فتح‌الله فروغی، عضو هیئت مدیره انجمن ناشران کودک و نوجوان، در گفت‌وگو با ایکنا، درباره وضعیت آشفته ترجمه ادبیات کودک و نوجوان گفت: آنچه بیان می‌کنم از نگاه ناشر و ویراستار کتاب‌های کودک و نوجوان است. فرایند ترجمه کتاب در حوزه‌های گوناگون با یکدیگر متفاوت است، یعنی نمی‌توان دستورالعمل یکسانی را در همه حوزه‌ها از مترجم طلب کرد.

وی افزود: اگر ما از منظر کمّی به تعداد کلمات، سطر‌ها و صفحات یک متن ترجمه‌ای توجه کنیم، این موارد در کتاب کودک و نوجوان نسبت به کتاب‌های بزرگسال و ... به مراتب کمتر است، اما  ترجمه برای مخاطب کودک و نوجوان مشکل‌تر است.

فروغی اظهار کرد: هنر مترجم در حوزه کتاب کودک و نوجوان این است که ترجمان مفاهیم مورد نظر نویسنده باشد و بتواند از زبان مبدأ به زبان مقصد به گونه‌ای ترجمه کند که خواننده زبان مقصد تصور کند. این مفهوم از طریق یک نویسنده و پدیدآورنده هم‌زبان با خودش تولید شده است. در واقع هنر مترجم کتاب کودک و نوجوان، بومی و محلی کردن محتواست. به گونه‌ای که از اصل محتوا فاصله نگیرد. البته این کاری مشکل است.

احساس ناهمزبانی با ترجمه‌ها

وی تصریح کرد: اشکال ترجمه‌های کنونی این است که متون ترجمه‌ای رنگ و بوی ترجمه می‌دهند و وقتی خوانده می‌شوند، احساس همزبانی و هم‌ادبیاتی با آن‌ها ندارید.

•  بیشتر بخوانید

به فهرست کتاب رشد مراجعه کنید

این ناشر در پاسخ به اینکه مترجم چگونه باید این مسائل را عملیاتی کند، گفت: مترجم کتاب کودک و نوجوان مانند مترجمان سایر حوزه‌ها، باید موضوع را بشناسد، به این معنی که به عمق موضوع مطرح شده در کتاب پی ببرد. این مسئله هم در داستان (فیکشن) و هم ناداستان (نان فیکشن) وجود دارد. وقتی مترجم به این مسئله توجه کند و درک درستی از آن داشته باشد، قسمت اعظم راه را پیموده است، زیرا بعد از این است که مهارت ترجمه را به کار می‌گیرد تا یافته‌هایی را که از متن داشته است بیان کند.

وی تأکید کرد: لازم است مترجم با زبان، ادبیات و واژگان کتاب کودک و نوجوان آشنا باشد، زیرا ترجمه برای بزرگسال به لحاظ دارا بودن دانش و ذخیره واژگانی شاید کار سختی نباشد، اما ترجمه برای کودک و نوجوانی که دانش و دایره واژگان محدودی دارد، سخت‌تر است. اگر اکنون آثاری را می‌بینیم که به دل نمی‌نشینند، شاید به دلیل عدم توجه به همین نکته‌هاست.

وی ابراز کرد: توجه به تصاویر متن نیز حائز اهمیت است، زیرا در کتاب کودک و نوجوان بسیاری از مفاهیم از طریق تصاویر بیان می‌شود و نویسنده به این مسئله توجه داشته و در واقع تصویرگر به کمک نویسنده آمده تا مفاهیمی را که نویسنده نتوانسته در قالب کلمات بیان کند، در تصویر آن‌ها را بگنجاند و این موضوع باید در ترجمه هم مورد توجه قرار گیرد.

ناشران انتخابگر باشند

وی بر توجه و دقت ناشران در انتخاب یک اثر برای ترجمه تأکید کرد و گفت: ناشران هم باید در انتخاب اثر توجه لازم و کافی را داشته باشیم تا مترجم بتواند کتابی متناسب با فرهنگ ایرانی را ترجمه کند.  اگر ناشر انتخابگر باشد، نقش مهمی در مقابل ناشر سفارش‌گیر ایفا خواهد کرد. زمانی می‌توانیم کتاب‌های بهتری را ترجمه کنیم که ناشر انتخابگر باشد، تا آثار کم‌ارزش منتشر نشوند. البته این مسئله در سال‌های گذشته بیشتر نمایان بود، اما اکنون شاهد وضعیت بهتری هستیم.

این ناشر ادامه داد: دنیای کودکان و نوجوانان پر از فلسفه، خیال، شادی و امید است و هر اثری که بتواند ذهن کودک را بسط و گسترش دهد برای کودک مناسب است. برخی از آثار این قابلیت را دارند که برای همه کودکان دنیا قابل فهم و ملموس باشند. این نوع آثار دارای مفاهیم و معانی هستند که برای همه بچه‌های دنیا نوشته شده و اغلب در زمینه عشق و دوستی هستند، این مفاهیم برای همه کودکان دنیا مشترک است و ادبیات می‌تواند آن‌ها را به هم نزدیک‌تر کند.