در جهان نامعین‌ها چه کنیم؟
در روزگار کنونی حرکت جهان از معلوم به نامعین بوده و جهان همواره در حال تغییر است و حجم این تغییرات به قدری است که تقریباً اکثر انسان‌ها فاقد مهارت‌های لازم برای مقابله با چالش‌های ایجاد شده توسط آن هستند.
تغییرات عمیق و بسیار سریع فرهنگی و اجتماعی زندگی در دنیای مدرن بسیاری انسان‌ها را در رویارویی با مسائل و مشکلات جدید زندگی دچار مشکل کرده است البته گاهی حجم تغییرات در زندگی امروزی به قدری زیاد است که تقریباً اکثر انسان‌ها فاقد توانایی و مهارت‌های لازم در مقابله با چالش‌های ایجاد شده توسط آن هستند. بسیاری از موارد قابل پیش‌بینی امروزه دیگر قابل پیش‌بینی نیستند. کارهای بسیار ساده‌ای که در گذشته انجام می‌دادیم امروزه به سختی به نتیجه می‌رسد.
پیچیدگی روابط و مناسبات انسانی، نفوذ و گسترش وسایل ارتباط جمعی، تنوع در مصارف زیستی و فرهنگی به همراه افزایش جمعیت و مطالبات آزاد و از همه مهمتر تغییرات ایده‌آل‌ها و آرمان‌های بشر امروزی، زیستن را از وضعیت همگون و ساده به وضعیت ناهمگون، پیچیده و نامعین تبدیل کرده است و بر در هم تنیدگی زندگی جدید با لایه‌های عمیق و درونی آدمی افزوده است. هر سالی که می‌گذرد سرعت تغییرات بیشتر می‌شود و نامعین‌ها و رویدادهای غیر منتظره بیشتر می‌گردد.
وقتی مفهوم و جهت زندگی عوض می‌شود، پیشرفت و تمدن برپایه انکار آخرت و جهان دیگر تعریف می‌شود و ارزش‌ها بر پایه مادیات بنا می‌شوند آن‌گاه دنیا هر چقدر هم پیشرفته و مدرن مدرن باشد انواع نابسامانی‌ها و ناهنجاری‌های پدید می‌آید. وقتی انسانیت انسان و رشد و تعالی او نادیده گرفته می‌شود و فقط منافع ملموس او مدنظر قرار می‌گیرد (ازغدی رحیم‌پور، دنیای مدرن آب و یا سراب، نشریه ایران : ۲۱، ۹،۸۴)، نتیجه‌اش این می‌شود که امروز چیز پایداری عملاً وجود ندارد. الگوها دیگر جوابگو نیستند و هویت ثابتی وجود ندارد و اساساً مفهوم هویت وجود ندارد. هر چند سرعت این تغییرات در کشور ما زیاد نیست اما ظاهراً روزبه‌روز آنچه در دنیای مدرن زندگی همراه با تحول تعریف می‌شود برای ما نیز رخ می‌دهد.
حرکت جهان از معلوم به نامعین است اما در این حرکت چه اتفاقی خواهد افتاد و چه باید بکنیم؟
در اینجا چند نکته به ذهنم می‌رسد که خدمتتان عرض می‌کنم البته شاید موارد بی‌شماری وجود داشته باشد اما آنچه تا به امروز شنیده، خوانده و درک کرده‌ام همین دو و سه موردی است که به رشته تحریر درآمده است. البته باید نامعین‌ها را شناخت و با آن‌ها روبه‌رو شد آن وقت بسیاری از مشکلات کمتر خواهد شد.
نکته اول اینکه در دنیای معلوم حساب حکم فرماست. در این دنیا می‌توانید چیزهای خاص را به دقت و با قاطعیت محاسبه کنید. مثل محاسبه حرکت موشک در قرارگیری ماهواره در فضا. اما آینده نامعین شبیه چیزی است که در آن نیروی غالب در چگونگی تعبیر جهان، آمار احتمالات است. ظاهراً چهره آینده ما تحت تأثیر نمودارها قرار داد. اگر سیستم استاندارد آموزشی فعلی ما برپایه درس ریاضی و حساب بنا شده باید آمار را جایگزین آن کنیم. روش‌های آماری تفکر کنترل آینده را در دست خواهد داشت (بن هاروویتز، سختی کارهای سخت، آریانا قلم:۹۳).
امروزه اعداد علاوه بر مفهوم مستقیم، در پشت پرده همراه با داستان‌هایی هستند که ما مهارت لازم در مورد آن‌ها را نداریم. همین امر باعث شده ما در یکی از مهمترین زمینه‌های مهم امروز آمادگی لازم را نداشته باشیم. با افزایش اطلاعات و زیاد شدن داده‌ها، جمع‌بندی و تحلیل آن‌ها کلید اصلی بسیاری از تصمیم‌گیری‌های ما خواهد بود. این موضع در دنیای اقتصادی مشهودتر است تغییرات قیمت‌ها و نرخ ارز و تأثیر آن‌ها بر یکدیگر در تصمیمات ساده زندگی ما نقش دارد بنابراین باید یاد بگیریم خوب اطلاعات کسب کنیم، خوب جمع‌بندی کنیم و خوب تحلیل کنیم.
نکته دوم اینکه در جهان معین فقط یک مبدأ و یک مرکز وجود دارد و انسان آگاهی کاملی نسبت به آن «مبدأ» دارد. این آگاهی مشتمل بر کمال، پاکی ازلی و تمامیّتی است که انسان می‌خواهد و در جست‌وجوی آن باشد. او روی دایره‌ای زندگی می‌کند که همیشه از «مرکز» آن با خبر است (سید حسین نصر، معرفت و امر قدسی،فرزان روز:۱۳۳). در جهان نامعین چون انسان، مخلوق این جهان است. زندگی یک فروشگاه بزرگ است که او در آن آزاد است تا پرسه زند و هرچه را می‌پسندد انتخاب کند. همه چیز غرق در گذار و ناپایداری است، با این ادعا که انسان سرنوشت خویش را به دست گرفته است تصمیماتی می‌گیرد که تعادل‌ها را برهم می‌زند.
در این شرایط دائماً قراردادهایی منعقد و لغو می‌شود، شیوه‌ها و سبک‌های جاری و باطل می‌شوند، دنیا محصول تکثر اصول و قراردادهای جدید می‌شود. بسیاری از حرف‌ها قابل اعتماد و بسیاری از نوشته‌ها قابل استناد نیستند. در این شرایط فقط باید مراقب بود متأسفانه ناپایداری‌ها سرعت گرفته و در عصر ارتباطات لحظه‌ای شده‌اند.
باید هوشیار بود و با نگاهی وحدت‌آفرین تصمیم گرفت وگرنه بسیاری از واقعیت‌ها جای حقیقت‌ها را خواهند گرفت. در آموزه‌های دینی پیشرفت و تغییرات تنها در حوزه مسائل مادی و طبیعت خلاصه نمی‌شود بلکه در کنار پدیده‌های مادی و طبیعی که با حس ظاهری دیده می‌شوند پدیده‌های ماورائی و غیرمادی نیز وجود دارند که بذل توجه به آن‌ها به زندگی معنای ویژه می‌بخشد. بنابراین باید بیش از هر زمان دیگری به خدا توجه کرد و به او پناه برد.
«فَإِنْ تَوَلَّوْا فَقُلْ حَسْبِیَ اللَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ عَلَیْهِ تَوَکَّلْتُ وَهُوَ رَبُّ الْعَرْشِ الْعَظِیمِ» سوره مبارکه توبه. علی دلزنده، معاون فرهنگی جهاددانشگاهی قزوین
انتهای پیام
