نقش خواجه نصیر در شکوفایی تمدن اسلامی
دکترای تاریخ ایران اسلامی گفت: خواجه نصیرالدین طوسی در علم کلام، حکمت، فلسفه، ریاضی، نجوم، مثلثات، نقش ارزنده‌ای در شکوفایی تمدن اسلامی داشت و با هدف تربیت دانمشندانی برای جهان اسلام مدرسه علمیه را تأسیس کرد.
با شنیدن نام «خواجه نصیرالدین طوسی» نام مهندس در ذهن نقش می‌بندد اما جالب اینجاست که این دانشمند جامع‌العلوم با ورود به دستگاه حاکمیتی نقش ویژه‌ای در شکوفایی علوم و تمدن اسلامی داشته است. خبرنگار ایکنا از قزوین به‌مناسبت زادروز این دانشمند گفت‌وگویی با محمدباقر طالبی، دکترای تاریخ ایران اسلامی و مدرس دانشگاه بین‌المللی امام خمینی(ره) انجام داده است که در ادامه آن را می‌خوانیم.
ایکنا_ چرا روز پنجم اسفند به نام مهندس نام‌گذاری شده است؟
در تقویم رسمی جمهوری اسلامی ایران مناسبت‌های مختلف ملی، مذهبی، فرهنگی، سیاسی و اجتماعی وجود دارد، این نام‌گذاری‌های با هدف حفظ ارزش‌های ملی، دینی، فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و تقویت حس میهن‌پرستی، خودشناسی، خودباوری، هویت، غرورملی، همبستگی و اتحاد و معرفی الگو برای نسل‌های حال و آینده است برای همین زنده نگه داشتن وقایع تاریخی، دینی، مذهبی، ملی، مفاخر ملی و اشخاص برای جهان اسلام و به‌ویژه ایران امری ضروری و قطعی است؛ در همین راستا یکی از این ایام روز پنجم اسفند روز بزرگداشت خواجه نصیرالدین طوسی و روز مهندس است. پنجم اسفند بهانه‌ای است تا در تمدن اسلامی زندگی خواجه نصیرالدین طوسی دانشمند، فقیه، حکیم، متکلم، منجم، ریاضیدان، ادیب و معمار ایرانی را بازخوانی کنیم.
ایکنا_ ضمن معرفی خواجه نصیرالدین طوسی بفرمایید این دانشمند جامع‌العلوم چرا وارد دستگاه حکومتی مغول شد؟
خواجه نصیرالدین طوسی ملقب به ابوجعفر محمد بن حسن طوسی در ۱۵ جمادی‌الاولی سال ۵۹۷ هجری قمری ۱۲۰۱ میلادی در طوس متولد شد. پدر خواجه نصیرالدین طوسی «وجیه‌الدین محمدبن حسن» زاده جهرود ساوه از توابع قم بود که برای زیارت امام هشتم به مشهد می‌رود و در آنجا ماندگار می‌شود، بنابراین خواجه نصیرالدین در مشهد متولد می‌شود.
خواجه نصیر شهرتش به نصیرالدین محقق طوسی، استاد البشر و خواجه است؛ او تحصیلات اولیه و مقدماتی خود را نزد پدر و دایی آموخت و سپس نزد بابا افضل ایوبی کاشانی چندمین نسل از شاگردان ابن سینا که در ریاضی و منطق سرآمد بود به کسب علم پرداخت. او برای ادامه تحصیلات به نیشابور و سپس ری، قم، اصفهان و عراق سفر کرد و از علمای آن دیار بهره جست و سرانجام به خراسان بازگشت.
خواجه نصیر با نبوغی که داشت، توانست خود را محبوب دربار هلاکوخان کند طوری که بر عقل او چیره شد و مورد توجه و تکریم ایلخانان قرار گرفت و سپس مشاور و وزیر هلاکوخان شد. وی آفتاب درخشانی در وحشت و تاریکی مغلول‌ها بود، خواجه نصیر در حمله مغول‌ها توانست جان بسیاری از علما و دانشمندان را در بغداد نجات دهد.
خواجه نصیر، هلاکوخان را برای فتح بغداد تشویق کرد و به خلافت ۵۲۴ ساله عباسیان پایان داد. او اوهام و خرافاتی که به نام دلالت‌های فلکی که در علم نجوم آن زمان بود خاتمه داد. ترویج مذهب اثنی‌عشری از دیگر اقدامات او به‌شمار می‌رود. خواجه نصیر رصدخانه مراغه را تأسیس کرد و با گماشتن گروه بزرگی از اهل علم در آنجا، خدمت بزرگی به علم نجوم و ریاضی کرد که هنوز هم این اثر بر سر زبان‌هاست.
ایکنا_ خواجه نصیرالدین طوسی چه نقشی در تمدن اسلامی داشته است؟
در علم کلام، حکمت، فلسفه، ریاضی، نجوم، مثلثات، نقش ارزنده‌ای در تمدن اسلامی داشت؛ وی با هدف تربیت دانمشندانی برای جهان اسلام مدرسه علمیه را تأسیس کرد. آثار وی به زبان عربی و فارسی تا ۷۸ جلد گفته شده است طالبی در خصوص تألیفات خواجه نصیرالدین طوسی گفت: از جمله آثار او می‌توان به اخلاق ناصری، آداب‌المتعلمین، اوصاف‌الاشراف، شکل‌الاقطاع در مثلثات، تجریدالاعقاید در علم کلام، ۲۰ باب در معرفت اسطرلاب، اساس الاقتباس، تحریر اصول اقلدیس، تذکره نصیریه، زیج ایلخانی و شرح اشارات ابن سینا، اشاره کرد که او مثلثات کروی را نیز به‌عنوان شاخه‌ای از علم ریاضی مطرح کرد. کپر و کوپرنیک نظریه منظومه شمسی را برگرفته از کتاب خورشید مرکزی خواجه نصیرالدین طوسی مطرح کردند که در این اثر خواجه، نظریه زمین مرکزی بطلمیوس را رد کرد.
ایکنا_ دیگر دانشمندان چه نظری در خصوص خواجه نصیرالدین طوسی دارند؟
از اقدامات وی می‌توان به تأسیس کتابخانه در جوار رصدخانه با چهار هزار جلد کتاب نفیس اشاره کرد؛ علامه حلی در مورد خواجه نصیرالدین طوسی، گفته است که اشرف علوم عقلیه و نقلیه خواجه نصیر است و عده‌ای از دانشمندان وی را خاتم فلاسفه می‌دانند؛ مرحوم حسن‌زاده آملی گفته است که او یک انسان قرآنی، اهل قلم و قدم و سیاست عملی او تماماً برای رضایت خداوند بوده است. علامه جعفری نیز گفته است او ذاتاً دانشگاهی و حوزوی بود. فاندیک دانشمند معروف آمریکایی است که کوهی از کوه‌های ماه را به نام خواجه نصیرالدین طوسی نام‌گذاری کرده است.
این دانشمند در ابتدا نزد پدرش علم‌آموزی کرد، سپس نزد دایی‌اش «نورالدین علی بن محمد شیعی»، کمال‌الدین محمد حاسب، دایی پدرش «نصیرالدین عبدالله بن حمزه»، سراج‌الدین قمری، فریدالدین داماد نیشابوری و قطب‌الدین مصری شافعی شاگردی کرد.
از شاگردان خواجه نصیرالدین طوسی می‌توان به قطب‌الدین شیرازی، علامه حلی، ابن میثم بحرانی، ابن فوطی، سید‌رکن‌الدین استرآبادی، علامه کمال‌الدین حسین اخلاطی، ابراهم جوینی، اثیرالدین اومانی، مجدالدین طوسی و مجدالدین مراغی اشاره کرد.
در جریان حمله مغول خواجه نصیر عازم بغداد شد و در سرانجام در ۱۸ ذی‌الحجه ۶۷۲ هجری قمری، ۱۲۷۴ میلادی در بغداد درگذشت؛ پیکر مطهرش را در جوار مرقد امامین کاظمین دفن کردند و در حال حاضر مزار او در بخش ورودی خواهران است که روزانه صدها زائر ایشان را زیارت می‌کند. بنابر وصیتش بر سنگ مزارش آیه ۱۸ سوره کهف را نگاشتند.
زنده نگه داشتن نام و یاد مشاهیر دینی، مذهبی، ملی، علمی و معرفی آنان برای نسل‌های کنونی الگوست؛ همچنین مقام معظم رهبری بر تمدن نوین اسلامی و ارائه الگو تأکید دارند که با معرفی دانشمندان اسلامی می‌توان در این عرصه قدم برداشت.
انتهای پیام
