گردش سالم ثروت؛ راهکار قرآن برای کاهش فاصله طبقاتی
یکی از اصول مهم در اقتصاد اسلامی از دیدگاه قرآن کریم، گردش سالم ثروت در جامعه و در میان عموم مردم از هر قشر و طبقه اقتصادی است تا بدین طریق، از جمع شدن ثروت در دست قشر متمول جلوگیری شود.
به گزارش ایکنا، در آیات متعدد قرآن کریم به مسائل سیاسی و اقتصادی پرداخته شده است؛ مواردی نظیر اقتصاد و معیشت مردم و آثار اجتماعی و سیاسی توجه یا بی‌توجهی به آن از سوی حکومت‌ها، سبک زندگی اقتصادی مسئولان، رعایت نکات شرعی در معاملات، کمک به فقرا، اهمیت عدالت و شیوه مناسب حکومتداری.
همچنین اشاره به موضوعاتی همانند خمس، قرض‌الحسنه، زکات، ربا، رزق حلال، اهمیت کار و تلاش و تولید و سایر موضوعات نشان‌دهنده اهمیت این مقولات نزد خداوند متعال است. در این راستا بنا داریم در ایام ماه مبارک رمضان به بررسی آیات سیاسی و اقتصادی قرآن کریم و تفاسیر مربوط به آنها بپردازیم.
یکی از اصول مهم در اقتصاد اسلامی از دیدگاه قرآن کریم، گردش سالم ثروت در جامعه و در میان عموم مردم از هر قشر و طبقه اقتصادی است تا بدین طریق، از جمع شدن ثروت در دست اقشار ثروتمند جلوگیری شود. از سویی راهکارهایی نیز برای گردش عادلانه ثروت ارائه شده که از جمله آنها توزیع عادلانه درآمدها در میان مردم توسط حکومت اسلامی است.
بیشتر بخوانید:
- تبعات اقتصادی «رِبح مُرَکَب» از منظر قرآن کریم
- افزایش ثروت و سعادت دنیوی و اخروی؛ برکات انفاق و صدقات
لوازم ایجاد عدالت اقتصادی در قرآن
در واقع می‌توان گفت که خداوند متعال در آیات متعددی از قرآن کریم، در راستای افزایش عدالت اقتصادی، بر استفاده از نقدینگی در گردش اقتصادی و دسترسی یکسان مردم به ثروت‌ها و منابع خدادادی تأکید کرده است.
یکی از آیاتی که به این موضوع اشاره دارد آیه 34 سوره مبارکه «توبه» است که در آن آمده: «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِنَّ كَثِيرًا مِنَ الْأَحْبَارِ وَالرُّهْبَانِ لَيَأْكُلُونَ أَمْوَالَ النَّاسِ بِالْبَاطِلِ وَيَصُدُّونَ عَنْ سَبِيلِ اللَّهِ وَالَّذِينَ يَكْنِزُونَ الذَّهَبَ وَالْفِضَّةَ وَلَا يُنْفِقُونَهَا فِي سَبِيلِ اللَّهِ فَبَشِّرْهُمْ بِعَذَابٍ أَلِيمٍ؛ اى كسانى‌كه ايمان آوردهايد بسيارى از دانشمندان يهود و راهبان اموال مردم را به ناروا مىخورند و آنان را از راه خدا باز مى‌دارند و كسانى‌كه زر و سيم را گنجينه مى‌كنند و آن را در راه خدا هزينه نمى‌كنند ايشان را از عذابى دردناك خبر ده.»
تبعات گردش ناعادلانه ثروت
علامه طباطبایی در تفسیر المیزان درباره این آیه آورده است: «مهم‌ترين چيزى كه جامعه انسانى را بر اساس خود پايدار مى‌دارد، اقتصاديات جامعه است كه خدا آن را مايه قوام اجتماعى قرار داده است و ما اگر انواع گناهان و جرائم و جنايات و تعديات و مظالم را دقيقاً آمارگيرى كنيم و به جستجوى علت آن بپردازيم خواهيم ديد كه علت بروز تمامى آنها يكى از دو چيز است؛ يا فقر مفرطى است كه انسان را به اختلاس اموال مردم از راه سرقت، راهزنى، آدم‌كشى، گرانفروشى، كم‌فروشى، غصب و ساير تعديات وادار مى‌كند و يا ثروت بى‌حساب است كه انسان را به اسراف و ولخرجى در خوردن، نوشيدن، پوشيدن، تهيه سكنى و همسر، و بى‌بند و بارى در شهوات، هتك حرمت‌ها، شكستن قرق‌ها و تجاوز در جان، مال و ناموس ديگران وامى‌دارد.
و همه اين مفاسد كه از اين دو ناحيه ناشى مى‌شود هر يك به اندازه خود تاثير مستقيمى در اختلال نظام بشرى دارد؛ نظامى كه بايد حيازت اموال و جمع‌آورى ثروت و احكام مجعول براى تعديل جهات مملكت و جدا ساختن آن از خوردن مال به باطل را ضمانت كند، وقتى اين نظام مختل گردد و هر كس به خود حق دهد كه هرچه به دستش مى‌رسد تصاحب كند، و از هر راهى كه برايش ممكن باشد ثروت جمع نمايد قهراً سنخ فكرش چنين مى‌شود كه از هر راهى كه ممكن شد، چه مشروع و چه نامشروع بايد مال جمع‌آورى كرد.
پرواضح است كه وقتى كار بدين‌جا بكشد شيوع فساد و انحطاط‌هاى اخلاقى چه بلایى بر سر اجتماع بشرى در مى‌آورد، محيط انسانى را به صورت يك محيط حيوانى پستى در مى‌آورد كه جز شكم و شهوت هيچ همى در آن يافت نمى‌شود، و به هيچ سياست و تربيتى و با هيچ كلمه حكمت‌آميز و موعظه‌اى نمى‌شود افراد را كنترل کرد.»
تبعات دنياپرستى علما و زراندوزى ثروتمندان
حجت‌الاسلام والمسلمین قرائتی نیز در تفسیر نور به هفت پیام این آیه به شرح زیر اشاره کرده‌اند:
1- بعضى از علماى اهل كتاب، بد نيستند. «كَثِيراً مِنَ الْأَحْبارِ»
2- بهره‌گيرى علما از مال مردم و بهره نرساندن به آنان كه موجب بى‌رغبتى مردم به دين مى‌شود شايد مصداقِ «صدّ عن سبيل اللَّه» باشد. لَيَأْكُلُونَ أَمْوالَ النَّاسِ ... وَ يَصُدُّونَ عَنْ سَبِيلِ اللَّهِ
3- بازداشتن علماى يهود و نصارى مردم را از راه حقّ، به خاطر دست‌يابى به دنياست. يَكْنِزُونَ ... يَصُدُّونَ
4- در اسلام محدوديّتى براى سرمايه نيست، امّا راه تحصيل آن شروطى دارد و زراندوزى و بدمصرف كردن ثروت حرام است. الَّذِينَ يَكْنِزُونَ ... وَ لا يُنْفِقُونَها فِي سَبِيلِ اللَّهِ (وقتى زراندوزى حرام باشد، احتكارِ ضروريّات قطعاً حرام است)
5- مال‌اندوزى و حرص، احتكار و پنهان كردن است. چون مشكلات بسيارى را براى جامعه فراهم مى‌كند. الَّذِينَ يَكْنِزُونَ ... وَ لا يُنْفِقُونَها
6- دنياپرستى علما و زراندوزى ثروتمندان، سبب قهر الهى است. فَبَشِّرْهُمْ ...
7- جمع‌آورى طلا و نقره و پول، و انفاق نكردن و احتكار آن، گناه كبيره است. چون وعده عذاب به آن داده شده است. الَّذِينَ يَكْنِزُونَ ... بِعَذابٍ أَلِيمٍ
انتهای پیام
