آیت‌الله باریک‌بین؛ مبارزی سروقامت
گروه سیاست و اقتصاد ــ آیت‌الله هادی باریک‌بین از اولین علمای قزوین بود که جزو پیشگامان نهضت اسلامی محسوب می‌شود؛ در اسناد ساواک چنین آمده است: «شیخ هادی باریک‌بین پیشنماز مسجد شیخ‌الاسلام شهرستان قزوین، که از روحانیون ناراحت و افراطی منطقه است، در نظر دارد به عناوین مختلف برای چهلمین روز وقایع تبریز مجالسی برپا نموده و در نظم و آرامش منطقه ایجاد اخلال نماید».
به گزارش ایکنا از قزوین، آیت‌الله مرحوم هادی باریک‌بین از اولین علمای قزوین بود که جزء پیشگامان نهضت اسلامی محسوب می‌شود و از همان دوره شروع مبارزات در سال 1342 از روحانیون فعال و مبارز به شمار می‌آمد؛ به طوری که در 10 خرداد 1342 به همراه دیگر روحانیون شهر قزوین نامه‌ای به امام خمینی(ره) به جهت ملاقات و بیعت با ایشان می‌نویسند.[1]
این مراوادت و مبارزات تا آنجایی ادامه می‌یابد که در 13 خرداد 1345 امام خمینی(ره) طی حکمی اجازه شرعی و اخذ وجوهات شرعیه و نمایندگی امور حسبیه را برای وی صادر میکند و به این طریق ساواک روابط آیت‌الله باریک‌بین با نجف را زیر نظر گرفته و کنترل میکند.[2]
در واقع آیت‌الله باریک‌بین یکی از مراجع مبارزاتی انقلابیون قزوین و حلقه وصل مردم و امام خمینی(ره) به شمار می‌آمد؛ به طوری که محمدحسین خاکساران از مبارزان انقلابی قزوین در این باره می‌گوید: «با برقراری ارتباط و دریافت اطلاعات و اخبار مبارزه از این دو بزرگوار [ آقای باریک‌بین و زرآبادی] پیوندمان را با نهضت اسلامی حفظ می‌کردیم.»[3]
آیت‌الله باریک‌بین در پایگاه مسجد شیخ‌الاسلام قزوین به عنوان روحانی مبارز و انقلابی شناخته شده و با راه اندازی صندوق‌های قرض‌الحسنه و مراسمات و برنامه های مختلف به فعالیت‌های علیه رژیم پهلوی مبادرت می‌ورزد. علاوه بر این، وی با استفاده از فرصت جلسات مذهبی به تربیت نیروهای مبارز اسلامی می‌پردازد؛ از جمله این برنامه‌ها جلسات کانون ناشرین حق بود که با محوریت علمای قزوین از جمله آقای باریک‌بین و شرکت کارمندان و دانشجویان تشکیل می‌شد و مورد توجه ساواک قرار می‌گرفت.[4]
تلاش برای تثبیت مرجعیت امام خمینی(ره)
پس از فوت آیت‌الله العظمی حکیم در سال 1349، تلاش‌های گسترده‌ای در جهت زمینه‌سازی برای تثبیت مرجعیت امام خمینی به جای مرحوم آیت‌الله حکیم از طرف روحانیت مبارز و مردم انقلابی انجام شد.
به همین ترتیب آیت‌الله باریک‌بین در قزوین از اولین کسانی بود که به در این جهت اقدام کرد چنانچه در گزارش ساواک در این باره آمده است: «طی چند ماه اخیر تعدادی از روحانیون قزوین از جمله سید جلیل زرآبادی و هادی باریک‌بین... پس از فوت آیت‌الله حکیم فعالیت‌هایی را در زمینه تعیین [امام] خمینی به جانشینی [آیت‌الله] حکیم شروع کرده‌اند.»[5]
فعالیت‌ها و تبلیغات وی در راستای تثبیت مرجعیت امام خمینی(ره) و مبارزات انقلابی به حدی بود که در 27 تیر 1351 آیت‌الله باریک‌بین به ساواک قزوین احضار شد و مورد بازجویی قرار گرفت.
گسترش مبارزات انقلابی تا تبعید
فعالیت‌های انقلابی شیخ هادی باریک‌بین در مسجد شیخ‌الاسلام بیش از پیش گسترده‌تر می‌شد و علاوه بر برنامه‌های مذهبی و سیاسی، با دعوت از چهره‌های مطرح روحانیت مبارز در تداوم مبارزه مردم قزوین نقش ویژه‌ای داشت.
یکی از مهمترین برنامه‌ها دعوت از آیت‌الله مطهری به استان قزوین بود. به طوری که گزارشگر ساواک در تاریخ 2 آذر 1353 درباره این جلسات می‌نویسد: «شیخ مرتضی مطهری به مدت چهار شب به دعوت شیخ هادی باریک‌بین به قزوین آمد تا در مسجد و مدرسه مذکور[شیخ‌الاسلام] سخنرانی کند... در این چند شب حدود هشتصد تا هزار نفر در جلسات حضور پیدا می‌کردند.»[6]
با ادامه روند فعالیت‌های روحانیت مبارز شهر قزوین و تأثیر آن‌ها در تبلیغات علیه رژیم پهلوی ساواک تصمیم می‌گیرد تعدادی از این شخصیت‌های مبارز را ممنوع‌الخروج نماید که نام شیخ هادی باریک‌بین در کنار دیگرانی چون میرزا رحیم سامت و سیدحسن شالی به چشم می‌خورد.
با اوج‌گیری نهضت اسلامی و وقوع حادثه 19 دی قم در سال 1356، روند مبارزات انقلابی مردم و روحانیت مبارز قزوین رنگ و بوی دیگری به خود می‌گیرد؛ به طوری که اقدامات علنی بیشتری در راستای مبارزه صورت می‌یابد. پس از حادثه 19 دی قم آیت‌الله باریک‌بین به همراه علمای شهر قزوین از اقامه نماز جماعت در مساجد خودداری نموده و موجی از اعتراض را در شهر قزوین به وجود می‌آورند. به طوری که گزارشگر ساواک در 4 بهمن 1356 می‌افزاید: «سیدعباس ابوترابی و شیخ هادی باریک‌بین بیشتر از دیگران ابراز علاقه و تأکید برای تعطیلی نماز جماعت دارند.»[7]
نقش آیت‌الله باریک‌بین در فضای انقلابی قزوین تا اندازه‌ای بود که رئیس شهربانی قزوین در این باره به ساواک چنین گزارش می‌دهد: «اخیراً اقدام به جمع‌آوری عده‌ای جوانان و طلبه‌ها نموده و در قبال کمک مالی به آنان، آن‌ها را تشویق به پخش اعلامیه مضره در سطح شهر می‌نماید. ایشان این کمک‌ها را از طریق صندوق ذخیره ولی‌عصر و عده‌ای از بازاریان متعصب انجام می‌دهد.»[8]
با شروع سال 1357 تحرکات وی علیه رژیم پهلوی بیش از پیش بود؛ به طوری که در گزارش 7 فروردین ساواک آمده است: «هادی باریک‌بین که به شهر قم سفر کرده بود، به اتفاق عبدالرحیم ربانی‌شیرازی به قزوین بازگشت و بناست که از روحانیون دیگری جهت سخنرانی و ... به قزوین دعوت نماید.»
همچنین در ادامه جریانات زنده نگهداشتن حادثه 19 دی و قیام 29 بهمن تبریز در سند دیگری مطرح میکند: «شیخ هادی باریک‌بین پیشنماز مسجد شیخ‌الاسلام شهرستان قزوین که از روحانیون ناراحت و افراطی منطقه می‌باشد، در نظر دارد به عناوین مختلف برای چهلمین روز وقایع تبریز مجالسی برپا نموده و در نظم و آرامش منطقه ایجاد اخلال نماید.»[9]
این فعالیت‌ها در فضای خفقان رژیم پهلوی چنان اثری بر مبارزات انقلابی قزوین می‌گذارد که از تاریخ 11 فروردین 1357 مقامات امنیتی استان به دنبال دستگیری و تبعید آیت‌الله باریک‌بین هستند که بالأخره در تاریخ 27 اردیبهشت به گزارش «رئیس ساواک قزوین، شیخ هادی باریک‌بین به علت تحریک مردم و توزیع اعلامیه‌های مضره و انقلابی از طریق کمیسیون حفظ امنیت اجتماعی به هجده ماه اقامت اجباری در شهرستان سردشت محکوم گردید و به آن شهر تبعید شد.»[10]
این حکم موجی از مخالفت‌ها را در قزوین به وجود آورد تا جایی که عده‌ای از انقلابیون با عنوان «مسلمانان قزوین» در اعتراض به تبعید آیت‌الله باریک‌بین اطلاعیه‌ای منتشر کردند؛ علاوه بر این روحانیت دیگر شهرها از جمله اصفهان به این تبعید اعتراض کردند.
رهایی از تبعید تا پیروزی انقلاب اسلامی
با گذشت هفت ماه از دوره تبعید در شهرستان سردشت، ساواک در تجدیدنظری حکم به برائت شیخ هادی باریک‌بین و اتمام دوره تبعید در مهر ماه 1357 می‌دهد. با شدت گرفتن روند نهضت اسلامی، آیت‌الله باریک‌بین بلافاصله مبارزات خود را ادامه می‌دهد و به زمینه‌سازی و هماهنگی برنامه‌های تظاهرات و راهپیمایی‌ها می‌پردازد.
با فرارسیدن ایام ماه محرم و پیام امام خمینی مبنی بر استفاده مطلوب از ظرفیت عزاداری حضرت سیدالشهدا(ع)، شیخ هادی باریک‌بین با دعوت از منبری‌های انقلابی قم حرکات مردمی علیه رژیم را استمرار بخشید. نقش وی در این عرصه به گونه‌ای بود که ساواک برای کنترل هرچه بیشتر آیت‌الله باریک‌بین اقدام به شنود تلفنی منزل او کرد.
از مهمترین حوادث روزهای منتهی به پیروزی انقلاب اسلامی حادثه 9 دی 1357 قزوین بود که با تظاهرات گسترده مردمی همراه شد و آیت‌الله باریک‌بین نقش بسزایی در برپایی آن ایفا کرد که با سخنرانی شیخ علی‌اکبر ناطق‌نوری برگزار شد و زمینه فراری دادن وی را آقای باریک‌بین فراهم کرد.[11]
آیت‌الله باریک‌بین تا پیروزی انقلاب اسلامی همپای سایر علما و روحانیت مبارز قزوین در صف اول مجاهدت‌های خالصانه قرار داشت و تا آخرین لحظات از هیچگونه فعالیت و مبارزه‌ای علیه رژیم پهلوی دریغ نکرد.
یادآوری می‌شود که آیت‌الله هادی باریک‌بین نماینده پیشین ولی فقیه در استان قزوین روز شنبه ۱۹ فروردین ماه به سبب عفونت ریه در سن ۸۷ سالگی دارفانی را وداع گفت. آن مرحوم از شاگردان درس خارج امام خمینی(ره) بود و در زمان مبارزات قبل از پیروزی انقلاب نقش‌برجسته‌ای در هدایت مردم قزوین و انتشار اعلامیه ها و افشاگری علیه رژیم طاغوت داشت.
نمایندگی مردم قزوین و زنجان در مجلس خبرگان رهبری و نمایندگی ولی فقیه در استان قزوین و امامت جمعه قزوین از سال 1360 تا 1393 از جمله مسئولیت های آیت الله باریک بین بود. همچنین آیت الله باریک بین از خانواده معظم شهدا و پدر شهید مرتضی باریک بین بود.
1. علی شیرخانی، انقلاب اسلامی در قزوین، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، ص 34
2. همان، ص 63
3.خاطرات محمد حسن خاکساران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، ص 80
4. مرکز بررسی اسناد تاریخی، انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک - استان قزوین، جلد اول، ص 288
5. همان، ص 298
6. شیرخانی، پیشین، ص 148
7. همان، ص 169
8. همان ، ص 177
9. همان، ص 182
10. همان، ص 195
11. خاطرات ناطق نوری جلد اول، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، ص 140
انتهای پیام
