نگاهی کوتاه به فعالیت‌های قرآنی پیش و پس از انقلاب

پس از پیروزی انقلاب اسلامی توجه به عرصه قرآن کریم افزایش یافت اما با توجه به ایجاد تشکیلات قرآنی در سازمان‌ها و نهادهای فرهنگی، این سؤال پیش می‌آید که آیا پرداختن به فعالیت‌های قرآنی پس از انقلاب رضایت‌بخش است؟ ایکنای قزوین در این گزارش ضمن بررسی اجمالی فعالیت‌های قرآنی پیش از انقلاب سعی کرده است به پاسخ پرسش فوق دست پیدا کند.

فعالیت‌های قرآنی پیش از انقلاب چگونه بود؟

مرتضی روزبه، استاندار ادوار قزوین و یکی از فعالان فرهنگی و قرآنی در این خصوص به ایکنا گفت: قزوین مانند بسیاری از شهرهای مذهبی کشور سابقه دیرینه‌ای در فعالیت‌های مذهبی و قرآنی داشته است؛ این دیار از حوزه علمیه بسیار ارزشمندی برخوردار است و عالمان بزرگی را تربیت کرده و به‌تبع چهره‌های قرآنی بسیاری داشته است.

وی ادامه داد: پیش از انقلاب انجمن دیانت در قزوین وجود داشت که متشکل از چهره‌هایی بود که به فعالیت‌های قرآنی می‌پرداختند؛ در دهه‌های ۳۰ تا ۵۰ شخصیت‌های قرآنی همچون سید محمود تقوی در قزوین می‌زیست که محافل تفسیر قرآن داشت و در مسجد «آقاسیدعلی» و هیأت‌ها کرسی تدریس تفسیر قرآن کریم برگزار می‌کرد.

این فعال فرهنگی خاطرنشان کرد: «حسین کاشانی» در بازار قزوین مغازه بزازی داشت و جزو مدرسانی بود که در محافل مختلف قرآن تدریس می‌کرد و پدر شهید بود؛ «نقی شفیعی‌ها» و «مهدی مافی» نیز پدر شهید بودند که در محافل مختلف قرآن تدریس می‌کردند. «مرحوم کافی»، «مرحوم خاکساران» و «احمدی» نیز از دیگر چهره‌های قرآنی قزوین بودند که در محافل و مساجد قزوین به تدریس قرآن کریم می‌پرداختند.

وی تصریح کرد: البته چهره‌های دیگری در قزوین فعالیت قرآنی داشتند؛ نکته مهم این است که در عصر جمهوری اسلامی ضمن تشکر از فعالان از عرصه قرآنی باید بپذیریم نظام با تمام وجود از فعالان قرآنی حمایت‌های معنوی و مادی دارد؛ امکاناتی که در اختیار چهره‌های قرآنی قرار می‌دهد در دوره پیش از انقلاب وجود نداشت و علاوه بر جوایز حمایت‌های مادی و معنوی از آنان دارد.

روزبه بیان کرد: مردم در پیش از انقلاب هزینه اولیه محافل قرآن را از جیب خودشان پرداخت می‌کردند ولی به‌خاطر علاقه به فعالیت‌های قرآنی در محضر قرآن زانوی ادب می‌زدند و یا می‌آموختند و یا تدریس می‌کردند.

وی اظهار کرد: رویکردهای مقام معظم رهبری نسبت به قرآن کریم، تحول اساسی به وجود آورده است اما اجرای آن هنوز آن‌طور که باید و شاید نیست چون با تمام این حمایت‌ها، تعدد مراکز قرآنی رضایت‌بخش نیست هرچند که در مسابقات ملی و بین‌المللی درخشیدند ولی نسبت به حمایت و توجه به فعالیت‌های قرآنی بیش از این انتظار می‌رود.

استاندار ادوار قزوین گفت: با وجود حمایت‌های مقام معظم رهبری، سطح روخوانی قرآن کریم در مدارس، دانشگاه‌ها و مؤسسات قرآن ما بسیار نازل است و این برای جامعه ما به عنوان یک جامعه اسلامی نقص به‌شمار می‌آید، هرچند درخشش چهره‌های قرآنی در عرصه‌های بین‌المللی قابل‌قبول است اما نباید از آموزش عمومی غافل شویم و به چند قاری انگشت‌شمار بسنده کنیم.

وی ادامه داد: ضمن تقدیر از دست‌اندرکاران احساس می‌کنم در پرداختن به فعالیت‌های قرآنی بسیار ضعیف عمل کردیم و امروز انتظاراتی که از ما برای فعالیت‌های قرآنی وجود دارد، طوری است که باید نسبت به قبل از انقلاب تلاش مضاعف داشته باشیم. در آن سال‌ها جلسات قرآن بدون داشتن امکاناتی نظیر برق و گاز دایر می‌شد و علاقه‌مندان به قرآن در زمستان‌های سخت خود را با مشقت به جلسات و محافل قرآنی می‌رساندند تا چند صفحه قرآن بخوانند و یاد بگیرند. 

روزبه در خصوص کیفیت فعالیت‌های قرآنی گفت: در ابتدا باید شاکر این نعمت باشیم که فعالیت‌های قرآنی از دیرباز در جامعه ما وجود داشته است و امروز هم با افزایش امکانات و زیرساخت‌ها باید فعالیت قرآنی را چند برابر کنیم. در برخی از مساجد هفته‌ای یک بار محفل قرآنی برگزار می‌شود که تعداد شرکت‌کنندگان بسیار کم است و افراد نیز روخوانی صحیح ندارند؛ این‌ها واقعیاتی است که با آن مواجه هستیم. 

این فعال فرهنگی در خصوص شخصیت‌های قرآنی بیان کرد: پس از انقلاب فعالیت چهره‌های قرآنی بدون اجر و مزد دنیوی نبوده است در حالی که پیش از انقلاب چنین چیزی را شاهد نبودیم و جوشش درونی، آنان را به سمت فعالیت‌های قرآنی می‌کشید. رسانه باید طی مذاکره با اهل فن، آسیب‌شناسی کند که چرا علی‌رغم همه امکانات، نتیجه مطلوب به‌دست نیامده است.

وی افزود: هر هفته برنامه «درس‌هایی از قرآن» از صداوسیما پخش می‌شود که باید ببینیم چه نتایجی دربرداشته است و علاوه بر آن خروجی مجموعه‌های قرآنی، کارگروه‌ها و ستادها نیز مورد بررسی قرار گیرد.

وی تصریح کرد: باید تعداد انجمن‌های قرآنی خودجوش و جلسات خانگی قرآن که فارغ از بودجه فعالیت دارند را نسبت به گذشته مورد بررسی قرار دهیم و به تعداد افرادی که در مسابقات مقام کسب می‌کنند بسنده نکنیم؛ همچنین باید میزان فعالیت‌های قرآنی را نسبت به جمعیت 85 میلیون نفری کشور بررسی و اعتبارات قرآنی را براساس آن تعریف کنیم. 

استاندار ادوار در خصوص میزان توجه به مفاهیم قرآنی اظهار کرد: این‌ها مباحث مفصلی است که باید در خصوص آن پژوهش صورت گیرد اما توجه به مفاهیم قرآنی رضایت‌بخش نیست، برای مثال در قرآن کریم آمده است «وَ بِالْوالِدَيْنِ إِحْساناً»؛ حال باید این سوال را پرسید که چرا فرزندان اینگونه تربیت شدند و والدین خود را در خانه سالمندان می‌گذارند؟!

چگونگی فعالیت‌های قرآنی پیش و پس از انقلاب

مجید وفاپور، دبیر شورای قرآن استان قزوین در گفت‌وگو با ایکنای قزوین اظهار کرد: باید مقوله ترویج مفاهیم قرآنی در جامعه را از دو جهت کمی و کیفی بررسی کنیم. در بحث کمی قبل از انقلاب جلسات و محافل قرآنی مانند امروز نبود که مردم در مسجد قرآن بخوانند و مطالب قرآنی بیاموزند، پیش از پیروزی انقلاب اسلامی جلسات بیشتر در منازل تشکیل می‌شد و اگر هم جلساتی در مساجد تشکیل می‌شد به‌خاطر محدودیت‌ها اجازه داده نمی‌شد نکات قرآنی نظیر مبارزه با ظلم بیان شود چون هر نکته‌ای را مبارزه با طاغوت قلمداد می‌کردند.

دبیر شورای قرآن استان قزوین در بررسی کیفی فعالیت‌های قرآنی پیش از انقلاب اظهار کرد: بسیاری از مبارزین در جلسات قرآنی که پیش از انقلاب برگزار می‌شد، رشد کردند، برای مثال در قزوین بسیاری از مبارزین و بچه‌های انقلاب در جلسات حاج رضا یزدان‌پناه رشد کردند. در مجموع باید گفت فعالیت‌های قرآنی پس از پیروزی انقلاب اسلامی نسبت به پیش از انقلاب اسلامی کمتر نشده چون در جلسات تفسیر، تدبر و تلاوت قرآن پیشرفت‌های خوبی داشتیم.

وی ادامه داد: برای مقایسه میزان گسترش مفاهیم قرآنی در جامعه کنونی با پیش از انقلاب باید میزان موفقیت‌ها در عرصه دین و قرآن را در کنار هجمه‌ها قرار دهیم؛ پیش از پیروزی انقلاب اسلامی هجمه‌ای علیه دین و قرآن کریم وجود نداشت ولی پس از پیروزی انقلاب اسلامی شاهد هجمه رسانه‌ای دشمن بودیم و هستیم. پس از پیروزی انقلاب اسلامی هر روز بر تعداد ماهواره، سایت‌ها و کانال‌های ضددینی و فرهنگی افزوده می‌شود که برای انجام یک فعالیت دینی و قرآنی در ابتدا باید توطئه دشمن را خنثی کرد.

ضرورت بررسی موفقیت‌ها در کنار هجمه‌ رسانه‌ها

دبیر شورای قرآن استان قزوین خاطرنشان کرد: بعد از پیروزی انقلاب اسلامی تحت عناوین مختلف تشکیلات قرآنی ایجاد کردیم اما آنچه مورد انتظار بوده اتفاق نیفتاده است، هرچند مسابقات بین‌المللی، ملی و استانی برگزار می‌شود اما آیا همه این‌ها در ترویج فرهنگ قرآنی موفق بودند؟ در پاسخ باید بگوییم به آنچه مورد انتظار ما دراین عرصه بوده است دست نیافتیم.

وی در ادامه با اشاره به اینکه در عرصه قرآن کریم به نقطه ایده‌آل نرسیدیم، بیان کرد: مجموعه‌های دولتی در بعضی از استان‌ها خوب عمل کردند چون ترویج مفاهیم قرآنی دغدغه شخصی مسئولین این شهرها بوده است و اگر ما هم بخواهیم به نقطه مطلوب برسیم باید دغدغه مسئولان، قرآن کریم باشد.

مردم چگونه پای‌کار بیایند؟

وفاپور اظهار کرد: مردم هنوز هم پای‌کار قرآن هستند، حجت‌الاسلام حاج علی‌اکبری، امام جمعه موقت تهران بیان کرد پیش از انقلاب در مسجد گوهرشاد ۴۰ نفر معتکف بودند که اغلب آنان را افراد مسن تشکیل می‌دادند اما امروزه مفاهیم دینی و قرآنی به لحاظ کمی و کیفی در جامعه ترویج پیدا کرده است.

وی تصریح کرد: در دفاع مقدس جوانان حرف اول را می‌زدند، نسل تربیت شده انقلاب به‌عنوان مدافعان حرم در مقابل داعش ایستادگی کردند، در پویش «ایران همدل» بانوان جوان از طلای خود گذشتند که همه این افراد تربیت‌یافته انقلاب بودند. این بدان معناست که مفاهیم قرآنی در دل مردم اثر کرده است اما با نقطه ایده‌آل فاصله داریم. کشورمان از ابتدای پیروزی انقلاب اسلامی با تهدیدات و موانع اقتصادی و فرهنگی دست‌وپنجه نرم می‌کند و این بدان معنا نیست که ما در حوزه قرآنی کم‌کاری کردیم. 

دبیر شورای قرآن استان قزوین خاطرنشان کرد: خانواده‌ها باید به سمت قرآن بیایند، نسل قدیم حاصل تربیت والدین قرآنی بوده است، والدین به‌خاطر فضای مجازی باید فرزندان خود را کنترل کرده و به مفاهیم قرآنی توجه کنند چون عاقبت فرزندانشان را تضمین می‌کند.

به گزارش ایکنا، در عصر ارتباطات و جنگ رسانه‌ای نسل جدید در معرض انواع تهدیدات فرهنگی و رسانه‌ای قرار دارد، بر اساس این گزارش مسئولین باید بیشتر به کیفیت فعالیت‌های قرآنی توجه داشته باشند و بیش از گذشته برای ترویج مفاهیم قرآنی در جامعه تلاش کنند البته خانواده به عنوان نخستین حلقه نقش مؤثری در تربیت نسل آینده دارد و والدین باید به تربیت قرآنی فرزندان اهتمام جدی‌تری داشته باشند.

گزارش از سیده زهرا حسینی فلاح