هنر قرآن، عینی و شخصی‌سازی حوادث همراه با انتقال پیام همگانی و جاودانه است

به گزارش ایکنا؛ حجت‌الاسلام والمسلمین عبدالکریم بهجت‌پور، مدیر حوزه خواهران و مفسر قرآن کریم امروز ۲۴ مردادماه در کرسی ترویجی «مبانی تاریخمندی قرآن و تحلیل و نقد مبنای وحی‌شناختی آن» که توسط قطب علمی فلسفه دین با همکاری گروه منطق فهم دین پژوهشکده حکمت و دین‌پژوهی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی برگزار شد گفت: وقتی از تاریخمندی بحث می‌کنیم تاریخمندی قرائت‌های صحیحی هم می‌تواند داشته باشد و همه جنبه‌های آن منفی نیست.

وی با اشاره به مباحث ارائه‌دهنده بحث افزود: چیزی که ارائه‌دهنده بحث هم بر آن تاکید داشته‌اند است؛ لذا خوب است از ابتدا تعریف قابل قبولی از تاریخمندی و یا تاریخی‌نگری مطرح می‌شد تا سرگردان تقابل غیرقابل فهم نشویم؛ زیرا متن قرآن با عرصه‌ها و صحنه‌ها گره خورده است و ما باید پیرامون آن بحث کنیم و انکار این مسئله سخت است.
نویسنده تفسیر تنزیلی همگام با وحی افزود: بزرگان ما در تفسیر و علوم قرآن میان سبب نزول و شان نزول فرق قائل شده‌اند؛ زیرا قرآن به تناسب فرهنگ و گره‌های اعتقادی و ذهنی مردم دوره نزول وارد بحث شده و نقد کرده است؛ بنابراین کیست نداند که تعبیر «ولا یئوده» در آیه «اللَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ الْحَیُّ الْقَیُّومُ لَا تَأْخُذُهُ سِنَةٌ وَلَا نَوْمٌ لَهُ مَا فِی السَّمَاوَاتِ وَمَا فِی الْأَرْضِ مَنْ ذَا الَّذِی یَشْفَعُ عِنْدَهُ إِلَّا بِإِذْنِهِ یَعْلَمُ مَا بَیْنَ أَیْدِیهِمْ وَمَا خَلْفَهُمْ وَلَا یُحِیطُونَ بِشَیْءٍ مِنْ عِلْمِهِ إِلَّا بِمَا شَاءَ وَسِعَ کُرْسِیُّهُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ وَلَا یَئُودُهُ حِفْظُهُمَا وَهُوَ الْعَلِیُّ الْعَظِیمُ» (۲۵۵ بقره) اشاره به گره ذهنی در تورات دارد که می‌گوید خداوند بعد از آفرینش شش روزه، خسته شده است.
بهجت‌پور افزود: آیت‌الله جوادی آملی تعبیر دقیقی دارد و گفته‌اند سبب نزول، جو نزول و فضای نزول سه تعبیری است که داریم و جو نزول فضای ۲۳ ساله و سبب نزول حادثه خاص برای توجیه نزول یک یا چند آیه است؛ کما اینکه تجدید نبوت را اینگونه توجیه می‌کنیم؛ مثلا دوره نوح و عیسی و موسی به سر آمد و اتفاقی رخ داد که اسلام به دنبال آن‌ها آمد و نزول تدریجی در قرآن نیز موید این مسئله است.
مدیر حوزه علمیه خواهران با بیان اینکه علامه طباطبایی گفته الفاظ قرآن ناظر به مصادیق بیرونی در زمان نزول نیست و به همه دوره‌ها بر می‌گردد، تصریح کرد: البته آیاتی بدون شان نزول هم وجود دارند، ولی قرآن دنبال فرصت‌ها و بهانه‌ها است و قصد اصلاح در میدان را دارد؛ قرآن به برخی پدیده‌ها و حوادث پرداخته و به برخی نیز نپرداخته است که این موضوع، نشانه آن است که قرآن نخواست تحت تاثیر حادثه سخن بگوید بلکه حوادث را مدیریت کرد و از مدیریت حادثه برای بیان رهنمود‌ها استفاده کرده است.
وی افزود: ادبیات قرآن گاهی برای قضایای جزئیه عینیه است بنابراین بحث انگیخته و انگیزه راه حل تام نمی‌تواند باشد؛ البته شاید خلط میان انگیزه و انگیخته با شان و ظرف نزول هم همسانی دارد.
بهجت‌پور با اشاره به تعبیر «به در می‌گوید که دیوار بشنود» عنوان کرد: در روایات سخنان مهمی مطرح شده است و هنر قرآن عینی‌سازی و شخصی‌سازی است؛ اینکه علما بحث مهم و بزرگ جری و تطبیق را مطرح کرده‌اند نشانه این است که قرآن در حادثه و به مناسبت حادثه حرف زده است و اینکه چگونه می‌توان از آن انتزاع مفهوم عام داشته باشیم طبق قواعد و ضوابطی به رسمیت شناخته شده است.
بهجت‌پور عنوان کرد: مسئله اصلی این است که قرآن برای راه انداختن یک جامعه و به مثابه یک موضوع، برای اصلاح و تحول در خارج دقیقا کل کسانی را که نقش بازی می‌کردند در نظر گرفت و مواضع آنان را مورد توجه قرار داد و سخنان جاودانه خود را بیان کرد و مدل واسعی را بیان کرد لذا شبهات را باید با توجه به این واقعیت پاسخ دهیم.

یادآور می‌شود، حجت‌الاسلام عرب صالحی به عنوان ارائه‌دهنده این کرسی با بیان اینکه دو نوع اشکال می‌توان به این مسئله وارد کرد که یکی این است که مبنای آنان را بپذیریم و دیگر اینکه اصل مبنا را باطل بدانیم تصریح کرد: اگر بپذیریم که وحی، مبنای دیالکتیکی دارد ملازم با تاریخمندی نمی‌شود لذا اگر حوادث تاریخی زمینه را برای انتقال پیام خدا ایجاد کند نمی‌تواند لزوما به معنای تاریخی بودن پیام آیات باشد؛ به عنوان مثال ممکن است در زندگی انسان یک مسئله‌ای رخ دهد که در یک تاریخ است، ولی پیام آن همواره در طول عمر، تجربه‌ای برای انسان است و منحصر به تاریخ نیست.

عرب‌صالحی عنوان کرد: اگر کسی بگوید خدا از حوادث ۲۳ سال استفاده کرده و پیام برای بشر فرستاده است هیچ محذوریت عقلی و نقلی ندارد، زیرا قرآن در بیان تاریخ هم به کلیات اکتفا و تنها در برخی موارد وارد جزئیات شده لذا پیام‌های آن برای همیشه جاودانه است.

انتهای پیام