هر گناهی جز شرک بخشودنی است

۳۶۵ روز در صحبت قرآن نوشته استاد حسین محی‌الدین الهی قمشه‌ای، کتاب چهارم از مجموعه کتاب‌های جوانان و فرهنگ جهانی است. این مجموعه با هدف شناساندن فرهنگ و ادبیات به جوانان اولین بار سال ۱۳۹۰ به همت نشر سخن تدوین منتشر شده است.

کتاب «۳۶۵ روز در صحبت قرآن» ۳۶۵ قطعه کوتاه و بلند از قرآن برای آشنایی جوانان با تعلیمات فراگیر قرآن انتخاب شده و کوشش شده است که این گنجینه تصویری از ابعاد گوناگون کلام آسمانی برای مخاطب ترسیم کند.

این کتاب، تفسیر در معنی اصطلاحی کلمه مانند تفاسیری چون کشاف و مجمع البیان و امثال آن نیست، بلکه بیشتر انعکاسی از کتاب وحی در ادب عرفانی فارسی و اسلامی است و نگاهی دارد به قرآن از دیدگاه ادبی، زیباشناسی و اخلاقی، اجتماعی و عرفانی.

گروه اندیشه ایکنا به منظور بهره‌مندی مخاطبان خود از این گنجینه قرآنی و ادبی اقدام به انتشار قطعه‌‎هایی از کتاب «در صحبت قرآن» کرده است. بیست و ششمین قسمت از تحفه این کتاب با عنوان «هر گناهی جز شرک بخشودنی است» تقدیم مخاطبان گرامی می‌شود.

إِنَّ اللَّهَ لَا يَغْفِرُ أَنْ يُشْرَكَ بِهِ وَيَغْفِرُ مَا دُونَ ذَلِكَ لِمَنْ يَشَاءُ وَمَنْ يُشْرِكْ بِاللَّهِ فَقَدْ ضَلَّ ضَلَالًا بَعِيدًا ﴿۱۱۶نساء﴾

همانا که خداوند نمی‌بخشد آن کس را که به او شرک آورد و هر گناه دیگر غیر از این را برای هر که بخواهد می‌بخشد و آن کس که به خدا شرکت آورد بسیار از درگاه رحمت الهی دور شده است.

بشارتی رسیدم از کوی دوست
که دست دل رسد به گیسوی دوست (الهی قمشه‌ای)

این بشارت، مژده بخشیدن همه گناهان است، بی‌شفاعت توبه، زیرا خداوند می‌فرماید که شرک را نمی‌بخشد و هر چه غیر از آن است می‌آمرزد و بدیهی است که اگر مقصود آمرزش با توجه باشد شرک را نیز شامل می‌شود. تنها نقطه نگرانی در آیه این است که فرموده است گناهان را برای هر کس که خدا بخواهد می‌بخشد و این نیز لطف الهی تا هر کس بیندیشد که ممکن است مشمول نظر الهی قرار نگیرد و گناهانش بخشوده نشود پس بهتر آن است که توبه کند و به درگاه خدا بازگردد.

اما شرک نیز چنان گناهی است که در معنی وسیع همه گناهان را در برمی‌گیرد، زیرا شریک قائل شدن برای حق میل کردن به ناحق است و آن سرچشمه همه ظلم‌ها و گناهان است، زیرا آدمیان برای رسیدن به مقصود‌ها به جای آنکه از حق و حقیقت مدد جویند متوسّل به دروغ و تجاوز و خدعه و نیرنگ می‌شوند و اینها همه شریک قائل شدن برای خداست، زیرا گمان دارد که دروغ نیز می‌تواند او را به شهرت برساند در حالی که حق و راستی است که او را در رسیدن به شهرت حقیقی مدد می‌کند و می‌بینیم که بخش اعظم ظلم‌ها از همین نوع شرک عملی است و هر فسادی در جهان هست با کمک گرفتن از نیروهای شیطانی و اهریمنی است، پس اگر کسی از شرک توبه کند به حقیقت از همه گناهان نیز توبه کرده است.

گرچه بر واعظ شهر این سخن آسان نشود
تا ریا ورزد و سالوس مسلمان نشود (حافظ)
در ادب پارسی اصل شرک همان خود‌پرستی است.

روی از خدا به هر چه کنی شرک مطلق است
توحید محض کز همه رو در خدا کنیم (سعدی)
پیراهن خلاف به دست مراجعت
یکتا کنیم و پشت عبادت دو تا کنیم (سعدی)
با دو قبله در ره توحید نتوان زد قدم
یا رضای دوست باید یا رضای خویشتن
سوی آن حضرت نپوید هیچ دل با آرزو
با چنین گلرخ نخسبد هیچ کس با پیرهن (سنایی)

پیراهن همان نفسانیت و انّیت و فرعونیت ماست که سرچشمه همه گناهان است و باید آن را برای معاشقه با آن معشوق مطلق از تن به در آورد.

پیرهن می‌بدَرَم دم‌به‌دم از غایت شوق
که وجودم همه او گشت و «من این پیرهنم» (سعدی)
من شدم عریان ز تن، او از خیال
می‌خرامم در نهایات الوصال (مثنوی)

سعدی دامنه معنی شرک را چنان وسعت بخشید که اگر کسی بگوید زید مرا آزرد نیز مشرک است، زیرا زیدی در کار نیست. او تجلی حق است و «آن عداوت اندر او قهر حق است»