امیدواری به صلح در یمن با ادامه آتش‌بس

به گزارش ایکنا، سانسوم میلتون (Sansom Milton) محقق ارشد مرکز مطالعات درگیری و بشردوستانه (Conflict and Humanitarian Studies) در دوحه قطر در یادداشتی که در وب‌سایت The Middle East Eye  منتشر شد با اشاره به تلاش‌های صورت گرفته برای آتش‌بس در یمن،‌ نوشت: آوریل گذشته، آتش‌بسی با میانجیگری سازمان ملل در یمن جنگ‌زده بین دولت مورد حمایت عربستان و انصار الله اجرایی شد. در ماه آگوست، آتش‌بس برای دومین بار تمدید شد و این طولانی‌ترین آتش‌بس پایدار از زمان آغاز مداخله عربستان سعودی در سال 2015 بود. اما با توجه به اینکه آتش‌بس دوباره در 2 اکتبر(10 مهرماه) نقض می‌شود، سرمایه‌گذاری از این فرصت برای ایجاد پیشرفت اساسی در جهت صلح و ثبات در یمن حیاتی است.

بنا بر گزارش‌ها، آتش‌بس اثرات عمده‌ای در کاهش سطح خشونت داشته است، از جمله کاهش 60 درصدی تلفات غیرنظامیان، به همراه از سرگیری پروازها از صنعا به عمان و قاهره، و کاهش کمبود سوخت در کشور. آتش‌بس تأثیر کمتری بر باز کردن دالان‌های امن برای کمک‌های بشردوستانه در مکان‌هایی مانند تعز داشته است.

سازمان ملل اکنون امیدوار است که یک توافق آتش‌بس گسترده را تضمین کند تا فرصتی برای مذاکره در مورد آتش‌بس سراسری، مسائل انسانی و اقتصادی فراهم و این کشور برای ازسرگیری روند سیاسی تحت نظارت سازمان ملل به رهبری یمن برای رسیدن به صلحی پایدار و عادلانه آماده شود.

در ماه آگوست، اعضای شورای امنیت سازمان ملل متحد ابراز امیدواری کردند که اجرای کامل آتش‌بس و توافق آتش‌بس گسترده انجام شود. این در حالی بود که نشست مجازی در سطوح بالا در ماه جولای بین عربستان سعودی، امارات، عمان، ایالات متحده و بریتانیا به پایان رسید. در بیانیه‌ای مشترک از سوی این کشورها اشاره شده است که آتش‌بس دائمی و یک راه حل سیاسی پایدار باید اهداف نهایی فرآیند تحت رهبری سازمان ملل باشد. همچنین از دیدار دوجانبه اخیر بین جو بایدن، رئیس جمهور آمریکا و محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان سعودی حمایت شد، که در آن آنها توافق کردند که هر کاری را برای تقویت آتش‌بس انجام دهند.

ادامه وضعیت ناپایدار یمن

در صحنه داخلی، آتش‌بس به مردم یمن پس از سال‌ها درگیری مسلحانه آرامش بخشیده است. اما وضعیت همچنان بسیار ناآرام بوده و نقض آتش‌بس در میان جناح‌های داخلی رخ داده اگرچه تا پایان جولای هیچ گزارشی در مورد شکستن آتش‌بس بین حوثی‌ها و ائتلاف به رهبری عربستان سعودی گزارش نشده بود. از زمان اجرایی شدن آتش‌بس در آوریل، بیش از 2500 تخلف (شکستن مفاد آتش‌بس) گزارش شده است.

ماه گذشته در استان استراتژیک و نفت‌خیز شبوه، درگیری بین نیروهای شبه نظامی اصلاح و جنگجویان مورد حمایت امارات به پیروزی دومی منجر شد. رئیس شورای انتقالی جنوبی مورد حمایت امارات متعاقباً از عملیات نظامی در ابین خبر داد.

حادثه مهم دیگر، حمله حوثی‌ها در تعز در اواخر ماه گذشته بود و گراندبرگ از همه طرف‌ها خواست تا از فرصت فراهم شده توسط تمدید آتش‌بس برای نشان دادن تعهد کامل برای پایان دادن به درگیری طولانی استفاده کنند.

این که آیا آتش‌بس پابرجا خواهد ماند و منجر به توافق صلح از طریق مذاکره خواهد شد، به عنوان یک سؤال بدون جواب باقی می‌ماند. اما برای یمنی‌ها، فوریت واضح است: بحران انسانی این کشور در بحبوحه افزایش قیمت مواد غذایی و کالاها تشدید و میلیون‌ها نفر را به سمت گرسنگی شدید سوق می‌دهد. فقر، سوء تغذیه کودکان و سیستم بهداشتی تحت محاصره همه نیازمند توجه سریع است.

برای پیشرفت در این زمینه‌ها باید از آتش‌بس فعلی استفاده کرد. اول از همه، باید تلاش‌های منطقه‌ای و بین‌المللی هماهنگ برای تضمین برقراری آتش‌بس هر چند شکننده وجود داشته باشد. برخی ناظران هشدار داده‌اند که آتش‌بس در نهایت می‌تواند شکسته شود و به دوره‌ای از درگیری آشکار منجر شود. با دوره آتش‌بس به طرف‌ها فرصتی برای جمع‌بندی مجدد داده می‌شود.

در تلاش‌های دیپلماتیک چندجانبه با هدف متقاعد کردن همه طرف‌ها در یمن برای حفظ و تمدید آتش‌بس، تأکید بر از دست دادن مشروعیت مردمی که برای کسانی که مسئول هدر دادن بهترین فرصت یمن برای ثبات و صلح در سال‌های اخیر هستند، ضروری است.

بازاندیشی در مورد میانجیگری در یمن

علاوه بر این، بسیار حیاتی است که مذاکرات به سرعت از توافقات کوتاه مدت به مذاکرات بلندمدت صلح منتقل شود. در کوتاه مدت، نیاز به اقدامات اعتمادساز، مانند مبادله اسرا وجود دارد. اما به‌طور اساسی‌تر، نیاز به بازنگری در ساختار میانجی‌گری کنونی برای درگیری پیچیده و چند بازیگر یمن وجود دارد. برای سال‌ها، میانجی‌گری بین‌المللی به اشتباه این درگیری را به عنوان یک جنگ داخلی در نظر گرفته است که دولت شناخته شده بین‌المللی را در برابر یک گروه مسلح غیردولتی قرار می‌دهد.

ارزش فراگیری باید فراتر از گفت‌وگوهای سطح بالا به یک فرآیند صلح چند مسیره که شامل مشارکت معنادار یمنی‌ها از همه اقشار است، گسترش یابد. گروه‌های اجتماعی به حاشیه رانده شده مانند زنان و جوانان حق دارند پشت میز بنشینند.

آتش‌بس همچنین فرصتی برای بازنگری عمیق در واکنش‌های بین‌المللی بشردوستانه و توسعه در یمن است. یک بررسی مستقل اخیر کاستی‌های زیادی را در این زمینه نشان داد، از جمله فقدان توانمندسازی بازیگران محلی، سطوح بالایی از اتلاف منایع و تدابیر امنیتی بیش از حد برای امدادگران. در حالی که چنین انتقاداتی باعث ایجاد درخواست برای اصلاحات در این زمینه‌ها شده در میان برخی از یمنی‌ها این نگرانی وجود دارد که بحران غذایی در مقیاس بزرگ توسط مخالفان کمک‌رسانی، برای مقاومت در برابر هرگونه تغییر عمده در سیاست‌های بشردوستانه استفاده شود.

دوره آرامش نسبی در یمن در سال جاری توجه دوباره به موضوعات بلندمدت بازسازی، بازیابی و توسعه را بیشتر کرده است. این یک پیشرفت خوشایند است، زیرا هیچوقت واکنش بشردوستانه کوتاه‌مدت قادر به مقابله با نیروهای ساختاری عمیقی نیست که اگر به آنها رسیدگی نشود، بحران‌ها، آسیب‌پذیری و نیاز به درخواست‌های بشردوستانه را برای همیشه بازتولید می‌کنند.

اهداکنندگان (کمک‌های بشردوستانه) باید توصیفات کلی یمن را به عنوان سرزمینی که تحت شرایط درگیری که مانع از تلاش‌های توسعه می‌شود، رد کنند و در عوض ریسک سرمایه‌گذاری‌های محلی و بالقوه دگرگون‌کننده را که می‌تواند به کشور کمک کند از چرخه معیوب درگیری و شکنندگی خارج شود، بپذیرند.

ترجمه از محمدحسن گودرزی