تخریب قبرستان بقیع در راستای زدودن آثار اسلامی

کاملترین نسخه هدایت بشر به سوی آبادانی و خیر دنیا و آخرت فردی و اجتماعی است. ظهور و بروز دین اسلام در حجاز رخ داده و مرکز قبله مسلمین در مرکز ثقل کره زمین قرار دارد و در این سرزمین حوادث تاریخی زیادی رخ داده، که اهم آن نیز در قران کریم ذکر شده است و عبرتی است برای زندگی فردی، اجتماعی و حکومت داری مسلمین و همچنین فضایل عبادی و ثواب بسیار زیادی در برخی نقاط آن ذکر شده است.

در کمتر کشوری به اندازه حجاز آثار دوران قرون صدر اسلام وجود دارد و جای‌جای آن برگی از تاریخ صدر اسلام است. همچنین طبق واجبات دین اسلام، مناسک حج در مکه برگزار می‌شود و بیش از سه میلیون نفر در یک‌ زمان خاص، اعمال حج تمتع را به جا می‌آورند. طبق فرموده خداوند متعال در قرآن کریم، مکه مکرمه «قیاما للناس» قرار داده شده است.‌ مکانی که در آن اعلام ظهور حضرت حجت در آخرالزمان نیز، به وقوع خواهد پیوست، در مسجدالحرام واقع است. علاوه بر این‌ها، منابع عظیم نفت و گاز دنیا، در این سرزمین وجود دارد. بدین سبب سرزمین حجاز از شرایط بی‌نظیری در جهان اسلام و دنیا برخوردار است.

غرب و صهیونیسم برای سیطره بر قلب جهان اسلام با فتنه بدعت شکل‌گیری مسلک وهابیت و استقرار آن بر سرزمین حجاز، تحت سلطه دائمی وراثت دائمی خاندان آل‌سعود و تحت هدایت و نظارت غرب در تلاش برای محو آثار اسلامی و کنترل این نقطه کانونی اسلام بوده و گام‌به‌گام در حال اجرا است.

نخستین قبله مسلمین توسط حکومت جعلی اسرائیل تصرف و در سیطره این رژیم جنایتکار و وحشی قرار گرفت و غده‌ای سرطانی برای جهان اسلام شده است. دومین غده، بدعت تکوین وهابیت و استقرار حکومت وهابیون آل سعود بر کشور حجاز با فتنه و حمایت غربی‌ها و صهیونیسم جهانی، سبب گردیده، این قبله مسلمین و مرکز ثقل دین اسلام، تبدیل به مرکز فرمان کشتار مسلمانان در نقاط مختلف جهان و کانون فتنه علیه اسلام ناب گردد.

کشتار مردم مسلمان و مظلوم یمن و قظیف به‌صورت مستقیم و یا کشتار مردم مسلمان سوریه و عراق، با حمایت مستقیم آل‌سعود، کمک‌های مالی به صهیونیسم، خرید تسلیحات از غرب، ایجاد پایگاه‌های نظامیان امریکایی و غربی در عربستان و دوشیدن گاو شیرده آل‌سعود، کمک‌های سنگین به تکفیری‌ها، تبلیغات گسترده علیه شیعه و غیره، به خصوص محو آثار تاریخی صدر اسلام، از سیاست‌های اجرایی دشمنان اسلام توسط این حکومت منحرف و وابسته است.

دولت عربستان سعودی، با حکومت خاندان آل‌سعود و بر مبنای فرقه ضاله وهابیت به طرق مختلف در تلاش برای محو آثار تمدنی صدر اسلام است، به‌گونه‌ای که طی حکومت ظالمانه آنان، به‌مرور حوادث زیر رخ داده و یا در حال تکمیل آن، برای محو کامل هویت میراث مادی اماکن مقدسه است.

وهابیون در راستای زدودن آثار اسلامی، برخی آثار تاریخی را که یادآوری حوادث دوره تاریخی خود هستند را مانند کوچه بنی‌هاشم، شعب ابی‌طالب، مکان استراحت پیامبر، محل واقعه غدیر غم و غیره را کاملاً محو کرده‌اند، به‌نحوی‌که نشانه‌هایی از آن باقی نمانده است و اجازه بازدید هم نمی‌دهند.

برخی از مکان‌های مقدس که بقعه و یا نماد سنگ قبر و تابلو داشته‌اند، را کاملاً تخریب و هم‌شکل کرده و به‌صورت، یک قبرستان یکدست خاکی با سنگ طبیعی بر روی آن درآورده‌اند. تخریب بقعه چهار امام معصوم(ع) در قبرستان بقیع و تخریب بقاع سایر اشخاص گرامی صدر اسلام، قبرستان ابوطالب، قبرستان شهدای احد و غیره.

مشابه همین اقدامات را داعش و تکفیری‌های دست‌پرورده عربستان و غرب در تصرف سرزمین شام و عراق پیاده کرد. انفجار و تخریب حرم مطهر سامرا، حرم سکینه بنت امام علی و مقبره عمار یاسر و حتی به قبور مردم مسلمان سوریه رحم نکردند وداعش با بلدوزر و یا تراکتور سنگ‌های قبور را تخریب و به ویرانه‌ای تبدیل کردند.

قطب عالم اسلام، وجود اول معصوم عالم بوده که وحی الهی بر قلب نازنین آن حضرت الهام می‌شده و ایشان مبلغ و مروج کلامی و رفتاری دین مبین اسلام هستند و جسم مطهر ایشان در محل فعلی دفن است. و آثار وضعی و ثواب زیادی در زیارت آن حضرت وجود دارد، که با توسعه مراحل مختلف آن مکان مقدس در دوره‌های مختلف، نام آنجا را مسجد نبوی گذاشته و در تابلوها و آثارش به این نام مشهور شده، به‌نحوی‌که متأسفانه سهواً، حجاج ما نیز بجای حرم نبوی، مسجد نبوی می‌گویند. و بدترین تأثیر آن در عدم التفات در آیین ورود به حرم که همانا اذن ورود و توجه حرمت مکانی است، می‌گذارد.

بسیاری از مساجدی در قدیم ساخته شده بود، در محل حوادث صدر اسلام واقع بوده و یادآور آن حادثه تاریخی ‌بوده است، مانند مسجد مباهله در مدینه، مسجدالجن در مکه، مسجدذوقبلتن که توسط وهابیون به بهانه توسعه کاملاً تخریب گردیده و بدون حفظ بخش قدیمی و هویت تاریخی آن، یک بنای کاملاً مدرن و با نمای تماماً سنگ ساخته شده است، که اگر مناره آن را شما مشاهده نکنید، اصلاً متوجه مسجد بودن آن‌هم نمی‌شوید.

سه نماد رمی جمرات که شبیه نمادهای غربی بود و مسلمین سالیانه بر هر سه نماد، به‌عنوان نماد شیطانی سنگ زده ورمی جمرات می‌کنند، به نحوی تغییر دادند، که آن مشابهت ذهنی در حجاج با نمادهای غربی به وجود نیاید.

در ساخت‌وساز آثار تاریخی در اغلب کشورهای دنیا، یک حریم بصری در نظر می‌گیرند. ولی کشور عربستان تابع حریم آثار باستانی نیست. و در کنار مسجدالحرام، برج بسیار مرتفع ساخته، با انواع نورپردازی‌ها، به‌نحوی‌که به شدت کعبه با آن عظمت را تحقیر کرده و تأثیر بسیار نامطلوبی بر طواف کنندگان می‌گذارد و سبب پرت شدن حواس آنان از محوریت کعبه، به سمت آن برج شیطانی می‌شود. درحالی‌که چند سال پیش در اصفهان، یک مجتمع تجاری در فاصله‌ای از میدان امام خمینی (نقش جهان) با قدمت تقریباً چهارصدساله در حال ساخت بود، آن‌قدر مورد نقد داخلی و خارجی قرار گرفت، که مجبور شدند، ارتفاع آن را کوتاه کنند، درحالی‌که بناهای مکه و مدینه قدمت هزار و اندی سال دارد، مورد نقد محافل تخصصی دنیا قرار نمی‌گیرد. چراکه با سیاست عنادآمیز غربی‌ها همسوست.

تنها دو سه نقطه مهم در عربستان باقی‌مانده، که هنوز جرئت تخریب آن را نیافته‌اند، یکی خود کعبه و یکی بقعه حرم نبوی، گرچه افراطیون وهابی چند سال پیش تهدید به تخریب حرم نبوی را نیز ابراز داشته‌اند.

در خصوص فضیلت و اهمیت قبرستان بقیع: در فضیلت قبرستان شریف بقیع احادیث و روایات متعددی از پیامبر اکرم (ص) نقل گردیده است. از جمله این‌که در حدیثی فرمودند: «از بقیع هفتاد هزار نفر که صورتشان مانند ماه شب چهارده است، محشور خواهند شد و بدون حساب وارد بهشت می‌شوند.»

و در حدیث دیگری آمده است که رسول خدا (ص) در قبرستان بقیع حضور یافتند و به اهل قبور خطاب می‌کردند: «درود بر شما، خداوند ما و شما را بیامرزد شما پیشاهنگان ما بودید و ما هم در پی شما خواهیم آمد.»

مکان دفن پیکر چهار امام(ع) در قبرستان بقیع در کتب تاریخی و در فرهنگ شیعه به‌عنوان مشهد و حرم اهل بیت(ع) تلقی گردیده است و در این حرم مطهر قبر چهار تن از ائمه هدی؛ امام مجتبی، امام سجاد، امام باقر و امام صادق(ع) در کنار هم و به فاصله 3 متری این قبرها، قبر عباس عموی گرامی رسول خدا(ص) قرار گرفته و در کنار آن نیز قبر دیگری است که متعلق به فاطمه بنت اسد می‌باشد. قبل از ویرانی بقعه، همه قبور ششگانه در زیر گنبد و دارای ضریح زیبایی بودند.

همچنین مدفن تعدادی از همسران، فرزندان، اقوام و عشیره پیامبر اکرم و جمع کثیری از صحابه و یاران آن حضرت و تعداد بی‌شماری از شهدا و علما در این قبرستان شریف قرار دارند.

در هیچ‌یک از شهرهای مذهبی، چنین تعداد دفن ائمه(ع) را نداریم و در هیچ‌یک از قبرستان‌های موجود، حتی وادی‌السلام در نجف اشرف، چنین تجمیع فضیلتی را شاهد نیستیم. پیکرهای مطهری که همواره محل طواف فرشتگان آسمانی بوده و صدها سال محل زیارت حجاج بیت‌الله الحرام و زوار حرم نبوی بوده و اکنون نیز به گونه غریبانه‌ای است؛ لذا می‌توان گفت که بقیع مهم‌ترین و والاترین قبرستان اسلام و بخشی از تاریخ اسنادی صدر اسلام محسوب می‌شود.

وهابیون در راستای محو آثار اسلامی، کل بقاع موجود در قبرستان بقیع، ۹۷ سال پیش، در هشتم شوال ۱۳۴۴ تخریب و آن‌ را تبدیل به یک قبرستان ویران کردند.

در گام دوم برای تضعیف مکان بقیع، محوطه ضلع جنوبی و غربی بقیع که ائمه هدی و انصار و اهل‌بیت پیامبر دفن هستند، با فتنه شهرسازی، به‌نحوی تراز خیابان دو سمت را پایین می‌آورند، تا قبرستان کاملاً از دید عابر حذف شود. در ضلع غربی که به سمت حرم نبوی است، با ایجاد پلکان در وسط ضلع و ساخت چند اتاق در پایین، مانع دید بصری به سمت بقیع گردیده‌اند و در ضلع جنوبی با احداث یک ردیف مغازه چسبیده به دیوار بقیع، سیمای آن را تحت تأثیر منظر تجاری قرار داده‌اند و به عبارتی کل زواری از این دو سمت عبور می‌کنند، التفاتشان به بقیع حذف و یا کم شده است. در ضلع شمالی و شرقی، به دلیل بعد مسافت از قبور مطهر و نیز کم تردد بودن برای زوار، خلوتی خاصی به وجود آورده است.

در طراحی دیوار بقیع، که از ریتم سنگ و مشبک توخالی استفاده‌شده، به‌قدری مرتفع و حجیم است، که محصوریت شدیدی را بر بقیع مستولی کرده و همچنین هر امکان عبوری را از آن محال کرده است، در حالیکه اساساً چنین ضرورتی وجود نداشته است. ورودی اصلی بقیع کاملاً ساده بوده و براساس مفاهیم معماری اصلاً جنبه دعوت‌کنندگی ندارد و تعمداً یافتن ورودیان به سهولت مشهود نیست. پیاده‌روسازی در داخل بقیع نیز که بر اثر اعتراض و فشار علمای اسلام درست کردند، در حداقل عرض و حداقل مصالح بوده و هر چند سالی نیز مقداری تغییر مکان داده می‌شود و حفظ هویت مکانی را تهدید می‌کند. علیرغم حجم زیاد زوار همه کشور و گرمی هوا، از حداقل امکانات رفاهی، حتی محل وضو و یا آب آشامیدنی خبری نیست.

علی‌رغم تمام مزاحمت و اذیت‌های سعودی‌ها، در تمامی سنوات گذشته مسلمانان، مشتاقانه و غمبار به زیارت قبور بقیع اهتمام داشته و دارند و وهابیون عرصه را برای زوار سال‌به‌سال تنگ‌تر کرده‌اند. در ابتدای سال‌های تخریب، زوار تا مجاور قبور مطهر چهار امام معصوم می‌توانستند بروند. در گرمای آفتابی که بر قبور نیز می‌تابد، بایستند و زیارت کنند. به‌ مرور این امکان، فاصله‌اش را بیشتر کرده‌اند. و از حدود دو دهه پیش امکان ورود به فرعی مسدود شده است. سال‌های بعد تابلوی بسیار بزرگی چندین متری مرتفع، در جلوی این فرعی نصب شده تا دید به قبور ائمه را محدود سازد. در حدود ده سال پیش امکان ایستادن سرپایی و خواندن زیارت میسر بود، لکن از چهار پنج سال پیش مأمورین وهابی و شرطه‌ها ایستاده‌اند و اجازه توقف نمی‌دهند. اگر کسی بایستد با توهین و ضرب و شتم نیز مواجه می‌شود و زوار فقط می‌توانند در معابر بقیع، با فشار جمعیت راه بروند. و در زمان کوتاه زیارت سیار داشته باشند و غمبار سلام داده و توسل جویند و از طرف دیگر خارج شوند.

مظلومیت اهل‌بیت مدفون در بقیع، با بدعتی بنام وهابیت، فتنه دشمنان اسلام برای سیطره بر قبله‌گاه و مرکز تولد دین مبین اسلام، به تخریب بقاع بقیع محدود نبوده و به مرور در حال گسترش است. در تغییر زمین و فضای قبرستان بقیع و چه در ایجاد محدودیت برای زوار مشتاق زیارت اهل‌بیت و قبور بقیع هستند. که علاوه بر هتک حرمت، احتمال انهدام بیشتر آن در طرح‌های توسعه‌ای وجود دارد.

علمای اسلام و سران و شخصیت‌ها و نهادهای جهان اسلام، بایستی مدیریت مشترک بقیع و حرمین شریفین باحضور نمایندگان مسلمانان سراسر دنیا را با جدیت دنبال کنند.

همچنین ضرورت دارد تا طرح‌هایی برای بازسازی و توسعه بقیع تهیه شود، تا ان‌شاالله هم سبب امید و وجد و جهد بیشتر برای مسلمانان در خصوص بقیع گردد و هم اینکه ان‌شاالله زمینه‌سازی برای آزادی زودتر حرم‌های مطهر گردیده و پس از آزادسازی، وقفه‌ای برای تهیه طرح بازسازی صورت نگرفته و بلافاصله بتوان عملیات اجرایی صورت گیرد.

سیدجواد هاشمی فشارکی، پژوهشگر و استاد دانشگاه