اینکه این آثار غرب‌زده هستند، اظهار کرد: نمی‌توان نظر مطلقی داد، چون برخی هنرمندان از ظرفیت‌های موجود تئاتر به خوبی استفاده می‌کنند و دغدغه‌های روز جامعه را در آثارشان به تصویر می‌کشند، اما آثاری هم ظاهر غربی دارند. البته عمده نمایش‌ها شکل غیرایرانی دارند، ولی از نظر محتوا با فرهنگ ملی ــ اسلامی مغایرتی ندارند.
فدایی حسین در پایان ابراز کرد: برای از میان بردن شبهه غرب‌زدگی باید به نویسندگان داخلی اجازه داد تا مسائل جامعه را به راحتی در آثارشان مطرح و موشکافی کنند، زیرا به‌محض اینکه موضوعی نقد شود، با مخالفت بخش یا نهادی مواجه میشود. بنابراین گرو‌ه‌ها ترجیح می‌دهند نمایشنامه‌های خارجی روی صحنه ببرند تا اثرشان با مشکلات حاشیه‌ای مواجه نشود.
