استفاده ابزاری سیاستمداران برزیلی از دین برای رسیدن به قدرت

به گزارش ایکنا  به نقل از The Conversation، ماتیو گست (Mathew Guest)، استاد جامعه‌شناسی دین دانشگاه دورهام در یادداشتی که در این وب‌سایت منتشر شد به موضوع در هم آمیختگی دین و سیاست پوپولیستی در برزیل پرداخت و نوشت: انتخابات ریاست جمهوری برزیل در پاییز امسال برگزار می‌شود و نامزد‌های این انتخابات به نحوه استفاده رهبران پوپولیست قرن بیست و یکم از مذهب برای جلب حمایت خود نگاه می‌کنند.

ژائیر بولسونارو جناح راستی، در سال 2018 با حمایت رأی‌دهندگان مسیحی انجیلی که به محافظه‌کاری اجتماعی او علاقه نشان دادند، به قدرت رسید. در حالی که برخی نظرسنجی‌ها نشان می‌دهد که این حمایت ممکن است از آن زمان کاهش یافته باشد، بولسونارو به حمایت از این رأی‌دهندگان انجیلی ادامه می‌دهد. او انتخابات را نبردی بین «خیر» خداترس و «بد» اپوزیسیون توصیف کرده است.

در 13 آگوست 2022 (20 مرداد)، بولسانرو در راهپیمایی برای عیسی مسیح(ع) در ریودوژانیرو در میان هزاران نفر از حامیان انجیلی خود شرکت و به همراه آنها دعا خواند. لوئیز ایناسیو لولا داسیلوا، نامزد اپوزیسیون و رئیس جمهور سابق، تلاش می‌کند با استناد به زبان دینی، این آرا را به دست آورد.

این موضوع تا حدی به اعداد مربوط می‌شود - پروتستان‌های انجیلی حدود یک سوم جمعیت برزیل را تشکیل می دهند (تقریباً 70 میلیون نفر تخمین زده می‌شود) - اما یک موضوع سبک سیاسی نیز است.

بولسونارو با رأی‌دهندگان محافظه‌کار انجیلی تماس می‌گیرد زیرا به رأی آنها نیاز دارد، همچنین  به این دلیل که زبان و ارزش‌های آنها به خوبی با پیام پوپولیستی او همخوانی دارد. محور سیاست بولسونارو یک برنامه محافظه‌کار طرفدار خانواده است که شامل دیدگاه‌های منفی درباره همجنس‌گرایی و سقط جنین است.

سیاستمداران پوپولیست سبک متمایزی را اتخاذ می‌کنند. آنها عمدتاً ناسیونالیست هستند و ادعا می‌کنند که اراده واقعی مردم را نمایندگی می‌کنند، و در عین حال این کار را با تقسیم جامعه به اردوگاه‌های دوتایی انجام می‌دهند: چه کسی با آنها است و چه کسی نیست.

پوپولیسم و دین در کنار هم

اما این همسویی پوپولیسم جناح راست به یک پایگاه مسیحی فقط به برزیل محدود نمی‌شود. ما آن را در اقتدارگرایی رو به رشد رهبرانی مانند دونالد ترامپ، رئیس جمهور سابق ایالات متحده، مارین لوپن، رهبر راست افراطی فرانسه و ویکتور اوربان، نخست‌وزیر مجارستان هم می‌بینیم.

به گفته اندرو وایتهد و ساموئل پری(Andrew Whitehead and Samuel Perry) جامعه‌شناسان، به قدرت رسیدن ترامپ همزمان با رشد ناسیونالیسم مسیحی بود. آنها ناسیونالیسم مسیحی را به عنوان یک چارچوب فرهنگی و مجموعه‌ای از اسطوره‌ها، سنت‌ها، نما‌دها، روایات و نظام‌های ارزشی توصیف می‌کنند که ادغام مسیحیت با زندگی مدنی آمریکایی را ایده‌آل و از آن حمایت می‌کند.

وایتهد و پری در تحقیقات خود دریافتند که آن دسته از شهروندان آمریکایی که بیشترین حمایت را از ناسیونالیسم مسیحی داشتند، به احتمال زیاد از انواع رهبری اقتدارگرا، الگوهای سنتی خانواده و درک هویت آمریکایی که به افراد مسیحی، بومی سفیدپوست متولد آمریکا امتیاز می‌دهند، حمایت می‌کنند. آنها همچنین به احتمال زیاد در سال 2016 به ترامپ رای می‌دادند.

بولسونارو که برخی او را به عنوان "ترامپ استوایی" می‌شناسند، تحسین‌کننده آشکار رئیس جمهور سابق ایالات متحده است. نارندرا مودی در دوران تصدی خود به عنوان نخست‌وزیر هند از حامیان قوی ناسیونالیسم هندو باقی مانده است.

در ترکیه، رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور یا نخست‌وزیر در بیشتر 20 سال گذشته، پوپولیسم اسلامی را گرد هم آورده است. حزب عدالت و توسعه اردوغان مدعی است که از ارزش‌های اکثریت مسلمان ترکیه در برابر نخبگان سکولار آن دفاع می‌کند.

دوگانه‌سازی‌های پوپولیسم

پیوند بین دین و پوپولیسم تا حدی یک موضوع کلامی است. پوپولیسم طرفدار زبان تمایزات دوتایی است. حقیقت و دروغ، درست و غلط، ما و آنها، شهروند و مهاجر. اشکال خاصی از دین، جهان را به دسته‌های دوگانه‌ای مشابه سازمان‌دهی می‌کنند، که مبتنی بر این باور است که جهان از نظر الهی چنین مقرر شده است.

پوپولیست‌ها همچنین ادعا می‌کنند که مستقیماً به خواست مردم متوسل می‌شوند و اقتدار «نخبگان» را رد می‌کنند، به رسانه‌ها، تشکیلات سیاسی، دانشگاه‌ها، روشنفکران یا مشاغل بزرگ حمله می‌کنند.

پوپولیسم همیشه با دین همراه نیست و پوپولیست‌ها همیشه از زبان مذهبی استفاده نمی‌کنند. اما ارتباط بین این دو قوی است، حتی اگر همیشه ساده نباشد. برای مثال، دین به طور جهانی توسط پوپولیست‌ها به عنوان متحد پذیرفته نمی‌شود.

در سرتاسر اروپا، احساسات ضد اسلامی مدت‌هاست که توسط جنبش‌های ناسیونالیستی جناح راست مورد استناد قرار گرفته است. حزب رژه ملی مارین لوپن (جبهه ملی سابق) اکنون برای «اسلام‌زدایی» فرانسه کارزار راه انداخته و مسلمانان را هم به عنوان یک تهدید امنیتی و هم حضور فرهنگی بیگانه معرفی می‌کند. دین به عنوان نشانگری است که چه کسی به اینجا تعلق ندارد.

ائتلاف‌های جنبش‌های مذهبی-پوپولیستی در مخالفت خود با آنچه به عنوان دستور کار لیبرال و ووک (Woke) (یک اصطلاح سیاسی با منشأ آفریقایی-آمریکایی اشاره به آگاهی نسبت به مسائل مربوط به عدالت اجتماعی و عدالت نژادی دارد) معرفی می‌شود، دلیل مشترکی یافته‌اند. حضور اخیر اوربان در کنفرانس کنش سیاسی محافظه‌کاران (CPAC) در تگزاس، تصویر قابل توجهی را ارائه می‌دهد.  این کنفرانس به نقطه تجمع ملی‌گرایان مسیحی در ایالات متحده تبدیل شده و گردهمایی امسال با سخنرانی پایانی ترامپ به اوج خود رسید.

مانند ترامپ، اوربان جاه طلبی‌های سیاسی خود را مبارزه با «دشمنان آزادی»، «جنگ فرهنگی» با نیروهای لیبرالیسم ووک توصیف می‌کند. او خطاب به نمایندگان CPAC، مجارستان را به عنوان «ملتی قدیمی، مغرور، اما به اندازه داوود(ع) توصیف کرد که به تنهایی در مقابل جالوت جهانی‌سازی ایستاده است.

سوءاستفاده از تصاویر مذهبی

استفاده اوربان از تصاویر کتاب مقدس در میان سیاستمداران پوپولیست منحصر به فرد نیست. برخی از حامیان، ترامپ را با داوود(ع) مقایسه می‌کنند: یک رهبر ناقص اما مسح شده.

ترامپ با تصمیمات خود به عنوان رئیس جمهور، آرمان مسیحی انجیلی را پیش برد. او از قدرت اجرایی خود برای جلب رأی محافظه‌کاران مسیحی استفاده کرد که عواقب چشمگیری برای مردم آمریکا داشت.

او در طول چهار سال ریاست خود، سه قاضی را برای دیوان عالی ایالات متحده منصوب کرد و موازنه آن را در جهت محافظه‌کارانه تغییر داد و جایگاه خود را نزد راست مسیحی تقویت کرد. این امر منجر به لغو بحث برانگیز قانون روو علیه وید (Roe v Wade) شد، حکمی که از حق زنان آمریکایی برای دسترسی به حق سقط جنین از سال 1973 محافظت می‌کرد.

استفاده از دین برای تقویت جاه‌طلبی‌های سیاسی چیز جدیدی نیست. اما تحقیقات نشان می‌دهد که در سال‌های اخیر دین به‌عنوان سرمایه سیاسی به شیوه‌ای مشخص در میان پوپولیست‌ها مورد استفاده قرار گرفته است.

ما شاهد استفاده استراتژیک و بدبینانه از دین به عنوان وسیله‌ای برای پیشبرد برنامه‌های ملی‌گرایانه و محافظه‌کار هستیم. این حرکت دقیقاً به دلیل شباهت‌های ایدئولوژیک بین پوپولیسم و ​​اشکال خاصی از دین است که در آرزوی تغییر نظم اجتماعی هستند.

چگونگی تأثیر این تغییرات بر جوامع مذهبی در سطح مردم هنوز مشخص نیست. اما در جایی که همسویی با سنت‌های مذهبی ثمره سیاسی به بار می‌آورد - مانند برزیل، ایالات متحده و ترکیه - می‌توان انتظار داشت کسانی که به دنبال قدرت هستند تلاش کنند از آن برای اهداف خود استفاده کنند.

ترجمه: محمدحسن گودرزی