ناپایداری دنیا؛ زیربنای فکری رباعیات خیام
عضو هیئت علمی گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه بین‌المللی امام خمینی(ره) گفت: رباعیات خیام چند مؤلفه نظیر غنیمت‌شماری عمر و استفاده کردن از لحظه‌ها دارد؛ چون معلوم نیست چقدر عمر می‌کنیم، بنابراین نباید غم خورد و باید زمان را غنیمت دانست، تمام این‌ها مبانی فلسفی و فکری خیام است.
۲۸ اردیبهشت، روز بزرگداشت حکیم عمر خیام است، حکیمی که او را بیشتر با نام رباعیاتش می‌شناسیم، به همین مناسبت خبرنگار ایکنا از قزوین با حمید عابدی‌ها، عضو هیئت علمی گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه بین‌المللی امام خمینی(ره) گفت‌وگویی کرده است که در ادامه مشروح آن را می‌خوانیم:
ایکنا_ خیام در چه سده‌ای زندگی می‌کرد و به چه علومی مسلط بود؟
حکیم عمر خیام نیشابوری در سده ششم زندگی می‌کرد او ریاضی‌دان، منجم و کیهان‌شناس، حکیم و شاعر بود که تعدادی رباعی از او باقی مانده است، البته تعداد زیادی رباعی به خیام منسوب شده است، اما همه آن‌ها از خیام نیست.
خیام در دوره خود چند معادله حل کرده و چند نکته در ریاضی داشته است، اما عصر جدید دوره هندسه، جبر و مثلثات نیست و خیام به شاعری شهرت دارد. خیام در نجوم و کیهان‌شناسی پیشتاز بوده و تقویم جلالی امروز از خیام به یادگار مانده که بسیار دقیق است، البته این تقویم توسط سه نفر گردآوری شده که سرتیم آنان خیام بوده و تقویمی را برای سال‌شماری تهیه کرده و آن را به سلطان جلال‌الدین خوارزمشاه تقدیم می‌کنند که این تقویم به تقویم جلالی مشهور شده است و تا به امروز دقیق‌ترین تقویم جهان است.
ایکنا_ خیام نزد چه اساتیدی تلمذ و چه شاگردانی را تربیت کردند؟
از اساتید و شاگردان خیام خبر دقیقی در دسترس نیست، اما او همنشین خواجه نظام‌الملک طوسی و حسن صباح از بزرگان شیعه اسماعیلیه ایران در قرن ششم بوده که در الموت و قزوین مستقر بودند.
ایکنا_ چند اثر از خیام برجای مانده است؟
فقط ۴۰ رباعی از خیام باقی مانده، اما ۴۰۰ رباعی به نام خیام است و به نام او منتشر می‌کنند، اما مرحوم دشتی و نقیبی و اولین مصحح رباعیات خیام به انگلیسی و مترجم آن وینفیلد می‌گویند که قطعاً ۴۰ رباعی از خیام است و بقیه به دیگران منتسب بوده یا اینکه شاعرش ناشناخته بوده و آن را به لحاظ زیبایی به خیام نسبت داده‌اند.
رباعیات خیام چند مؤلفه نظیر غنیمت‌شماری عمر و استفاده کردن از لحظه‌ها دارد؛ دومین ویژگی آن بی‌اعتباری این دنیاست، چون معلوم نیست چقدر عمر می‌کنیم، بنابراین نباید غم خورد و باید زمان را غنیمت دانست، تمام این‌ها مبانی فلسفی و فکری خیام است.
در فلسفه و حکمت اثری از آثار خیام باقی نمانده و در تاریخ از او با عنوان حکیم یاد شده است، اما آنچه مشخص است قطعاً خیام به فلسفه، کلام و علوم عقلی مسلط بوده است.
ایکنا_ خیام چه خدمتی به ادبیات کرده است؟
خیام با رباعیاتش در اوج است، بعد از خیام رباعیات عرفانی، رباعیات طنز و مرثیه را شاهد هستیم ولی قالب بیان رباعی براساس حکمت است و از این جهت خیام نیشابوری در قله قرار دارد. خیام رباعی را به شکوه و اوج رساند و از طریق رباعیات غنیمت‌شماری، بی‌اعتباری، ناپایداری دنیا، ضرورت شاد بودن و استفاده از فرصت‌ها را بیان کرده است.
ایکنا_ نکته پایانی
خیام نیشابوری بیش از اینکه در جغرافیای سیاسی و در حوزه ایران فرهنگی فارسی زبان و مشهور باشد در کشورهای غربی با ترجمه‌های مختلف مشهور شده است؛ در بین عرب‌ها هم سال‌ها پیش رباعیات خیام ترجمه شده است.
در جهان غرب خیام به‌عنوان یک باده‌گسار، خوش باش و عیاش معرفی شده است در حالی که خیام این‌گونه نبوده است. در کافه‌ها، هتل‌ها و رستوران‌های اروپا می‌توان اسم خیام را دید، اما حکمت خیام به اروپا نرسیده است.
«وین‌دایر»، خیام را یک اندیمشند و فیلسوف و حکیم معرفی می‌کند؛ در عصر حاضر جوان‌ها کمتر با خیام و اندیشه‌هایش آشنا هستند، بنابراین سفارش می‌کنم جوانان رباعیات خیام را مطالعه کرده و با آن انس داشته باشند.
انتهای پیام
