عید فطر، نقطه عطف تحول در سبک زندگی است

ماه مبارک رمضان با یک سری عبادات و تلاوت با تدبر آیات الهی در ماه پرفیض نزول قرآن در شب قدرش که برتر از هزار ماه (معادل تمام عمر انسان) یک دوره فشرده یک ماهه تمرین سبک زندگی اسلامی بوده و مراسم پایان دوره و دریافت عیدی پذیرفته شدگان عید واقعی مؤمنین برای تداوم آن در ۱۱ ماه بعدی است.

ماه رمضان والاترین، بافضیلت‌ترین و با برکت‌ترین ماه سال بوده و ماه میهمانی خدا، ماه نماز و روزه و دعای سحر و افطار؛ ماه تزکیه نفس و بندگی خدا است؛ ماه نزول قران و ماه بهار قران بوده و پر از ثواب در تلاوت قران است؛ ماهی که تأکید زیادی بر تلاوت با تدبر در مفاهیم کلام الهی شده است. با تلاوت مدبرانه بازخوانی دستورات جامع الهی صورت گرفته و دریافت مفاهیم بیشتری به دست می‌آید تا انسان جلا یافته و تجدید حیاتی برای زندگی آن صورت گیرد.

تمرین سبک زندگی اسلامی در ماه رمضان

از آنجا که اسلام یک دین جامع و کامل برای همه شئون زندگی است؛ لذا علاوه بر تعامل با خالق خویش، معیارهایی برای تعامل انسان با خویشتن خویش و همچنین نزدیکان و همنوعان داشته و حتی برای تعامل با حیوانات و نباتات و محیط زیست دارد و نیز وظایفی را که در قبال نظام اسلامی دارد؛ در دستورات الهی در قران کریم بیان شده است و با تأکیداتی که در تلاوت با تدبر در ماه مبارک رمضان شده است؛ ادراک بیشتری حاصل شده و به اصلاح و ارتقاء زندگی به سمت کمال الهی منجر خواهد شد.

ماهی که اصلاح وضع موجود و به‌سازی آن با تمرین، سبک زندگی اسلامی فردی و اجتماعی را به همراه دارد و به عبارتی یک دوره فشرده یک ماهه تمرین سبک زندگی اسلامی خواهد بود و این سبک زندگی یکی از توصیه‌های راهبردی رهبر معظم انقلاب اسلامی در گام دوم انقلاب است.

سه مرحله سبک زندگی اسلامی در ماه رمضان

تمرین سبک زندگی اسلامی رمضانه در سه مرحله صورت می‌گیرد: در گام نخست طهارت در حوض رمضان با عمل به آداب وارده در مفاتیح‌الجنان صورت می‌گیرد؛ و در گام دوم با تدبر در آیات قرآن، به ارتقای معارف الهی دست میابیم و در گام سوم با عمل بیشتر به احکام اسلام و دفع سبک زندگی غیر اسلامی؛ تحول در زی قرآنی (سبک زندگی) در طول ماه صورت می‌گیرد. و در عید فطر پاداش بندگی ایمان و عمل دریافت می‌شود.

معنی فطر

کلمه «فِطر» به معنای روزه نبودن است. از ریشه فَطر به معنای شکافتن، ابتدا و اختراع گرفته شده است.

فَطَرَ به معنی آفرید است. در بسیاری از آیات، خلقت را فطر، و خالق آن را فاطر نامیده است، و فطر به معنای پاره کردن بوده، چنانچه خدای تعالی از شکافتن عدم و موجودات را از درون آن بیرون می‌آورد. یعنی از هیچ می‌آفریند و کلمه فطرت بر وزن فعلت بنای نوع را می‌رساند یعنی نوعی از خلقت.

امام رضا (ع) فرمود: «روز فطر، از آن جهت عید قرار داده شده است که مسلمانان، اجتماعی داشته باشند که در آن روز گرد هم آیند و او را بر نعمت‌هایی که به آنان داده شده است، بستایند و در این روز، تکبیر در نماز، از آن روی بیش از روزهای دیگر قرار داده شده که تکبیر، بزرگداشت خداوند و ستایش و ثنای او بر نعمت هدایت است، آن گونه که خداوند فرموده است: «تا خداوند را بر این که هدایتتان کرد، بزرگ بدارید و باشد که شکرگزارید».

عید فطر

در پایان ماه مبارک رمضان به شکرانه یک ماه بندگی خداوند و بهره‌مندی از سفره مهمانی الهی یک جشن بزرگ در این عید گرفته می‌شود. تنها روزی است که در آن روزه گرفتن حرام و پرداخت زکات فطره بر مسلمانان واجب است. در روایات مختلف این روز برای کسانی که عبادات بندگی آن‌ها نزد خداوند متعال در ماه رمضان پذیرفته شده، روز عید و پاداش معرفی شده است. غیر از احادیث وارده؛ ۱۱ بار در دعای قنوت نماز عید فطر گفته می‌شود: "قرارش دادی برای مسلمانان عید " جَعَلْتَهُ لِلْمُسْلِمینَ عیداً

شب عید

غسل کردن، خواندن دعا و نماز و قرائت قرآن؛ خواندن دعای استهلال، هنگام دیدن هلال ماه، زیارت امام حسین (ع)؛ دادن و یا کنار گذاشتن زکات فطره؛ تکبیر عید؛ دو رکعت نماز خاص و.... از آداب شب عید جهت بهره‌گیری معنوی و طهارت در حوض عید بندگی ماه مبارک رمضان است.

روز عید

غسل کردن، حرام بودن روزه گرفتن، خوردن قبل از نماز، عید گزاردن نماز عید؛ گفتن تکبیرات عید، خواندن دعای ندبه؛ زیارت حضرت سید الشهداء، توسعه دادن بر خانواده در خوردنی و غیر آن؛ مسافرت کردن، پوشیدن جامه نیکو و بکار بردن بوی خوش و.... از آداب این روز عید بهره‌گیری معنوی و طهارت در دریای زلال عید ماه مبارک رمضان است.

نماز عید

نماز عید فطر یکی از زیباترین جلوه‌های خالص شدن بندگی پس از یک ماه عبادت است که ۱۱ بار در قنوت آن گفته می‌شود:"و برای محمد صلی‌الله علیه و آله ذخیره و شرف و فزونی مقام " وَلِمُحَمَّدٍ صَلَّی اللّهُ عَلَیْهِ وَ الِهِ ذُخْراً [وَشَرَفاً] وَ کرامتا وَمَزِیْداً

عید فطر نقطه عطف تحول در سبک زندگی

عید فطر به‌عنوان نقطه عطف تحول در سبک زندگی با پاکسازی سبک زندگی از امور غیراسلامی و ملبس شدن به والاترین سبک زندگی اسلامی تبیین شده است.

الف) درخواست دفع سبک زندگی غیر اسلامی

۱۱ بار در قنوت نماز عید فطر می‌گوییم: «و از هر بدی که محمد (ص) و آل محمد (ع) را خارج ساختی مرا نیز خارج گردانی که درود بر محمد و آل او باد»! وَ أَنْ تُخْرِجَنِی مِنْ کلِّ سُوءٍ أَخْرَجْتَ مِنْهُ مُحَمَّداً وَ آلَ مُحَمَّدٍ صَلَوَاتُک عَلَیهِ وَ عَلَیهِمْ أَجْمَعِینَ

همچنین ۱۱ بار در قنوت نماز عید فطر می‌گوییم: «و پناه می‌برم به تو از آنچه بندگان صالحت به تو پناه بردند.» وَ أَعُوذُ بِک [فِیهِ] مِمَّا اسْتَعَاذَ مِنْهُ عِبَادُک الصَّالِحُونَ [الْمُخْلِصُونَ]

ب) درخواست والاترین سبک زندگی اسلامی

در تکبیر شب و روز عید فطر مکرر از هدایت و نعمات الهی شکر گذاری می‌نماییم: «.... ستایش ویژه خداست بر آنچه ما را بدان هدایت کرد و او را سپاس بر آنچه به ما ارزانی داشت.» .... وَ لِلّهِ الْحَمْدُ، الْحَمْدُ لِلّهِ عَلَی مَا هَدانا، وَلَهُ الشُّکرُ عَلَی مَا أَوْلانا.

در قنوت نماز عید فطر می‌گوییم: «و مرا در هر خیر و سعادتی که محمد (ص) و آل محمد (ع) را داخل گردانیدی داخل ساز » وَ أَنْ تُدْخِلَنِی فِی کلِّ خَیرٍ أَدْخَلْتَ فِیهِ مُحَمَّداً وَ آلَ مُحَمَّدٍ

همچنین در قنوت نماز عید فطر می‌گوییم: «ای خدا من از تو درخواست می‌کنم بهتر چیزی را که بندگان شایسته‌ات از تو درخواست کردند.» اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُک خَیرَ مَا سَأَلَک مِنْهُ عِبَادُک الصَّالِحُونَ

که موارد آن در آیات و روایات ائمه اطهار (ع) آمده و مصادیق سبک زندگی اسلامی در شرایط زندگی امروزی توسط علمای اسلامی تبیین و تشریح شده است.

حسن ختام

حضرت امیرالمؤمنین علیه السّلام فرمودند: «چه بسیار روزه‌داری که او را از روزه بهره‌ای نیست به غیر از تشنگی و گرسنگی و چه بسیار عبادت کننده‌ای که او را بهره‌ای نیست از عبادت به غیر تعب. ای خوشا خواب زیرکان که بهتر از بیداری و عبادت احمقان است و خوشا افطار کردن زیرکان که بهتر از روزه داشتن بی‌خردان است.»

امام صادق علیه السّلام فرمودند: «که هر گاه روزه‌داری، می‌باید که گوش و چشم و مو و پوست و جمیع اعضای تو روزه دارد یعنی از محرّمات بلکه از مکروهات. روزه تنها همین نخوردن و نیاشامیدن نیست بلکه باید در روزِ روزه، زبان خود را از دروغ نگاه دارید و دیده‌های خود را از حرام بپوشانید و با یکدیگر نزاع مکنید و حسد مبرید و غیبت مکنید و مجادله مکنید و سوگند دروغ یا حتی راست مخورید، دشنام مدهید، ستم و بی‌خردی مکنید. همچنین از یاد خدا و نماز غافل نشوید.»

سخن پایانی

همه موارد فوق مبین این است، ماه مبارک رمضان با یک سری عبادات و تلاوت با تدبر آیات الهی یک دوره فشرده یک ماهه تمرین سبک زندگی اسلامی بوده و مراسم پایان دوره و دریافت عیدی پذیرفته شدگان عید واقعی مؤمنین برای تداوم آن در ۱۱ ماه بعدی است. و این سبک زندگی اسلامی یکی از توصیه‌های راهبردی رهبر معظم انقلاب اسلامی برای گام دوم انقلاب است.

مناسب است جامعه اسلامی در تراز گام دوم انقلاب؛ علاوه‌بر حراست از دستاوردهای یک ماهه؛ بر ترویج و فرهنگ‌سازی آن در طول سال اهتمام ورزیده شود؛ تا شاهد ایجاد تمدن نوین اسلامی در گام دوم انقلاب گردیم.

دکتر سید جواد هاشمی فشارکی، استاد دانشگاه امام حسین (ع)