بذر انقلاب در 15 خرداد کاشته شد

به مناسبت سالگرد قیام خونین 15 خرداد سال 1342 ایکنا گفت‌وگویی با جواد منصوری از فعالان و زندانیان سیاسی رژیم پهلوی، اولین فرمانده سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و سفیر سابق ایران در چین انجام داده است. وی در این زمینه تألیفاتی چون: قیام 15 خرداد به روایت اسناد ساواک و قیام 15 خرداد (تاریخ تحلیلی نهضت اسلامی) دارد که منتشر شده است. در این گفت‌وگو به تاثیرات قیام 15 خرداد بر انقلاب اسلامی در سال 57 و بعد از آن پرداختیم.

جواد منصوری در رابطه با این نظر که 15 خرداد سال 1342، سنگ بنای تشکیل انقلاب اسلامی است؛ تشریح کرد: قیام 15 خرداد سال 1342 مشخصاً به دلیل دفاع از مرجعیت در مقابله با رژیم فاسد، سلطه‌گر و استعماری آمریکا بود. به عبارت دیگر فلسفه این قیام هم بُعد استقلال، آزادی و هم نفی سلطنت را داشت که به جمهوری می‌رسد و چون این قیام اسلامی بود به جمهوری اسلامی رسید. این نکته‌ایست که شاید در روز 15 خرداد سال 1342 خیلی متوجه آن مطلب نشدند اما پیام آن قیام دقیقاً این موضوع بود.

وی در ادامه افزود: رژیم شاه این قیام را به ظاهر سرکوب کرد اما به دلیل ویژگی‌هایی که در این قیام بود این رخداد از بین نرفت؛ بلکه آرام آرام به نفوذ و گسترش خود در جامعه ادامه داد تا اینکه در سال 57 به انقلاب اسلامی منجر شد. به‌ عبارت دیگر در فاصله‌ی سال 42 تا 56-57، انقلاب در حال کادرسازی، نیروسازی و ریشه‌دار شدن و تقویت مبانی اعتقادی و فکری بود. در این فاصله تلاش‌های زیادی به لحاظ فرهنگی انجام گرفت.

یا مرگ یا خمینی

نویسنده کتاب آشنایی با انقلاب اسلامی ایران با بیان اینکه در آن زمان رژیم شاه اصلاً  تصور این را نمی‌کرد که با دستگیری امام خمینی(ره) چنین قیامی رخ دهد و به همین علت از قبل آمادگی فراهم نکرده بود؛ ادامه داد: در خاطرات فردوست که از افراد نزدیک شاه و دست راست او بوده، آمده است: در ساعت 8 صبح 15 خرداد به ساواک رفتم. مسئول دفتر سیا (CIA) در ساواک که آمریکایی بود؛ سراسیمه آمده و گفت که خبر دارید که در شهر چه‌خبر است؟ گفتم نه. گفت عده‌ای راه افتادند با شعار یا مرگ یا خمینی دارند کلانتری و پادگان‌ها را می‌گیرند و می‌آیند که رادیو را بگیرند. شما چه کار می‌خواهید بکنید؟ فردوست نقل می‌کند من بسیار تعجب کردم و با چندجا تماس گرفتم و متوجه شدم که این خبر درست است؛ حالا چطور شده است که دفتر سیا (CIA) در ساواک این مطلب را فهمیده ولی ساواک آن را نفهمیده است. تا ساعت 11 مردم به حرکت خود ادامه می‌دهند و در ساعت 11 به دستور اسداله علم، فرمان تیراندازی مستقیم به مردم داده می‌شود که به این ترتیب تعداد زیادی از مردم کشته، زخمی و دستگیر می‌شوند و جمعیت پراکنده می‌شود. حوالی رادیو در میدان ارک که امروز به نام 15 خرداد است این حرکت به تدریج فروکش می‌کند.

وی در ادامه می‌افزاید: نکته مهم این است که حتی شاه هم در آن روز بسیار ترسیده بود و فردوست نقل می‌کند که آن روز اگر 500 نفر آدم به سمت کاخ می‌آمدند؛ قطعاً شاه فرار می‌کرد و می‌رفت. به همین دلیل است که علم تا زمان انقلاب این جمله را بارها به رخ شاه می‌کشد که سلطنت شما از 15 خرداد به بعد مدیون من هست. در آن روز نه هیچ نظامی‌ای، نه کسی از دربار و نه هیچ کسی چنین جرأتی را نداشت و من ایستادم بر این موضوع و این کار را کردم. داریوش همایون از عوامل مؤثر شبکه‌های خارجی و از نزدیکان به رژیم نیز در خاطرات خود در بعد از انقلاب چنین نقل می‌کند که اقدامی که آن روز علم کرد در واقع 15 سال انقلاب را به عقب انداخت.

اسلام، امت و امامت

سفیر سابق ایران در چین در رابطه علت نامگذاری 15خرداد مبنی بر مبدأ انقلاب از سوی امام خمینی(ره) گفت: تا زمان انقلاب روز 15 خرداد برای مردم روز خیلی مهم و سرنوشت‌سازی بود. اما تعبیر به مبدأ انقلاب بعد از پیروزی انقلاب اسلامی مطرح شد. علت آن بود که در روز 15 خرداد اتفاقی افتاد که بسیار مهم بود که تقریباً رژیم شاه و عوامل آن، اصلاً نفهمیدند و شاید خیلی از مردم عادی هم این مطلب را متوجه نشدند و همین مطلب بذر انقلاب در ایران را کاشت. آن اتفاق عبارت است از ترکیب سه عنصر که در آن روز این ترکیب جدید، یک قدرت، فرهنگ، انرژی و انگیزه‌ ویژه‌ای را به وجود آورد که در ادامه به انقلاب اسلامی رسید.

منصوری در ادامه افزود: این سه عنصر عبارتند از عنصر اول: اسلام شیعی، اسلام شهادت، اسلامی که اهل‌بیت(ع) معرفی کرند. عنصر دوم: مردم مومن و متحد و مسئول حاضر در صحنه. به عبارتی امام (ره) می‌گوید آن مردمی توانستند تاریخ‌ساز باشند که به اسلام ایمان داشتند، متحد بودند و حاضر در صحنه بودند و احساس مسئولیت می‌کردند. عنصر سوم: بحث امامت است. رهبری دینی و سیاسی مرجعیت شیعی است. ترکیب این سه عنصر، یعنی: اسلام، امت و امامت، نیروی جدیدی خلق کرد که در فرهنگ سیاسی دنیا شناخته شده نبود.

وی با اشاره به این سخن امام(ره) که می‌فرمایند: این سه تا عنصر که در روز 15 خرداد به هم رسیدند و یکی شدند و بعد به انقلاب رسید؛  تا مادامی که هست، انقلاب هم خواهد بود. ادامه داد: به همین دلیل است که آن زمان، از سال 1365 سازمان‌های اطلاعاتی آمریکا و اروپا، روی این زمینه سرمایه‌گذاری کردند که چگونه باید این سه عنصر را از هم جدا کنیم. اگر بتوانیم این آنها را از هم جدا کنیم، انقلاب اسلامی شکست می‌خورد.

جریان مقاومت

وی در ادامه افزود: در فرهنگ سیاسی دنیا نیرو عبارت است از: پول، صلاح، حمایت خارجی، وسعت سرزمین، جمعیت و تولید. اما امام(ره) تعریف جدیدی را از انقلاب و اسلام دادند و قدرت را در ترکیب آن سه عنصر می‌داند. امام(ره) در وصیت نامه خود چنین می‌گویند: علت مُبقیه‌ هر پدیده‌ای، مادامی است که علت موجبه‌ی آن باشد. به عبارت دیگر تا زمانی که این سه عنصر با هم هستند و ترکیب شدند، انقلاب اسلامی هم خواهد بود. به همین دلیل امام(ره) می‌گوید که می‌توانند همه ما را از بین ببرند اما نمی‌توانند ما را تسلیم کنند. ولذا در سال 1364 آنها نشستند برنامه‌ریزی کردند که از داخل و خارج ایران این سه عنصر را از هم جدا کنند. یعنی مردم را از اسلام و رهبری جدا کنند. این برنامه در حال اجرا است و سالانه برای آن بودجه گذاشته می‌شود. به همین خاطراست که امام(ره) می‌فرماید که پشتیبان ولایت‌فقیه باشید تا به مملکت شما آسیبی نرسد. دقیقاً این استراتژی در مقابل استراتژی آنها است.

نویسنده کتاب قیام 15 خرداد به روایت اسناد ساواک، در رابطه با انتشار و گسترش این نظریه چنین گفت: در ادامه این حرکت بعد از انقلاب اسلامی به انتشار این نظریه و فرهنگ به خارج از مرزهای ایران و به تدریج در سطح بین‌المللی جریان مقاومت توسعه پیدا می‌کند؛ ریشه می‌گیرد و آرام آرام آثار خود را نشان می‌دهد. امروز ما در مجموعه‌ جهان اسلام، در منطقه غرب و جنوب آسیا، حتی داخل آمریکا بخشی از آثار این فرهنگ دیده می‌شود. این نکته ایست که دیگران بهتر از ما به آن توجه کردند. به همین دلیل است که تمام قدرتمندان، ثروتمندان و زورگویان جهان در مقابل این جریان با هم متحد شدند و اینطور علیه ایران حرکت می‌کنند. حتی علیه شوروی با آن وسعت، قدرت، تفکر و شعارها به این مقدار توطئه نکردند؛ دلیل آن این است که می‌دانند این فرهنگ در بلندمدت به سقوط آنها منجر می‌شود.

گفت‌وگو از سجاد محمدیان