چرا امام صادق (ع) مسیر توسعه علم و شاگردپروری را برگزید

محمدحسین رجبی‌دوانی، مورخ و پژوهشگر تاریخ اسلام و تشیع در گفت‌وگو با ایکنا از قزوین، به مناسبت شهادت امام جعفر صادق(ص)، گفت: دستگاه جبار اموی و بعداً عباسی خود به خوبی واقف بودند که ائمه(ع) برترین خلایق الهی هستند که شایستگی رهبری امت اسلامی را دارند برای همین خاندان اهل بیت(ع) به‌ویژه ائمه(ع) را تحت نظر شدید قرار داده بودند.

وی با اشاره به دلیل مخفی بودن فعالیت‌های امام صادق(ع) ادامه داد: با توجه به اینکه حاکمان ستمگر ائمه(ع) را تحت نظر داشتند عمده فعالیت‌های آگاهی‌بخش ائمه(ع) ازجمله امام صادق(ع) پنهانی بود چون اگر آشکار فعالیت می‌کردند با خطرات جدی مواجه می‌شدند و جانشان به خطر می‌افتاد.

این مورخ و پژوهشگر تاریخ اسلام و تشیع در پاسخ به سؤالی مبنی بر تشکیلات پنهانی امام صادق(ع) اظهار کرد: در عصر امام صادق(ع) فرصتی استثنایی برای حضرت به وجود آمد برای همین ایشان از این فرصت برای نشر معارف الهی و اسلام راستین در برابر اسلام انحرافی اموی و عباسی استفاده کردند.

این استاد دانشگاه گفت: علاوه بر آن امام صادق(ع) با ایجاد شبکه‌ای از وکلا و نمایندگان خود در جهان اسلام، توانستند با شیعیان و مسلمانان ناراضی از حاکمیت اموی و عباسی ارتباط برقرار کنند و رهنمودها و تدابیر لازم را به آنان انتقال دهند بنابراین امام صادق(ع) تشکیلات پنهان داشتند و دستگاه خلافت هرچه تلاش کرد نتوانست به این تشکیلات نفوذ پیدا و آن را متلاشی کند.

وی بیان کرد: اساس فعالیت‌های ائمه اطهار(ع) در کنار هدایتگری جامعه جهت تأمین سعادت مردم در دنیا و آخرت، سوق دادن آن‌ها به سوی حکومت اهل بیت(ع) بود بنابراین اقدامات ائمه(ع) برای هدایت جامعه از موضع قدرت، بسیار سهل‌الوصول‌تر از در اختیار داشتن قدرت بود.

رجبی دوانی در ادامه با اشاره به ترس حاکمان زمان از امام صادق(ع)، خاطرنشان کرد: اسلام اجازه نمی‌دهد حاکمیت مسلمانان به دست نااهلان بیفتد برای همین حتی فعالیت مذهبی و دینی امام صادق(ع) نیز در راستای آگاهی‌بخشی جامعه و روشنگری آنان برای مقابله با حاکمیت‌های جائر بود و به‌شدت برای حاکمان زمان خطرناک جلوه می‌کردند.

وی تصریح کرد: حاکمان تلاش داشتند فعالیت‌های ائمه(ع) از جمله امام صادق(ع) را نه تنها تحت نظر قرار دهند بلکه از تأثیرگذاری بیندازند؛ اقداماتی که منصور عباسی برای مقابله با تأثیرگذاری تعالیم امام صادق(ع) انجام می‌داد معروف است برای مثال در عراق ابوحنیفه و در مدینه قُتاده بصری را برای مقابله با تأثیرگذاری تدابیر و رهنمودهای امام صادق(ع) تشویق، تحریک و حمایت می‌کردند.

این مورخ و پژوهشگر تاریخ اسلام و تشیع بیان کرد: خلفای عباسی می‌دانستند تعالیم ائمه(ع) باعث افزایش آگاهی جامعه و خروش آن‌ها علیه خلفای جائر می‌شود بنابراین دستگاه خلافت نسبت به فعالیت ائمه اطهار(ع) بسیار حساس بود؛ آن‌ها می‌دانستند، اگر امامان آزادی عمل داشته باشند جامعه به آن‌ها روی آورده و حاکمیت ستمگران ساقط خواهد شد.

وی اظهار کرد: خداوند ائمه(ع) را به‌عنوان حجت‌های خدا و برترین خلایق خود جهت سعادت دنیا و آخرت جامعه اسلامی برگزید برای همین تشکیل حکومت اسلامی یکی از وظایف اساسی و اصلی هر امامی بوده است.

رجبی دوانی در پاسخ به سؤالی مبنی بر فعالیت‌های غیر علمی امام صادق(ع) خاطرنشان کرد: ما به غلط فکر می‌کنیم که امام صادق(ع) صرفاً در پی داشتن کرسی‌های درس و دادن اطلاعات دینی به مردم و تربیت شاگردان بودند؛ حقیقت ماجرا این است چون خلفای ستمگر تلاش داشتند مانع سعادت انسان‌ها شوند امام صادق(ع) از طریق آموزش علم تلاش کردند تا مانع حرکت خلفای جائر شوند، در پی این اقدام امام صادق(ع) خلفای جائر نیز مقابل ایشان موضع گرفتند.

این مورخ و پژوهشگر تاریخ اسلام و تشیع ادامه داد: خلفای اموی و عباسی با ایمان، تقوا و عبادت امام صادق(ع) مسئله نداشتند، بلکه آنان از رهنمودهایی که باعث آگاهی‌بخشی جامعه از نامشروع بودن حاکمیت خلفای جائر می‌شد وحشت داشتند، برای همین تلاش می‌کردند تا مردم امام(ع) را نشناسند و به آنان مراجعه نکنند تا حاکمیت فاسد خلفای ستمگر دچار اختلال و آسیب نشود.