حقیقت ماورایی روح و پاسخی بر مدعیان احضار ارواح

حجت‌الاسلام والمسلمین سیدمصطفی محمدی، مدرس حوزه و دانشگاه در گفت‌وگو با ایکنا از قم با اشاره به اینکه مسئله روح به‌عنوان یکی از مبهم‌ترین و چالشی‌ترین مسائل بشر از دیرباز تاکنون بوده است، اظهار کرد: قرآن کریم روح را از سنخ امر پروردگار می‌داند که علم و دانش آن به‌جز اندکی از انسان‌ها به کس دیگری داده نشده است. (سوره اسراء/ آیه 85)

وی ادامه داد: از امام باقر و امام صادق(ع) چنین نقل‌ شده که در تفسیر این آیه شریفه فرمودند: «روح از مخلوقات خداوند است و بینایی و قدرت و قوت دارد، خدا آن را در دل‌های پیغمبران و مؤمنان قرار می‌دهد»؛ روح آدمی مراتب و درجاتی دارد و آن مرتبه‌ای از روح که در پیامبران و امامان است مرتبه فوق‌العاده والایی است که از آثارش، معصوم بودن از خطا و گناه و نیز آگاهی و علم فوق‌العاده است و مسلماً چنین مرتبه‌ای از روح از همه فرشتگان برتر خواهد بود. (برگزیده تفسیر نمونه، ج 2، ص 665)

مدرس حوزه و دانشگاه افزود: در تفسیر عیاشی ذیل آیه شریفه 85 از سوره اسراء از امام صادق یا امام باقر(ع) هم‌چنین روایت می‌کند که ایشان در‌ پاسخ‌ به ‌آيه ‌«و یسئلونک عن الروح قل الروح من امر ربی» فرمودند‌: همان‌ ‌است‌ ‌که‌ ‌در‌ همه‌ جنبندگان‌ هست‌. ابا بصير می‌گويد پرسيدم‌: ‌آن‌ چيست؟ فرمود ‌از‌ عالم‌ ملكوت‌ و ‌از‌ قدرت‌ ‌است. ‌(تفسير عياشی، ج‌ 2، ص‌ 317)

محمدی گفت: حقیقت ماورایی و وجود مجرد روح سبب شده که انسان برای رسیدن به اطلاعاتی درباره آن به راه‌های گوناگون متوسل شود؛ ماتریالیست‌ها قائل به جسمانی بودن روح شده‌اند و در این نگرش وجود روح مجرد انسانى به کلى نفى شده و حرکات حیاتى آن به فعل و انفعالات فیزیکى شیمیایى تفسیر شده است (ر.ک: کتاب اصالت روح از منظر قرآن کریم، آیت‌الله جعفر سبحانی)؛ برخی نیز قائل به عود و بازگشت روح به این دنیا در یک کالبد جدید پس از مرگ انسان شده‌اند که به اعتقاد مسلمانان باطل و بدون اساس بوده و دلایل عقلی و نقلی نیز بر بطلان آن دلالت دارد. (ر.ک: کتاب ارتباط با ارواح، آیت‌الله مکارم شیرازی)

وی با اشاره به اینکه احضار ارواح و فراخواندن آنان به این دنیا یک موضوع جدید نبوده و از گذشته تاکنون مورد ادعای برخی از انسان‌ها واقع‌ شده و این افراد خود را واسطه بین احضارکنندگان روح و جهان دیگر می‌نامند و مدعی هستند از طریق قدرت ذهن یا خواب مصنوعی می‌توانند با ارواح درگذشتگان ارتباط برقرار کرده و پیام آن را به این دنیا و بالعکس منتقل کنند، بیان کرد: البته در گذشته مدعیان احضار ارواح با ابزاری نظیر میز و استکان و نعلبکی و... دست به این کار می‌زدند و در این جلسات احضار ارواح، هر کس چند دقیقه دور یک میز مدوّر بدون میخ و چوبی همراه با یک صفحه متحرک می‌نشست و نیت کرده و دست روی صفحه گردان یا نعلبکی می‌گذاشت، می‌توانست با روح مورد نظر ارتباط برقرار کرده و سؤالات خود را از او پرسیده و جواب را به‌وسیله حرکت غیرارادی نعلبکی روی صفحه گردان متوجه شود.

اصل ارتباط با ارواح غیر ممکن نیست

مدرس حوزه و دانشگاه تصریح کرد: اصل ارتباط با ارواح در این دنیا امری غیر ممکن و محال نیست و گزارش‌های تاریخی و روایات فراروانی از معصومین(ع) وجود دارد که آنان با ارواح سخن می‌گفتند.

محمدی بیان کرد: پس از پایان جنگ بدر پيامبر اسلام(ص) دستور داد کشته‌های مشركان را در چاهى بريزند، وقتى اجساد آنان در ميان چاه ريخته شد، پيامبر آنان را یک‌یک به نام صدا زد و گفت: عتبه، شيبه، اميه، ابوجهل و... آيا آنچه را كه پروردگار شما وعده داده بود، حق و پابرجا يافتيد؟ من آنچه را كه پروردگارم وعده كرده بود حق و حقيقت يافتم که در اين موقع گروهى از مسلمانان به پيامبر(ص) گفتند: آيا كسانى را كه مرده‌اند صدا می‌زنید، پيامبر(ص) فرمود: شماها از آنان شنواتر نيستيد و آنان قدرت بر جواب ندارند.

وی ادامه داد: اميرمؤمنان(ع) هنگام بازگشت از صفين در كنار قبرستان كوفه ايستاد و چنين گفت: اى ساكنان خانه‌های وحشت‌زا و گورهاى تاريک، اى هم‌آغوشان با خاک و دورماندگان از وطن، اى مظاهر وحشت و ترس شما بر ما سبقت گرفتيد و ما به شما مى‌پيونديم. من شما را آگاه مى‌سازم؛ خانه‌هاى شما تصاحب شد، همسران ازدواج کردند ثروت‌ها تقسيم شد اين خبرهايى است كه پيش ما است پيش شما چه خبرى هست؟ سپس به ياران خود روى كرد و گفت: اگر به آنان اجازه داده شود كه سخن بگويند چنين خبر مى‌دهند كه بهترين توشه در اين جهان پرهيزگارى است. (نهج‌البلاغه، کلمات قصار، شماره 12)

استاد حوزه علمیه اضافه کرد: از روایات فوق برمی‌آید که اصل ارتباط با ارواح و سخن گفتن با آنان توسط اولیای مقرب الهی حقیقت دارد؛ اما از مفاد آیه صدر بحث(اسراء/85) برمی‌آید که علم مربوط به احوال ارواح که ارتباط با آنان نیز شامل آن می‌شود، جز به اندکی از مردم به کسی داده نشده که با توجه به روایات آن عده اندک، اولیای مقرب درگاه خدا هستند؛ اما برخی انسان‌ها با استفاده از ریاضت‌های سخت و جان‌فرسا و با فرو رفتن در خویشتن و قطع ارتباط با طبیعت، ارتباط خود را با جهان ماده قطع کرده و در اين موقع است كه نيروى مرموز روانى، ميدانى براى عمليات خارق‌العاده خود پيدا می‌کند و كارهايى انجام می‌دهد كه دیگران قادر به انجام آن‌ها نيستند.

محمدی تأکید کرد: در آيين مقدس اسلام، آشنايى با اين نيروى مرموز و ايجاد ارتباط با آن، از طريق ریاضت‌های حرام و ضد فطرت و با تشكيل جلسات وجد و سماع و شور و خلسه كاملاً ممنوع و اكيداً تحريم شده است.

مدرس حوزه و دانشگاه تصریح کرد: بنابراین در وهله نخست بسیاری از کسانی که ادعای ارتباط با ارواح دارند، سوای از دروغ‌گویی و شیادی آنان، از قبیل اشخاصی هستند که با ریاضت حرام به اموری دست ‌یافته‌اند و این دست‌یابی هرگز به معنای ارتباط آنان با ارواح نیست.

محمدی گفت: همچنین طبق احکام شرع مقدس اسلام عمل احضار ارواح و دست‌یابی به قدرت‌های ماورایی از طریق ریاضت‌های حرام و ضد فطرت، ملحق به سحر و حرام شمرده شده و امام خمینی(ره) در تحریرالوسیله می‌نویسند «عمل السحر و تعلیمه و تعلمه و التکسب به حرام و المراد به ما یعمل من کتابة أو تکلم أو دخنة أو تصویر أو نفث أو عقد و نحو ذلک یؤثر فی بدن المسحور أو قلبه أو عقله، فیؤثر فی إحضاره أو إنامته أو إغمائه أو تحبیبه أو تبغیضه و نحو ذلک؛ و یلحق بذلک استخدام الملائکة و إحضار الجن و تسخیرهم و إحضار الأرواح و تسخیرها و أمثال ذلک». (تحریر الوسیله، ج 1، مکاسب محرمه، مساله 16)

وی اظهار کرد: در روایات، ساحری برابر با کفر و شرک و مایه ورود به جهنم دانسته شده و نصر بن قابوس نقل مى‌كند كه از امام صادق(ع) شنيدم كه مى‌فرمود: منجّم (کسی که با استناد به حرکات فلکی و ستارگان پیشگویی می‌کند) ملعون است و كاهن ملعون است و جادوگر ملعون است و زن آوازه‌خوان ملعون است و كسى كه به او پناه دهد و از كسب او بخورد ملعون است و نيز فرمود: منجّم مانند كاهن و كاهن مانند جادوگر و جادوگر مانند كافر و كافر در دوزخ است.

مدرس حوزه و دانشگاه بیان کرد: بنابراین از آنچه گفته شد برمی‌آید که اصل ارتباط با ارواح یک حقیقت است که در تاریخ زندگی معصومین(ع) نمونه‌هایی از آن یافت می‌شود؛ اما به دست آوردن علومی که باعث فعال شدن نیروی روانی مرموز در انسان‌ها که موجب قطع ارتباط آنان از عالم ماده می‌شود مخصوصاً اگر احضار روح، مفاسدی مثل علنی شدن جرائم و مجرمان از طریق غیر حسی و غیرعادی و غیرطبیعی داشته باشد؛ مثلاً برای اثبات حقوقی (اثبات قاتل، دزد، ارث و...) یا اموری که به حیثیت افراد و حقوق معنوی آنان تعدّی می‌کند، اولاً در شرع مقدس اسلام حرام بوده و ثانیاً این ادعا در غالب موارد، صرفاً ادعا بوده و شخص مدعی شیاد است و عمل او به معنای احضار و ارتباط با ارواح نیست؛ افرادی که از این طریق این علوم به تسخیر برخی اجنه می‌پردازند در روایات ما هم‌ردیف ساحر و اهل جهنم نامیده شده‌اند و اکثر این افراد دانسته یا ندانسته با ارتباط با جن و الهامات شیطانی، اطلاعاتی کسب کرده و مردم را از بعضی مسائل آگاه می‌کنند.