پذیرش اشتباهات اولین اصل شفقت‌ورزی به خود است

به گزارش ایکنا از اصفهان، نشست «شفقت‌ورزی به خود؛ نحوه رفتار دلسوزانه من با خودم» از سلسله نشست‌های جوانی فصل رویش، روز گذشته، ۱۱ مهرماه، در محل کتابخانه مرکزی شهرداری اصفهان برگزار شد.

غلام‌عباس کوچکی راوندی، روانشناس و مدرس دانشگاه در این نشست، اظهار کرد: اولین اصل در شفقت‌ورزی، فهم این نکته است که ما انسان هستیم و هر انسانی می‌تواند اشتباه کند، در نتیجه در مواجه شدن با چالش‌ها نباید به خودمان سخت بگیریم. دومین نکته در این مبحث، عبور از چالش‌هاست؛ معمولاً عباراتی مثل جایزالخطا بودن انسان را می‌پذیریم، ولی در رویارویی با مشکل در آن گرفتار می‌شویم، مثل گفتن سخنی نابجا در یک مجلس که باعث عذاب وجدان ما می‌شود. داشتن عذاب وجدان، حال فرد را به مرور زمان بد می‌کند، همچنین ملامت و سرزنش را به همراه دارد، به‌طوری که شاید فرد حرف‌هایی بدتر از آنچه به دیگری گفته، در سرزنش خودش بگوید.

وی ادامه داد: شفقت‌ورزی یک مهارت است که می‌تواند کاهش یا افزایش یابد. علم روانشناسی ثابت کرده است که سرزنش کردن خودمان باعث بهبود عملکرد در موقعیت‌های مشابه نخواهد شد؛ کسی که غر می‌زند و خودش را سرزنش می‌کند، در اموری که از انجام آن ناراضی است، تغییری ایجاد نخواهد کرد، این افراد اثر کارهای خوب خودشان را هم خراب می‌کنند.

این مدرس دانشگاه با اشاره به اصطلاح «پیام‌های والدینی»، گفت: این اصطلاح به معنای صحبت‌های نصیحت‌گونه‌ای است که به مرور زمان از دیگران آموخته‌ایم، بی‌اندازه از خودمان، دیگران و دنیا توقع داریم؛ انتظار زندگی بدون رنج داریم، در حالی که چنین چیزی وجود ندارد، همیشه در این دام می‌افتیم که پس از گذراندن یک سری از مشکلات، اوضاع خوب و بدون رنج خواهد شد، در حالی که اساس تجربه مشترک زندگی ما، رنج است.

وی افزود: اولین حسی که در هنگام چالش‌ها تجربه می‌کنیم، احساس تنهایی است، اگر رنج را تجربه مشترک بشریت بدانیم، دیگر احساس تنهایی نمی‌کنیم و در این صورت، منطق عملکرد بهتری خواهد داشت. نکته مهم، ترجمه متفاوت هر کس از رنج است، رنج همیشه در زندگی وجود دارد، اما نباید اجازه دهیم به درد تبدیل شود. ما یاد گرفته‌ایم که همیشه مسائل ناشی از رنج را حل کنیم، ولی در نهایت از شخصیت خودمان چیزی باقی نماند، نحوه رفتار ما با خودمان به هنگام مشکلات، از هر چیزی مهم‌تر است، زیرا برای همه رنج‌ها و مشکلات راه‌حلی وجود دارد.

کوچکی راوندی در خصوص اولین مرحله از شفقت‌ورزی به خود، تصریح کرد: در اولین مرحله باید خودمان را درک کنیم، به این معنا که متوجه شویم در مواجهه با یک مشکل چگونه عمل می‌کنیم؛ به عبارتی خودمان و عملکردمان را بشناسیم، یا چرایی عکس‌العمل‌ها را مشخص کنیم. واکنش سکوت و سکون در برابر هر مشکلی، منفعلانه است، ولی اگر همین عکس‌العمل را در موقعیت‌های خاصی به‌عنوان تاکتیک استفاده کنیم، کاربردی خواهد بود. شفقت‌ورزی با خود به معنای خودباوری نیست، بلکه به این معناست که مثلاً به همان اندازه که برای میهمان ارزش قائل هستم، برای خودم هم ارزش قائل بوده و وقت بگذارم. درماندگی آموخته شده یعنی ارزش دیگران را بر خودم مقدم شمردن؛ برای مثال، قید صبحانه خوردن را برای رسیدگی به کار دیگران زدن، نمونه‌ای از درماندگی آموخته شده است.

وی با اشاره به اینکه توجه کردن به خودمان در شرایط عادی زندگی کار خاصی نیست، اظهار کرد: در زمان پریشانی باید به خودمان توجه بیشتری داشته باشیم. حق اولیه هر کسی، دریافت رفتار مهربانانه است و اولین کسی که باید این کار را انجام دهد، خود فرد است. مرحله دوم یعنی پذیرفتن ایرادات خود به معنای نداشتن احساس ناراحتی نیست؛ عمل پذیرش ارتباطی با احساس خوب یا بد ندارد، نمی‌توانیم بعد از پذیرش، قضاوت احساسی داشته باشیم، می‌توانیم ناراحت باشیم، اما باید بدانیم که با وجود ایرادات زندگی هنوز ادامه دارد.

این روانشناس مرحله سوم را بخشش دانست و گفت: بخشش به معنای عبور از مسئله است. عذاب وجدان ناشی از رفتار نادرست نباید بلافاصله باعث تغییر رفتار ما شود. با خود مهربان بودن یعنی قضاوت سریع و پشیمانی ممنوع؛ یعنی در گام اول بفهمیم که ما انسان هستیم، در گام دوم به اشتراکات انسانی میان همه افراد توجه کنیم، زیرا بسیاری از افراد همزمان با ما در حال دست و پنجه نرم کردن با این قبیل مشکلات هستند. مرحله آخر، ذهن آگاهی است؛ نباید در مسئله غرق شویم، زیرا باعث کاهش اعتماد به نفس می‌شود؛ همچنین بدانیم که باشخصیت بودن به شکست‌ناپذیر بودن نیست، بلکه به پذیرش اشتباهات است.

وی ماهیت شفقت را مهربانی دانست و بیان کرد: از جمله فواید شفقت‌ورزی با خود، افزایش اعتماد به نفس است؛ افراد با اعتماد به نفس بالا بعد از هر چالش، اشتیاق بیشتری برای مواجه شدن با چالش بعدی دارند؛ همچنین در ارتباطات اجتماعی نباید اجازه دهیم دیگران زباله‌های ذهنشان را در روح ما بریزند، همچنین در گپ زدن‌ها با احتیاط بیشتر سخن بگوییم، داشتن سوءظن درست نیست، ولی باید با دقت بیشتری صحبت کنیم. امروزه جوانان به‌دلیل ارتباط کمتر با والدین و در مقابل، ارتباط بیشتر با دوستان دچار مشکلات زیادی می‌شوند، زیرا شفقت‌ورزی با خود را بلد نیستند.

کوچکی راوندی ادامه داد: خودمانی شدن، آسیب بیشتری برای ما به همراه دارد، در صمیمی شدن باید مراقب فاصله‌ها باشیم، مثل صداقت داشتن و در عین حال همه مسائل را بازگو نکردن، باید یاد بگیریم که هر سخن را متناسب با هر موقعیت و با شناخت از طرف مقابل بگوییم. بازگو کردن همه مسائل برای دوست صمیمی باعث ایجاد ناامنی برای خودمان می‌شود، زیرا در صورت از بین رفتن رابطه دوستی، امکان فاش شدن راز ما بیشتر خواهد شد؛ همچنین خودمانی شدن بیش از حد باعث از بین رفتن احترام می‌شود.

وی در پایان تصریح کرد: افراد اطرافمان را باید به‌صورت نیم‌‌دایره ببینیم، نباید دیگران را به مثبت یا منفی مطلق تقسیم کنیم؛ زیرا اگر مثبت مطلق باشند، به خصوصی‌ترین مسائل زندگی راه پیدا می‌کنند و اگر منفی کامل باشند، ممکن است به‌دلیل بدگمانی در جایی شرمنده شویم؛ این را بدانیم که همه افراد ویژگی‌های مثبت و منفی را به‌صورت توأمان دارند. در نهایت، باید دست به عمل بزنیم و از حالا به بعد، کمی بیشتر با خودمان مهربان باشیم.

زهراسادات مرتضوی