معارف موضوعی صلوات شعبانیه

ماه شعبان یکی از سه ماه پر فضیلت (رجب، شعبان؛ رمضان) است و اعمال مخصوصی دارد. یکی از اعمال این ماه پربرکت خواندن صلوات شعبانیه منقول از امام سجاد(ع) است. صلوات ماه مبارک شعبان که ائمه اطهار نیز تأکید زیادی برای توجه به آن داشته‌اند. لازم به ذکر است، متن زیارت از کتاب مفاتیح الجنان بوده و ترجمه آن عیناً از ترجمه استاد حسین انصاریان است.

ویژگی‌های دعا

- مضمون این صلوات تبیین جایگاه اهل بیت(ع) و ولایت آنان و لزوم تبعیت از ایشان است.
- دعا با صلوات شروع و شش بار تکرار می‌شود. صلوات با اظهار ارادت و محبت به ساحت پیامبر و اهل بیت ایشان، «برترین اعمال» است و موجب تقرب به خدا و رسول خدا می‌شود و عملی است که خداوند و فرشتگان نیز انجام می‌دهند.
- راه نجات مؤمنان را در تبعیت از ائمه نشان داده است.
- راه نجات از گرفتاریها را نشان داده است. حالت غریق یعنی فردی که در اوج نیاز، از همه تکیه گاه‌ها بریده شده است. حالت غریق مقدمه درک حضور خداوند و رسیدن به مقام اخلاص است. صلوات شعبانیه بهترین راه طلب خیر و استغفار به درگاه الهی در ماه رسول خدا (ص) است.
- نیمی از این مناجات به صورت التماس و تضرع به درگاه خداوند مطرح شده است.

مضامین محتوایی این صلوات شامل موارد زیر است

- تبیین جایگاه آخرین پیامبر الهی، حضرت محمد(ص) و وضعیت مردم با پیامبر الهی(ص)
- فضیلت ماه شعبان
- درخواست از خدا برای حضرت محمد(ص)
- دعا به درگاه الهی در پیروی از پیامبر(ص)
- دعا و درخواست از درگاه الهی برای این دنیا و سرای دیگر خویش

درخواست از خدا برای حضرت محمد(ص)

- خدایا! بر محمّد و خاندان محمد درود فرست، اللّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ (6 مرتبه)
- درودی فراوان که برای آنان موجب خشنودی صَلاةً کثِیرَةً تَکونُ لَهُمْ رِضاً،

جایگاه آخرین پیامبر الهی، حضرت محمد(ص)

- درخت نبوت شَجَرَةِ النُّبُوَّةِ،
- و جایگاه رسالت وَمَوضِعِ الرِّسالَةِ،
- و محل آمد و شد فرشتگان وَمُخْتَلَفِ الْمَلائِکةِ،
- و معدن دانش وَمَعْدِنِ الْعِلْمِ،
- و خانواده وحی، وَأَهْلِ بَیتِ الْوَحْی.
- آن سرور فرستادگان، سَیدِ رُسُلِک

جایگاه حضرت محمد(ص) برای مردم

- پناهگاه محکم الْکهْفِ الْحَصِینِ،
- و فریادرس بیچارگان درمانده وَغِیاثِ الْمُضْطَرِّ الْمُسْتَکینِ،
- و پناه گریختگان وَمَلْجَإِ الْهارِبِینَ،
- و دستاویز استوار برای چنگ‌اندازان، وَعِصْمَةِ الْمُعْتَصِمِینَ.
- آن پاکان الطَّیبِینَ
- و نیکان الْأَبْرارِ
- و خوبان الْأَخْیارِ،

وضعیت مردم با پیامبر الهی(ص)

- کشتی روان در اقیانوس‌های عمیق، الْفُلْک الْجارِیةِ فِی اللُّجَجِ الْغامِرَةِ،
- هرکه به آن توسّل جوید ایمنی یابد یأْمَنُ مَنْ رَکبَها،
- و هرکه آن را رها کند غرق شود، وَیغْرَقُ مَنْ تَرَکهَا،
- پیش افتاده از آن‌ها از دین خارج است الْمُتَقَدِّمُ لَهُمْ مارِقٌ،
- و عقب مانده از آنان نابود است وَالْمُتَأَخِّرُ عَنْهُمْ زاهِقٌ،
- و همراه آنان ملحق به‌حق است. وَاللَّازِمُ لَهُمْ لاحِقٌ.
- (درودی فراوان که) و برای ما مایه اداکردن و بجا آوردن حق محمّد و خاندان محمّد باشد، وَ لِحَقِّ مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ أَداءً وَقَضاءً
- که حقوقشان را بر همه واجب کردی الَّذِینَ أَوْجَبْتَ حُقُوقَهُمْ،
- و پیروی ولایتشان را بر همگان فرض نمودی. وَفَرَضْتَ طاعَتَهُمْ وَوِلایتَهُمْ.

فضیلت ماه شعبان

- این است ماه پیامبرت، وَ هذا شَهْرُ نَبِیک
- شعبانی که آن را به رحمت و رضوانت پوشاندی، شَعْبانُ الَّذِی حَفَفْتَهُ مِنْک بِالرَّحْمَةِ وَالرِّضْوانِ
- ماهی که رسول خدا (درود خدا بر او و خاندانش باد) در روزه‌داری و بپا داشتن عبادت در شب‌ها و روزهایش تا هنگام مرگ، با تمام توان کوشش می‌کرد، الَّذِی کانَ رَسُولُ اللّهِ - - صَلَّی اللّهُ عَلَیهِ وَآلِهِ وَسَلَّمَ یدْأَبُ فِی صِیامِهِ وَقِیامِهِ فِی لَیالِیهِ وَأَیامِهِ بُخُوعاً
- تنها برای فروتنی در برابرت لَک فِی إِکرامِهِ
- و گرامی داشت و بزرگداشت ماه شعبان، وَ إِعْظامِهِ إِلی مَحَلِّ حِمامِهِ.

دعا به درگاه الهی در پیروی از پیامبر(ص)

- خدایا! ما را در این ماه به پیروی از روشش اللّهُمَّ فَأَعِنَّا عَلَی الاسْتِنانِ بِسُنَّتِهِ فِیهِ،
- و رسیدن به شفاعتش یاری کن، وَنَیلِ الشَّفاعَةِ لَدَیهِ.
- خدایا! او را برای من شفیعی با شفاعت پذیرفته اللّهُمَّ وَاجْعَلْهُ لِی شَفِیعاً مُشَفَّعاً،
- و راهی روشن به سویت قرار ده وَطَرِیقاً إِلَیک مَهْیعاً،
- و ما را پیرو او گردان وَاجْعَلْنِی لَهُ مُتَّبِعاً

دعا و درخواست از درگاه الهی برای این دنیا

- و دلم را با طاعتت آباد کن وَاعْمُرْ قَلْبِی بِطاعَتِک،
- و به نافرمانی از خود رسوایم مساز وَلَا تُخْزِنِی بِمَعْصِیتِک،
- و این امور را روزی من کن: وَارْزُقْنِی مُواساةَ
- حمایت از آن‌که رزقت را بر او تنگ گرفتی؛ مَنْ قَتَّرْتَ عَلَیهِ مِنْ رِزْقِک؛
- به مدد آنچه از احسانت بر من وسعت دادی بِما وَسَّعْتَ عَلَی مِنْ فَضْلِک،
- و از عدلت بر من گستردی وَنَشَرْتَ عَلَی مِنْ عَدْلِک،
- و مرا در سایه رحمتت زنده داشتی، وَأَحْییتَنِی تَحْتَ ظِلِّک،

دعا و درخواست از درگاه الهی برای سرای دیگر

- تا آنگاه که تو را در قیامت دیدار کنم، درحالی‌که از من خشنود باشی حَتّی أَلْقاک یوْمَ الْقِیامَةِ عَنِّی راضِیاً،
- و از گناهانم چشم‌پوشی وَعَنْ ذُنُوبِی غاضِیاً،
- و رحمت و رضوانت را بر من واجب نموده قَدْ أَوْجَبْتَ لِی مِنْک الرَّحْمَةَ وَالرِّضْوانَ،
- و مرا در بهشت و جایگاه خوبان درآورده باشی. وَأَنْزَلْتَنِی دارَ الْقَرارِ وَمَحَلَّ الْأَخْیارِ.
• به حول و نیرویت ای پروردگار جهانیان. بِحَوْلٍ مِنْک وَقُوَّةٍ یا رَبَّ الْعالَمِینَ.

آموزه‌های این دعا

- اهل بیت پاک؛ همانندکشتی نجات در امواج دنیا هستند و ضرورت دارد انسان با تمسک آنان، نجات یافته و در غیر اینصورت، غرق خواهد شد.
- جلو رفتن و عقب از اهل بیت؛ نجات بخش نیست و تنها کسانی به مقصود می‌رسند که همراه و ملازم انمه اطهار و ولی فقیه باشند.
- خداوند رعایت حقوق اهل بیت و اطاعت از ایشان و پذیرش ولایت آنان وجانشینان ایشان را بر امت اسلامی واجب کرده است.

سیدجواد هاشمی فشارکی، استاد دانشگاه امام حسین(ع)