اعمال و افکار منفی مصادیق «نار» هستند
استاد روانشناسی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه گفت: «نار» اعمال و افکار منفی و کینه‌ای است که در دل داریم برای این بر بخشش تأکید شده است که با بخشیدن خودمان رها می‌شویم، حسادت‌ها و افکار منفی نیز از جمله مصادیق «نار» به شمار می‌روند. تلاش کنیم هیچ‌گاه به انسان‌ها پیام بدبختی ندهیم چون فکر یا عمل منفی آنان را می‌سوزاند.
به گزارش ایکنا از قزوین، مسعود جان‌بزرگی، استاد روانشناسی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، در وبینار تحلیل روانشناختی دعای ابوحمزه ثمالی که شب گذشته، 13 اردیبهشت به همت گروه درمان چندبعدی معنوی خداسو از مرکز خدمات مشاوره و روانشناسی طلیعه سلامت برگزار شد، اظهار کرد: «قدر»، علم ضرب در عمل و ایمان ضرب در عمل صالح است که فضای معنوی ما را پر می‌کند و این قدر ما را نشان می‌دهد اینکه چقدر اعتقاداتمان درست و بر پایه ایمان شکل گرفته است.
وی ادامه داد: امام سجاد (ع) نشان می‌دهند که رابطه ما با خداوند متعال خاص است همان‌طور که رابطه خدا با ما خاص است. امام در این فراز ذکر خاص می‌خواهند اذکار به 2 نوع عام و خاص تقسیم می‌شوند در این قسمت امام (ع) می‌خواهند به‌صورت عام بگویند ما می‌توانیم رابطه خاصی با خداوند داشته باشیم و به طریق خاص به خدا وصل شویم.
این استاد روانشناسی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه بیان کرد: در فرهنگ روانشناسی «ذهن آگاهی» مطرح می‌شود، اما در این دعا به‌جای این کلمه از «خدا آگاهی» استفاده می‌کنیم انسان باید در همه اعمال خداوند را به یاد داشته باشد و با او به اموراتش بپردازد.
وی با اشاره به فراز 43 دعای ابوحمزه ثمالی گفت: «اَللّـهُمَّ خُصَّنی مِنْک بِخاصَّةِ ذِکرِک وَلا تَجْعَلْ شَیئاً مِمّا اَتَقَرَّبُ بِهِ فی آناءِ اللَّیلِ وَاَطْرافِ النَّهارِ رِیآءً وَلا سُمْعَةً وَلا اَشَراً وَلا بَطَراً وَاجْعَلْنی لَک مِنَ الْخاشِعینَ؛ و به‌راستی تو هرچه را بخواهی انجام دهی ولی جز تو کسی نتواند هرچه خدا خواهد انجام دهد خدایا مرا به ذکر مخصوص خود مخصوصم دار و آنچه را من به‌وسیله آن در تمام ساعات و دقایق روز و شب وسیله تقرب درگاهت قرار دهم خودنمایی و شهرت طلبی و سرکشی و گردن فرازی قرار مده و مرا از فروتنان درگاهت قرارم بده»
جان‌بزرگی خاطرنشان کرد: همواره امام (ع) به ما می‌آموزند که اگر درخواستی از خداوند متعال داریم باید شرایطش را ایجاد کنیم شرایط گرفتن عطا از خداوند این است که همت و علاقه داشته باشیم.
بیشتر بخوانید:
مهیا کردن شرایط برای کنترل اثر عمل
وی تصریح کرد: برای هر عملی ابتدا آمادگی ایجاد و سپس عمل را انجام می‌دهیم تا اثر آن را مدیریت کنیم برای مثال وقتی می‌خواهیم غذایی درست کنیم ابتدا وسایل آن را تهیه کرده و از سلامت و عدم فساد آن اطمینان پیدا می‌کنیم؛ همچنین هنگامی که پای مطالعه می‌نشینیم اول شرایط آن را فراهم می‌کنیم در حقیقت مهیا کردن شرایط برای کنترل اثر عمل است.
این استاد روانشناسی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه اشاره کرد: معمولاً شب قدر برای دور کردن آلودگی‌ها از جسم غسل می‌کنیم تا دعا روی ما اثر داشته باشد در مسائل دنیوی همه باید به این موارد توجه داشته و آن را رعایت کنند، اگر وارد فضای معنوی شویم شرایط تغییر می‌کند ولی قانون همان قانون است برای مثال در جوشن کبیر صدبار یک ذکر را تکرار می‌کنیم و این تغییر نمی‌کند.
وی توضیح داد: در دعای جوشن کبیر 100 بار «سُبْحانَک یا لا اِلهَ اِلاّ اَنْتَ الْغَوْثَ الْغَوْثَ خَلِّصْنا مِنَ النّارِ یا رَبِّ» را می‌گوییم و بعد صفات خدا را مطرح می‌کنیم؛ در حقیقت پس از تسبیح تحمید را به کار می‌بریم؛ تسبیح یعنی منزه کردن؛ چه چیز را می‌خواهیم منزه کنیم؟ می‌گوییم خدایا تو از آنچه که ما درک می‌کنیم منزه هستی یعنی نمی‌توانیم تو را وصف کنیم و این امکان‌پذیر نیست برای اینکه ذهن ما محدود است ولی تو محدود نیستی.
جان‌بزرگی اضافه کرد: اگر فکر کنیم می‌توانیم خداوند را وصف کنیم از اخلاص ما کاسته می‌شود چون خداوند قابل توصیف نیست به همین خاطر امام سجاد (ع) بارها می‌گویند خدایا تو همانی که من می‌گویم نیستی ولی آن چیزی هستی که خودت می‌گویی؛ بنابراین تنها خداوند می‌تواند خودش را وصف کند.
وی اظهار کرد: در دعای جوشن کبیر «لا اِلهَ اِلاّ اَنْتَ» مطلع توحید است «خَلِّصْنا مِنَ النّارِ یا رَبِّ» نیز می‌گوید که خداوندا من را از نار خلاص و خالصم کن. چیزی درون ما وجود دارد که مستعد سوختن هستیم زمانی که گاز در منزل نشت کند آلودگی در فضا پراکنده شده و با کوچک‌ترین جرقه خانه به آتش کشیده می‌شود پس درون خود چه چیز جمع کرده‌ایم که مستعد سوختن هستیم چه اعمال و افکاری درون خود جمع کرده‌ایم که از خداوند می‌خواهیم ما را نسوزاند؟! وقتی با عمل خود دیگری را آزار می‌دهیم خودمان نیز آزار می‌بینیم.
این استاد روانشناسی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه با تأکید بر اینکه «نار» اعمال و افکار منفی و کینه‌ای است که در دل داریم، ادامه داد: برای همین بر بخشش تأکید شده است که با بخشیدن خودمان رها می‌شویم افکار، حسادت‌ها و افکار منفی نیز از جمله مصادیق نار به شمار می‌روند. تلاش کنیم هیچ‌گاه به انسان‌ها پیام بدبختی ندهیم چون فکر یا عمل منفی آنان را می‌سوزاند.
وی تصریح کرد: تا این قسمت از دعای ابوحمزه ثمالی امام سجاد (ع) ما را به سمت نور هدایت کرده است نوری که در مقابل «نار» قرار دارد، نار به ما اضطراب می‌دهد و از آن رهایی پیدا نمی‌کنیم مگر اینکه «سُبْحانَک یا لا اِلهَ اِلاّ اَنْتَ» تحقق پیدا کند. در همه اعمال تسبیح قبل از اثر عمل قرار می‌گیرد و آن را گسترش می‌دهد؛ مگر می‌شود اعمال ما دیگران را آزار دهد و دل آنان را بسوزاند و خود ما در معرض آتش قرار نگیریم!
جان‌بزرگی اظهار کرد: برای ذکر «سُبْحانَک یا لا اِلهَ اِلاّ اَنْتَ الْغَوْثَ الْغَوْثَ خَلِّصْنا مِنَ النّارِ یا رَبِّ» باید در ابتدا ذهن خود را پاک کنیم؛ باید با خدا انسان‌ها را بشناسیم وقتی با خدا سراغ امور می‌رویم شناخت سریع اتفاق می‌افتد چون نقطه معلوم عالم خداست و بقیه مجهول هستند. امام سجاد (ع) در ابتدای دعای ابوحمزه ثمالی نیز اینگونه تسبیح می‌کنند خدایا همه را کنار گذاشتم و با تو می‌توانم شناخت به دست آورم.
وی توضیح داد: با کم شدن «نار» «نور» بیشتر می‌شود؛ «نار» می‌تواند از «نور» استفاده کند ولی «نور» نمی‌تواند استفاده‌ای از «نار» داشته باشد؛ خداوند در آیه 35 سوره نور آورده است «اللَّهُ نُورُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ مَثَلُ نُورِهِ کمِشْکاةٍ فی‌ها مِصْبَاحٌ الْمِصْبَاحُ فِی زُجَاجَةٍ الزُّجَاجَةُ کأَنَّهَا کوْکبٌ دُرِّی یوقَدُ مِنْ شَجَرَةٍ مُبَارَکةٍ زَیتُونَةٍ لَا شَرْقِیةٍ وَلَا غَرْبِیةٍ یکادُ زَیتُهَا یضِیءُ وَلَوْ لَمْ تَمْسَسْهُ نَارٌ نُورٌ عَلَیٰ نُورٍ یهْدِی اللَّهُ لِنُورِهِ مَنْ یشَاءُ وَیضْرِبُ اللَّهُ الْأَمْثَالَ لِلنَّاسِ وَاللَّهُ بِکلِّ شَیءٍ عَلِیمٌ؛ خداوند نور آسمان‌ها و زمین است؛ مثل نور خداوند همانند چراغدانی است که در آن چراغی (پر فروغ) باشد، آن چراغ در حبابی قرار گیرد، حبابی شفاف و درخشنده همچون یک ستاره فروزان، این چراغ با روغنی افروخته می‌شود که از درخت پربرکت زیتونی گرفته شده که نه شرقی است و نه غربی؛ (روغنش آنچنان صاف و خالص است که) نزدیک است بدون تماس با آتش شعله‌ور شود؛ نوری است بر فراز نوری؛ و خدا هر کس را بخواهد به نور خود هدایت می‌کند، و خداوند به هر چیزی داناست» تنها راهی که بتوانیم از آتش رهایی پیدا کنیم نور الهی است که می‌تواند وجود ما را نورانی کند.
ذکر؛ جایگزینی «نور» به جای «نار»
این استاد روانشناسی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه اضافه کرد: در آیه ۱۲۸ سوره صافات آمده است «إِلَّا عِبَادَ اللَّهِ الْمُخْلَصِینَ؛ و (همه هلاک شوند) جز بندگان پاک و برگزیده خدا». اینگونه تفسیر شده است که ایمان و عبودیت سرچشمه احسان هستند و «احسان» نور و «گناه» نار است. با ذکر می‌توانیم نار را از خود دور و نور را جایگزین آن کنیم.
وی گفت: ما هر روز در نمازهای خود با اذکاری مانند «سُبْحانَ رَبِّی الأعْلَی وَبِحَمْدِهِ» و «سُبْحانَ رَبِّی العَظِیمِ وَبِحَمْدِهِ» ابتدا خداوند را تسبیح و سپس تحمید می‌کنیم؛ فراموش نکنیم که «ایمان و عبودیت» و «فکر و عمل» قدر را تشکیل می‌دهند.
جان‌بزرگی بیان کرد: «احسان» ما را مخلص می‌کند و مشمول سلام خدا می‌شویم؛ ذهن ما قادر به توصیف خداوند متعال نیست. در آیه ۱۶۰ سوره صافات نیز «إِلَّا عِبَادَ اللَّهِ الْمُخْلَصِینَ؛ جز بندگان پاک برگزیده خدا» تکرار شده است؛ حال چرا مخلصین می‌توانند خدا را توصیف کنند و ما نمی‌توانیم؟ در پاسخ باید بگوییم درون افراد مخلص از هر وصفی پاک شده است مخلصین کسانی هستند که خداوند آنان را پاک کرده و دلشان را به غیرخدا ندادند. فرد مخلص مراقب ذهن و قلب خود است تا دست هر کسی ندهد، مخلص خودش را با خدا شناخته و غیرخدا در یاد او نیست اگر بنا باشد چیزی غیرخدا را بشناسد به وسیله خدا خواهد شناخت.
وی تأکید کرد: بیایید خود را از آتش خلاص و به سمت اخلاص برویم. تمام زندگی حضرت علی (ع) برای این بوده که ما خودمان را به غیر خدا نفروشیم وقتی که زندگی امیرالمؤمنین (ع) را مرور می‌کنیم می‌بینیم سراسر اخلاص است و از همان ابتدا از زمانی که در رختخواب پیامبر (ع) خوابیدند در ایشان وجود داشته است. حضرت علی (ع) بعد از پیامبر بسیار آزار دیدند ولی همه چیز آنان رنگ خدایی دارد خداوند از نور است و آنانی که این رنگ را دارند به هیچ کس حتی دشمنان ضرر نمی‌رساند؛ چون عین عقل هستند و عقل نیز برابر نور است و دشمنان عین جهل و تاریکی هستند.
این استاد روانشناسی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه تصریح کرد: در دعای جوشن کبیر هزار صفت خداوند را صدا می‌زنیم که خاص هستند و هرکدام اثری دارند اما اثر آن زمانی ظاهر می‌شود که تسبیح اتفاق افتاده باشد. برای ورود به مسیر نورانی باید از هر فکر و عمل سوزاننده‌ای خلاص شویم و به سمت نور حرکت کنیم بنابراین باید ذهن و عمل خود را پاک کنیم. وقتی که خالص شویم توصیف از خدا واقعی است و زمانی که نورانی و پاک باشیم نار اثر نخواهد کرد.
وی یادآور شد: حضرت ابراهیم (ع) را در آتش افکندند که آتش بر او سرد و ایمن شد چون حضرت خود را در کوره امتحانات مختلف قرار داده و پاک شده بود برای همین آتش بر او اثر نکرد؛ در قرآن کریم ۹۲ بار بحث تسبیح تکرار شده است بنابراین متوجه می‌شویم که چه چیزهایی زمینه افکار و عمل آتشین را فراهم می‌کند؛ زمانی که ما برای خداوند فرزند قائل می‌شویم از شرایط تسبیح خارج می‌شویم برای همین است که در قرآن کریم تأکید شده است برای خداوند شریک قائل نباشیم.
جان‌بزرگی اظهار کرد: در آیه 108 سوره اسرا آمده است «وَیقُولُونَ سُبْحَانَ رَبِّنَا إِنْ کانَ وَعْدُ رَبِّنَا لَمَفْعُولًا؛ و گویند: پروردگار ما پاک و منزه است، البته وعده خدای ما محققا واقع خواهد شد». با خداوند معامله کودکانه نکنیم چون مستعد سوختن هستیم بنابراین از خدا می‌خواهیم ما را از آنچه که زمینه سوزاندن ما را فراهم می‌کند خلاص کند.
این استاد روانشناسی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه در پایان متذکر شد: در شب قدر تصمیم بگیریم افکار و اعمال خود را شناسایی کنیم و ببینیم چه چیز ما و دیگران را اذیت می‌کند، بسیاری از اعمال مانند بدبینی، کینه، نفرت و انتقام را در این شب‌ها مرور کنیم و با هر تسبیحی که در دعای جوشن کبیر می‌گوییم این افکار را جلوی چشمان خود قرار داده و از خداوند بخواهیم آن‌ها را از درون ما پاک کند تا به سمت یکپارچگی و اخلاص پیش برویم. بهتر است در شب قدر تلاش کنیم چند فکر سوزاننده را در خود کنار بگذاریم؛ خدایا خودت ما را از آتشی که خودمان افروختیم خلاص کن.
انتهای پیام
