انعطاف‌پذیری و هم‌دلی؛ ثمرات مثبت دعا و نیایش در زندگی انسان

به گزارش ایکنا، امروز، نهم ذی‌الحجه، مصادف با روز عرفه و نیایش است. در روایات اسلامی تأکیدات فراوانی بر ذکر دعا و نیایش در این روز شده است. همچنین، روایات و احادیث معتبری از معصومین(ع) نقل شده است که بر استجابت دعا و نیایش در این روز دلالت دارد. امام باقر(ع) می‌فرمایند: «أسرع الدعا نُجحاً للإجابة دعاء الأخ لأخیه بظهر الغیب؛ سریع‌ترین دعایی که به هدف اجابت می‏‌رسد، دعایی است که یک برادر مؤمن، برای برادر مؤمن دیگرش می‏‌کند و پشت سر او برایش از خدا خیر می‏‌خواهد».

روز عرفه، روز دعا و تضرع به درگاه خداوند متعال و نیایش و توجه به سوی معبود است. هرکس به اندازه معرفت و شناخت خود باید دست راز و نیاز را به سوی حضرت حق بلند و مناجات و استغفار کند و هر اندازه تضرع و خشیت‏ بیشتر باشد، قرب به خدا نیز افزون‏تر خواهد بود.

نیایش و راز و نیاز با پروردگار، مهمترین و بهترین اعمال در روز عرفه است. البته ارتباط با خداوند تابع زمان و مکان نیست، اما در زمان‌ها و مکان‌هایی این ارتباط با سهولت بیشتر و کیفیت بهتری انجام می‌شود و نتایج مؤثرتری دارد و روز عرفه از همان زمان‌های خاص بندگی است. امام صادق(ع) در این باره می‌فرمایند: «هر دعایی که دوست داری برای خود بکن و (در دعا کردن) بکوش که آن روز (عرفه) روز دعا و درخواست است».

مهمترین دعا و درخواست در این روز مبارک، طلب آمرزش و مغفرت از خداوند بخشنده است و شاید بتوان گفت دیگر اعمال روز عرفه نیز تحت‌الشعاع دعا و طلب بخشش است.

هر انسانی به دنبال سنگ صبور است تا با او به نجوا بنشیند و درد دل کند؛ از ناکامی‌های خویش برای او بگوید و همه مشکلات خود را با او در میان بگذارد. برای چنین کاری، به که می‌توان اعتماد کامل کرد و چه کسی است که گنجایش شنیدن همه دل‌تنگی‌‎ها و اسرار نهانی انسان را داشته باشد و هرگز به این امانت‌ها خیانت نورزد؟ فراتر از این، کیست که چون به پای درد دل انسان می‌نشیند و اشک چشم او را تماشا می‌کند و نیایش دردمندانه او را می‌شنود، به او آرامشی ژرف بخشد، دلش را صفا دهد و او را در برابر همه دشواری‌های زندگی توانا کند؟ چه کسی جز خداوند و چه چیزی جز نیایش، انسان را به این آرزوهایش می‌رساند و روانش را از همه آنچه مایه آزارش می‌شود، سبک می‌کند.

حجت‌الاسلام والمسلمین نصیر عابدینی، روانشناس و استاد حوزه و دانشگاه در گفت‌وگو با ایکنا، در رابطه با رمز و راز نیایش و تأثیر آن در زندگی انسان اظهار کرد: نفس دعا ارتباط هیچ با همه چیز است یعنی زمانی که خودآگاهی انسان بالا می‌رود، به خداآگاهی می‌رسد و در کمال خداآگاهی خود متوجه می‌شود که هیچ بوده و هر آنچه که هست، خداست.

وی افزود: این مسئله باعث می‌شود که از اضافه بار حسی انسان که همواره به صورت گران‌بار در درون او وجود دارد و شامل برخی احساسات منفی و احساس مسئولیت‌هایی است که طبق آن باید تمامی امور دنیایی خود را تقدیر و تنظیم کنیم، کاسته شده و اندک اندک متوجه شود که بسیاری از نگرانی‌های او پاسخی جز توکل و توسل به خداوند متعال ندارد.

حجت‌الاسلام عابدینی بیان کرد: انسان باید بپذیرد آنکه به قاعده خلقت بناست مشکلات او را در نهایت حل کند، خداوند قادر و توانا است. انسان با حرکت خود موجبات برکت الهی را فراهم می‌‍‌‌‌کند و این برکت الهی که در راستای پذیرش تقدیر حضرت باریتعالی نصیب انسان می‌شود، همان رزق و روزی و نیز حل شدن مشکلات بوده و موجب تسکین آلام انسان می‌شود.

این روانشناس خانواده تصریح کرد: تمامی انسان‌ها در نقاط مختلف جهان با پدیده‌ای به نام «رنج مستمر» مواجه هستند و طبق نظر روانشناسان یکی از بزرگترین موضوعات و راهکاری که می‌تواند این رنج مستمر را التیام داده و از حالت آزاردهندگی آن خارج کند، بحث ارتباط با مبدأ و خداوند متعال است که این رنج را به رنج مقدس و معنادار تبدیل می‌کند.

حجت‌الاسلام عابدینی اظهار کرد: یکی از موضوعات دیگری که امروز جهانیان را دچار مشکل کرده است، بحث بی‌معنایی است که در این زمینه دعا و نیایش باعث می‌شود تا این بی‌معنایی گزنده‌ای که در وجود انسان قرار دارد، به معنایی شیرین، گوارا و دلنشین در زندگی تبدیل شود.

وی ادامه داد: در زمینه اجتماعی نیز در بسیاری از مواقع به دلیل اینکه عده‌ فراوانی از مردم جهان جزء آسیب‌دیدگان در دوره کودکی هستند، حس آن‌ها با نوع انسان، حسی هم‌دلانه و هم‌دردانه نیست و نمی‌دانند چرا باید با همنوعان خود هم‌دلی کرده و نسبت به ایشان خوبی و نیکی کنند. این مسئله باعث می‌شود تا انگیزه انسان برای ظلم نکردن به مردم و اظهار محبت به ایشان کمرنگ شود.

این روانشناس تصریح کرد: در بحث نیایش و ارتباط با خداوند، انگیزه‌ای برای تمامی کسانی که در دوره کودکی خود آسیب دیده‌اند، ایجاد می‌شود که نه به خاطر انسان‌ها بلکه به خاطر انسان‌آفرینی به دیگران لطف کرده و به ایشان شر نرسانند.

حجت‌الاسلام عابدینی افزود: نفس دعا باعث می‌شود تا هم‌دلی انسان نسبت به همگان بالا رود. زمانی که ما مشاهده می‌کنیم خداوند متعال از طریق دعا با ما سخن می‌گوید، گویی که خداوند ما را می‌بیند و با ما هم‌دلی می‌کند و این هم‌دلی که خداوند در بحث دعا با ما دارد، به صورت دوطرفه بوده و در بندگانش نیز تقویت می‌شود.

وی در ادامه با بیان اینکه هم‌دلی اوج همه خوبی‌های انسان است، اظهار کرد: هر فرد و قدرتی که بتواند هم‌دلی را در میان جهانیان توسعه و گسترش دهد، انسانیت را در جهان محقق کرده و این هم‌دلی و محبت، اوج رخدادهای مثبتی است که از سوی انسان ایجاد می‌شود.

این استاد حوزه و دانشگاه در پایان بیان کرد: یکی از اثرات مثبت دعا و نیایش در زندگی انعطاف‌پذیری است. انسان موجودی است که در تعاملات و ارتباطات خود با خداوند متعال گاهی نسبت به خالق خود که حق مطلق است، ظلم و گناه می‌کند، اما ذات مقدس حضرت حق در برابر این ظلم، نرمش و انعطاف نشان داده و همواره به سخنان بندگان گوش فرامی‌‎دهد. انسان نیز از طریق دعا و نیایش می‌آموزد که در برابر تمامی افرادی که نسبت به او و در حق او ظلم و اجحاف کرده‌اند، انعطاف داشته و نرمش نشان دهد و ارتباط انسانی و خداپسندانه‌ای با ایشان داشته باشد.

گفت‌وگو از مجتبی افشار