امام جواد(ع) چگونه چهره نفاق مأمون عباسی را افشا کرد

۲۹ ذی‌القعده مصادف با شهادت جوان‌ترین امام شیعیان است، امامی که در کودکی به امامت برگزیده شدند و در سن ۲۵ سالگی به شهادت رسیدند؛ به همین مناسبت خبرنگار ایکنا از قزوین با داوود معماری، عضو هیئت علمی دانشگاه بین‌المللی امام خمینی(ره) گفت‌وگویی کرده است که در ادامه آن را می‌خوانیم.  

ایکنا_ در ابتدا بفرمایید که امام جواد(ع) چگونه با سن کم به امامت رسیدند؟

در قرآن کریم برخی از روایات معصومین(ع) به‌عنوان الگوها و اسوه‌های زندگی برای ما معرفی شدند و برای اینکه در دنیا و آخرت به سعادت برسیم لازم است که در همه امور فردی و اجتماعی از معصومین(ع) درس بگیریم.

در این بین امام جواد(ع) یکی از الگوهای بسیار برجسته و ممتاز محسوب می‌شوند، ایشان جوان‌ترین امام شیعیان بودند که در ۲۵ سالگی از دنیا رفتند، امام جواد(ع) حدود ۸-۹ سالگی به امامت رسیدند و ماجرای رسیدن ایشان به مقام امامت مانند ماجرای برگزیده شدن حضرت یحیی(ع) به مقام نبوت بود، حضرت یحیی(ع) و حضرت عیسی(ع) در کودکی به رسالت مبعوث شدند.

خداوند با معرفی امام جواد(ع) به ما این درس را می‌دهد که رشد، کمال و رسیدن به مراتب والای انسانی چندان به سن و سال مرتبط نیست؛ ممکن است کسی دارای سن زیادی باشد اما از کمالات، اخلاق، معنویت، رشد و عقلانیت بهره‌ای نبرده باشد و در عین حال فردی با سن کم در اوج معنویت، اخلاق و رشد و کمال باشد؛ این یکی از درس‌های بزرگی است که می‌توانیم از امام جواد(ع) بگیریم و نوجوانان و جوانان می‌توانند از این امام الگو بگیرند و خود را به بهترین وجه رشد دهند؛ برای همین باید از سخنان و کلمات امام جواد(ع) مطلع باشیم و آن‌ها را بفهمیم؛ باید در خصوص عمل، کردار و رفتار امام جواد(ع) مطالعات مناسبی داشته باشیم و آن‌ها را در زندگی خود پیاده کنیم.

ایکنا_ امام جواد(ع) با چه کسانی مناظره داشتند؟

امام جواد(ع) در زندگی فردی، تمام ویژگی‌های ممتاز یک انسان کامل را داشتند و از اوج عقلانیت، معنویت و اوج تعامل و همکاری با مؤمنان برخوردار بودند؛ حضرت در مسائل اجتماعی هم فردی بسیار تأثیرگذار بودند و مانند سایر ائمه(ع) عمر خود را وقف رسیدگی به امور اجتماعی مؤمنان و مبارزه با دشمنان جامعه اسلامی کردند.

امام جواد(ع) با وجود سن کم، در سیاست جامعه بسیار تأثیرگذار بودند و چهره نفاقی را که مأمون عباسی برای خود ترسیم کرده بود را افشا کردند. ایشان با بسیاری از علما و بزرگانی که می‌خواستند سیاست غلط امویان را توجیه کنند و به نفع آنان وارد سخنرانی و توجیهات سیاسی و اجتماعی می‌شدند به مناظره می‌پرداختند و نقشه آنان را افشا و رسوا می‌کردند.

یحیی بن اکثم، بزرگ‌ترین عالم درباری در زمان مأمون عباسی و توجیه‌گر شرعی سیاست‌های غلط بنی‌عباس به‌ویژه خلیفه ظاهر فریب مأمون عباسی بود؛ امام جواد(ع) با مناظرات عالمانه و شجاعانه با یحیی ابن اکثم و سایر علمای درباری ثابت کردند با سن کم از علم امامت و الهی برخوردار هستند و علم ایشان با علم افراد ظاهربین یکی نیست و سیاست‌های غلط بنی‌عباس را افشا کردند و مردم‌فریبی یحیی ابن اکثم را به مردم نشان دادند.

روایاتی که از مناظرات امام جواد(ع) باقی مانده است، هم نشان‌دهنده مقام امامت، علم الهی و مقام والای معنوی ایشان است و هم نشان‌دهنده این است که امام در امور سیاسی و اجتماعی، صریح و شجاع هستند و با درایت و عقلانیت کامل در مقابل آنان عمل می‌کردند و همین امر باعث شد حضرت در ۲۵ سالگی توسط خلیفه عباسی به شهادت برسند.

ایکنا_ چرا امام جواد(ع) را باب‌الحوائج می‌خوانند؟

تعبیر باب‌الحوائج معمولاً در مورد بسیاری از شخصیت‌های معنوی در اهل بیت(ع) به‌ویژه امام کاظم(ع) است همچنین در مورد امام جواد(ع) هم این تعبیر به کار می‌رود؛ امام رضا(ع) علاقه و محبت خاصی به امام جواد(ع) داشتند برای همین بین شیعیان رایج شده است که اگر امام رضا(ع) را به فرزند ارجمندشان امام جواد(ع) سوگند دهیم و به امام جواد(ع) متوسل شویم می‌توانیم زودتر به شفاعت و عنایت امام رضا(ع) برسیم.

این نکته را باید بگوییم که تمام ائمه معصومین، پیامبر(ص)، تمام انبیا و اولیا باب‌الحوائج هستند؛ باب‌الحوائج به این معناست که آنان هدایت‌گر ما به سمت سعادت، عقلانیت، زندگی طیب و پاک هستند، فراموش نکنیم باب‌الحوائج به این معنا نیست که هرگاه از نظر اقتصادی مشکل داشتیم به آنان مراجعه کنیم سندیت تاریخی ندارد، اگر در مسائل مادی همه ائمه معصومین(ع) را در درگاه خداوند شفیع قرار می‌دهیم باید برای رسیدن به آن نیاز خود هم برنامه و تلاش داشته باشیم و از ائمه معصومین(ع) بخواهیم از درگاه خداوند طلب کنند تا ما به هدف خود برسیم.

انسان بدون تلاش و عمل‌گرایی نمی‌تواند به ائمه معصومین(ع) توسل پیدا کند و این نکته‌ای است که باید به آن توجه کنیم. اگر خداوند روزی‌رسان است نباید دست از تلاش و کوشش برداریم باید تلاش کنیم و از طریق ائمه معصومین(ع) به‌عنوان واسطه، روزی خود را از خداوند طلب کنیم.

ایکنا_ حرز امام جواد(ع) از کجا نشئت گرفته است؟

در برخی از روایات معروف است حرز یا دعایی از امام جواد(ع) رسیده است که اگر آن را بنویسیم و همراه خود داشته باشیم از چشم زخم و بسیاری از حوادث احتمالی در امان خواهیم ماند. در ابتدا باید بدانیم حرز امام جواد(ع)، دعاهای منسوب به ائمه و آیات قرآن همگی دارای این ویژگی هستند مشروط به آنان به معنای واقعی کلمه ایمان داشته باشیم، آنان را بخوانیم و خوب بفهمیم و در زندگی عمل کنیم.

اگر دعایی را از امام جواد(ع) می‌خوانیم در ابتدا باید حضرت را بشناسیم و در زندگی فردی و اجتماعی به آموزه‌های حضرت پایبند باشیم و خود را شبیه امام جواد(ع) کنیم و سپس توقع داشته باشیم، حرز امام جواد(ع) برای ما کارساز باشد؛ اگر صرفاً حرز امام جواد(ع) را همراه داشته باشیم و آن دعا را نخوانیم و در زندگی عمل به آن نکنیم، مسلماً حمل یک حرز و آیاتی از قرآن کریم نمی‌تواند برای ما کارساز باشد.

ایکنا_ امام جواد(ع) در برخورد با فرقه‌ها و غالیان چه کردند؟

امام جواد(ع) در روزگاری زندگی می‌کردند که عده‌ای از اهل جامعه اهل غلو بودند؛ بعضی از شیعیان جاهل، قائل به الوهیت و خدایی برخی از معصومین می‌شدند و برای آنان مقام ربوبیت قائل بودند و می‌گفتند آنان مستقماً می‌توانند رزق و روزی ما را برسانند. در بین اهل سنت نیز افرادی بودند که برای برخی از شخصیت‌های اهل سنت مانند خلیفه اول و دوم غلو می‌کردند و برای آنان مقام‌های بالاتر از شأن آن‌ها قائل بودند.

اعتقادات باطل نظیر غلو کردن، نوعی شرک، کفر، دوگانه‌پرستی و چندگانه‌پرستی است و معصومین(ع) را از مقام الگو بودن و اسوه بودن خارج می‌کند. بنابراین، یکی از سیاست‌های قوی امام جواد(ع) مقابله با غلوات بود، ایشان به شاگردان خود می‌آموختند که استدلال‌‌های غلط غالیان را باطل و اعتقادات آن‌ها را در بین مردم عوام افشا کنند.

ایکنا_ امام جواد(ع) چگونه برای ظهور زمینه‌سازی کردند؟

امام جواد(ع) از امامانی هستند که نزدیک به عصر غیبت به سر می‌بردند به همین دلیل یکی از سیاست‌های بسیار مهمی که از آن پیروی کردند و آن را با درایت انجام دادند، آماده‌سازی مردم برای ورود به عصر غیبت صغری و عصر غیبت کبری امام زمان(عج) بود.

امام جواد(ع) سعی کردند رابطه خود را با مردم کمتر کنند، برای همین از طریق وکلا و نایبان خود در شهرهای مختلف، با مردم در تماس بودند؛ امام برای خودشان در شهرهای بزرگ نماینده‌ای مشخص کرده بودند که مردم امور دینی خود را از طریق آن فرد انجام می‌دادند و آن فرد فقط با امام جواد(ع) در ارتباط بود، این تدبیر امام جواد(ع) مقدمه‌سازی برای عصر غیبت بود.

ایکنا_ از امام جواد(ع) چه درسی می‌توانیم بیاموزیم؟

براساس سخنان امام جواد(ع)، معاشرت با دوستان و همنشینی با سایر مؤمنان در جامعه و انتخاب دوستان خوب باعث می‌شود که انسان به شکوفایی عقلی و معنوی و رفتاری برسد و به تعبیری می‌توان، گفت همان تفسیر آیه ۱۰ سوره حجرات است.

در آیه ۱۰ سوره حجرات آمده است: «إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ إِخْوَةٌ فَأَصْلِحُوا بَيْنَ أَخَوَيْكُمْ وَاتَّقُوا اللَّهَ لَعَلَّكُمْ تُرْحَمُونَ؛ تمام مؤمنان برادرند و باید میان برادرانشان صلح برقرار کنند و از خدا بترسند تا رحم شوند» بنابراین، این آیه به برادری و وحدت مؤمنان تأکید می‌کند. براساس سیره امام جواد(ع) باید سعی کنیم، حلقه‌ای از دوستان صمیمی و خوب و دلسوز را تشکیل دهیم و بدانیم این ارتباطات ساده می‌تواند فکر، عقیده، عمل و حتی سرنوشت ما را تغییر دهد.