مناظرات امام رضا(ع) با هدف ایجاد صلح و همدلی بود

داود معماری، عضو هیئت علمی دانشگاه بین‌المللی امام خمینی(ره)، در گفت‌وگو با ایکنا از قزوین، ضمن تبریک میلاد با سعادت امام رضا(ع) گفت: معصومین(ع) در کلیات و ارزش‌ها و سیره اصلی کاملاً با یکدیگر هماهنگ و یکسان عمل کرده‌اند و تنها ممکن است به جهت تفاوت مقتضیات زمان، اندک تفاوتی در شیوه اجرایی آن‌ها وجود داشته باشد.

وی ادامه داد: دوران امامت امام رضا(ع) زمانی بود که بنی‌عباس بر بنی‌امیه مسلط شده و در حال تثبیت قدرت خود بودند و با عوام‌فریبی خود را اهل‌ بیت(ع) واقعی پیامبر معرفی می‌کردند و با این شعار و ادعا توانسته بودند بسیاری از گروه‌ها و مردم را به سمت خود جلب کنند.

این استادیار گروه قرآن و حدیث اظهار کرد: در این موقعیت امام رضا(ع) ضمن اینکه همواره خواستار حفظ وحدت مسلمین بود و از درگیری و جنگ و نزاع در جامعه اسلامی پرهیز می‌کرد در تلاش بود که مذهب تشیع در بین مردم به تثبیت برسد اگرچه پس از حادثه کربلا ائمه قبل ایشان به ویژه امام باقر(ع) و امام صادق(ع) هم برای ترویج مذهب تشیع بسیار تلاش کرده بودند.

وی بیان کرد: حضرت تأکید ویژه بر حفظ وحدت مسلمین و حفظ جان‌های آنان از خطرات متعدد دشمنان داشتند. از سوی دیگر در تلاش بودند تا این موضوع را به مردم اثبات کنند که بنی‌عباس اهل‌بیت واقعی پیامبر نیستند تا شایسته خلافت باشند و ردای خلافت باید بر تن علویون باشد که پیامبر(ص) به خلافت و جانشینی آن‌ها اشاره کرده است.

معماری افزود: امام رضا(ع) با این تدابیر که جامعه ملتهب نشده و جان شیعیان در خطر قرار نگیرد با افشاگری‌های هوشمندانه و سخنرانی‌هایی که انجام می‌دادند و با موضع گیری‌هایی که در مسائل سیاسی و اجتماعی داشتند همواره به دنبال پرده‌برداری از چهره واقعی بنی‌عباس و عدم نسبت آن‌ها با اهل‌بیت(ع) اقدام می‌کردند و در این زمینه هم موفق شدند.

وی گفت: یکی از دلایلی که مأمون حضرت را به شهادت رساند همین بود که با وجود امام‌رضا(ع) نمی‌توانست بنی‌عباس را در خلافت مستقر کند چرا که حضرت در هر موقعیتی که قرار می‌گرفت رسالت‌های اصلی خود را انجام می‌داد و علاوه بر افشاگری فریبکاری‌های بنی عباس، حقانیت شیعه و اهل‌بیت را انتشار می‌داد.

تلاش امام رضا(ع) برای معرفی زیست مؤمنانه

عضو هیئت علمی دانشگاه امام خمینی(ره) ادامه داد: از سوی دیگر امام رضا(ع) علاوه بر پیگیری مسائل سیاسی و اجتماعی همواره در تلاش بود تا اسلام واقعی با قرائت اهل‌ بیت(ع) را بین مردم ترویج و مباحث اخلاقی و اعتقادی و زیست مؤمنانه را به مردم معرفی کند و با سیره و روش خود مباحث دین را عملاً به مردم آموزش دهد.

وی اظهار کرد: امام رضا(ع) با تربیت شاگردان بسیاری که هر یک را به مناطق و شهرهای دیگر فرستاد در کار خود موفق بود و کتاب‌های متعددی از آن حضرت به ما رسیده است که از جمله آن‌ها می‌توان به کتاب «عیون الاخبار رضا» نوشته شیخ صدوق اشاره کرد که نشان‌دهنده مجاهدت امام‌ رضا(ع) برای حفظ ارزش‌ها و احکام و اخلاق اسلامی در بین مردم و نشر بیش از پیش این مبانی بوده است.

معماری در ادامه به موضوع نقش حضرت در شکل‌گیری تمدن اسلامی پرداخت و بیان کرد: تمدن جلوه‌های مادی و فنی و پیشرفت علمی جامعه است که فرهنگ مقدم بر آن است و هر تمدنی برای ماندگاری خود و استقرار و تأثیرگذاری باید با فرهنگی غنی و قوی توام باشد. در طول تاریخ هم معمولاً تمدن‌هایی که از پشتوانه فرهنگی غنی برخوردار نبودند دوام نیاورده‌اند.

وی افزود: ثامن‌الحجج(ع) در راستای شکل‌گیری و پیشبرد تمدن اسلامی تأکید ویژه بر موضوع فرهنگ داشتند؛ فرهنگی که عبارت است از باورهای جامعه و سنت‌ها و آداب و رسوم جامعه که شامل اخلاق و مباحث اعتقادی و باورها و سنت‌هاست و امام تلاش کرد که اعتقادات مردم منطقی و منطبق با وحی باشد و از سوی دیگر اخلاق مردم منطبق با اخلاق معصومین و فطرت پاک انسانی شکل بگیرد و همواره با سنت‌های غلط و خرافی مبارزه می‌کردند و سنت‌های ارزشمند را تقویت می‌کردند.

دوران شکوفایی تمدن اسلامی 

این استاد دانشگاه تصریح کرد: امام رضا(ع) با تقویت یارانش سعی می‌کرد برای پیشبرد تمدن اسلامی ابتدا فرهنگ قرآنی را تقویت کند. امام رضا(ع) تأکید بیشتری بر موضوع علم دوستی و دانش‌پروری داشتند و پس از دوران ایشان بود که «نهضت ترجمه» به وجود آمد و مسلمانان کتاب‌های کشورهای دیگر همچون یونان و ایران را ترجمه کردند و دو سه قرن پس از امام رضا(ع) دوران شکوفایی تمدن اسلامی است.

وی خاطرنشان کرد: در بین ائمه معصومین بیشترین مباحثات و مناظرات با بزرگان سایر ادیان و مذاهب توسط امام رضا(ع) به ثبت رسیده است. در دوران خلافت مأمون که امام رضا(ع) به ظاهر در جایگاه ولایتعهدی قرار داشتند ارباب ادیان‌ الهی همچون علمای یهود و مسیحیت و زرتشتیان و حتی ادیان غیرالهی آیین هندو و برهمایی به مرو آمده و با امام رضا(ع) وارد مباحثه می‌شدند.

معماری با بیان اینکه انگیزه امام رضا(ع) از این جلسات محکوم کردن و باطل کردن آن‌ها نبود، گفت: حضرت به دنبال ایجاد تفرقه و جنگ و درگیری نبودند بلکه در تلاش بودند تا از طریق مناظرات صلح و آرامش و همدلی را ایجاد کنند. امام در زمان بروز تفاوت‌ها و اختلافات با احترام با برخورد می‌کردند و با عقلانیت پاسخ می‌دادند و نکته جالب آن است که پاسخ سؤالات طرح شده از سوی ادیان را از دل کتاب‌های آئین آن‌ها یافته و شرح می‌دادند.

معماری در پایان گفت: مباحثات حضرت مستدل و محترم بود که در پایان یا پیروان ادیان تسلیم شده و به حضرت و دین آسمانی او ایمان می‌آوردند و یا به مقام علمی ایشان اعتراف کرده و احترام می‌گذاشتند و جذب شخصیت حضرت می‌شدند.