آداب سفارش شده برای سفر و مسافر از دیدگاه ائمه(ع)

حجت‌الاسلام‌ والمسلمین هادی کاظمی‌نژاد، مسئول دفتر نهاد نمایندگی رهبری در دانشگاه پیام‌ نور قزوین، در گفت‌وگو با ایکنا از قزوین، در رابطه با آداب سفارش شده برای سفر و مسافر، گفت: امام صادق(ع) فرمودند که مسافرت باید برای یکی از سه امر تهیه توشه آخرت، تأمین معاش و زندگی و یا لذت مباح و تفریح غیر حرام باشد. به همین دلیل دین مبین اسلام برای رشد و تعالی انسان به سفر سفارش کرده است.

وی اظهار کرد: یکی از آداب سفر همسفر خوب پیدا کردن است و مسافرت تنهایی مکروه است که در همین رابطه رسول خدا(ص) در حدیثی، سه دسته افراد را مذمت فرمودند اول کسانی که تنها غذا می‌خورند، دوم کسانی‌ که در خانه‌ای تنها می‌خوابند و سوم کسانی‌ که تنها به مسافرت‌های طولانی می‌روند.

این استاد حوزه علمیه بیان کرد: یکی از آداب سفر عبرت دیدن و تفکر کردن است. قرآن علاوه بر آنکه دستور به سفر داده همچنین امر کرده است که ببینید، بیندیشید و عبرت بگیرید؛ ببینید خدا چطور آفرینش را آغاز کرده، به‌ویژه در بهار که طبیعتِ به‌ظاهر مرده زنده می‌شود، معاد و زنده‌شدن دوباره انسان‌ها را در ذهن خود تصویرسازی کنیم، سفر کردن ارزشمند و سازنده است.

نگاه قرآن به سفر

وی با بیان اینکه قرآن چهارده بار با نگاه عبرت‌آموزی به موضوع سفر و مسافرت پرداخته است، گفت: خداوند در آیه ۲۰ سوره عنکبوت می‌فرماید «قُلْ سِیرُوا فِی الْأَرْضِ فَانْظُرُوا کیفَ بَدَأَ الْخَلْقَ ثُمَّ اللَّهُ ینْشِئُ النَّشْأَةَ الْآخِرَةَ إِنَّ اللَّهَ عَلَی کلِّ شَیءٍ قَدِیرٌ» بگو در زمین بگردید و بنگرید خداوند چگونه آفرینش را آغاز کرده است؟ سپس خداوند جهان آخرت را ایجاد می‌کند؛ یقیناً خدا بر هر چیز توانا است!

کاظمی‌نژاد گفت: قرآن دستور می‌دهد سفر کنید و ببینید قبل از شما انسان‌ها و ملت‌های زیادی در همین سرزمین‌ها زندگی می‌کردند، تمدن‌های بزرگ‌تری از شما هم داشتند، ببینید عاقبت مجرمان و مشرکان چه شد؛ شما هم از این قاعده مستثنی نیستید، اگر شما هم در زندگیتان راه آن‌ها را دنبال کنید به سرنوشت آن‌ها دچار خواهید شد.

وی خاطرنشان کرد: کسانی‌که فکر می‌کنند قدرت و ثروت و تمکن مادی همه چیز است نگاه کنند که انسان‌ها و تمدن‌های قبل از آن‌ها که دنیا را بیشتر آباد کرده بودند، آنچه ساختند و آنچه داشتند را رها کرده و در نهایت قدرت و ثروتشان نفعی به آن‌ها نرساند و آن‌ها را از عذاب الهی به‌خاطر جرم و جنایت‌شان ایمن نکرد.

سفر وسیله‌ای برای شناخت و ارزیابی است

مسئول دفتر نهاد نمایندگی رهبری در دانشگاه پیام‌نور قزوین در ادامه به آداب سفر پرداخت و گفت: یکی از آداب سفر محک‌زدن و شناخت پیدا کردن نسبت به وضعیت اخلاقی و معنوی و مهارت‌های اجتماعی خود و همسفران است. نقاط ضعف و قوت ما در سفر معلوم و مشخص می‌شود، پس نسبت به آن‌ها هوشیار باشیم و آن‌ها را اصلاح کنیم و در سفرهای بعد ببینیم تغییر کردیم یا خیر؟ بهتر شدیم یا بدتر؟ خیر رسان شدیم و اهل کمک و ایثار هستیم یا همان خودخواه، تنبل و مسئولیت‌گریزی که بودیم، مانده‌ایم.

وی تصریح کرد: سفر وسیله خوبی برای شناخت و ارزیابی چیزهایی است که در غیر سفر و در شرایط عادی معمولاً پنهان می‌ماند؛ هم شناخت خود، هم شناخت دیگران، چون رنج‌ها و سختی‌های مسافرت و حالت‌های فوق‌العاده، باطن انسان را آشکار می‌کند.

کاظمی‌نژاد یادآور شد: در مسافرت خصلت‌ها و اخلاق و رفتارها و نیت‌های درونی بروز پیدا می‌کند. به‌ویژه در ایام مسافرت و سختی‌های توام با آن است که مقدار تاب‌آوری، تحمل و مقاومت و همچنین سطح کاردانی و مدیریت و تجربه و پختگی و رشدیافتگی ما مورد آزمایش جدی قرار می‌گیرد.

وی افزود: در سفر ظاهرسازی‌ها کنار می‌رود و هر کسی خود واقعی‌اش را نشان می‌دهد. معمولاً ما در شرایط عادی و به‌ویژه در فضای مجازی هویتی ساختگی و غیر واقعی از خود به نمایش می‌گذاریم اما چهره‌های واقعی را در مسافرت‌ها می‌توان شناخت. اگر دنبال انتخاب دوست و یا در مرحله انتخاب همسر هستیم مسافرت ابزار خوبی برای شناخت صحیح قبل از انتخاب است.

آداب سفر و مسافر

مسئول دفتر نهاد نمایندگی رهبری در دانشگاه پیام‌نور قزوین اظهار کرد: از آداب دیگر سفر که از روایات معصومین(ع) برداشت می‌شود می‌توان به خداحافظی‌کردن از خانواده و بستگان، بدرقه کردن مسافر توسط اهل خانه و بستگان، شروع کردن سفر با صدقه و همچنین خواندن دو رکعت نماز اشاره کرد.

وی ادامه داد: شایسته است که مسافر با دعا کردن، جان و مال و خانواده را به خدا سپرده و بر او توکل کند. همچنین خواندن دعای «بسم الله، آمنت بالله، توکلت علی الله، ماشاء الله، لا حول و لا قوة الا بالله» توسط مسافر بسیار سفارش شده است.

این استاد دانشگاه خاطرنشان کرد: در سفر رعایت اخلاق خوب با همسفر در طول مسافرت بسیار حائز اهمیت است و اینکه باری بر دوش دیگران نبوده و خرج خود را به گردن دیگران نیندازیم علاوه بر آن باید حال همسفر را در صورتی‌که خسته یا مریض باشد مراعات کنیم.

وی تصریح کرد: از اصول سفر همکاری در کارها، برعهده گرفتن و تقسیم کارهای سنگین است. همچنین گوش کردن به حرف بزرگترها و مشورت با همسفران در انجام کارها و تصمیم گیری‌ها به کیفیت سفر خواهد افزود. اما در دل تمام فراز و نشیب‌های سفر مواظبت بر خواندن نماز در اول وقت را فراموش نکنیم و از آداب سفر است که پس از اتمام آن از نقل کردن سختی‌ها و ناملایمات مسافرت و همسفران بپرهیزیم.

کاظمی‌نژاد در پایان اظهار کرد: سفارش پیامبر(ص) و ائمه معصومین است که در بازگشت از سفر، برای اهل‌خانه هدیه و سوغات آوریم و در وقت بازگشت از مسافرت به وطن، به‌خاطر نعمت صحت و سلامتی خدا را شکر کرده و خاضع و خاشع باشیم.