اصحاب اجماع چه کسانی بودند

حجت‌الاسلام والمسلمین محمد محبی، مسئول نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه‌های آزاد اسلامی استان قزوین در گفت‌وگو با ایکنا از قزوین، در خصوص اینکه چرا امام باقر(ع) را هاشمیّی از هاشمی خوانده‌اند، گفت: امام باقر(ع) از دو طرف پدری و مادری به خاندان بنی‌هاشم منتسب بودند، زیرا پدر ایشان امام سجاد(ع) و مادرشان فاطمه، دختر امام حسن(ع) بود به همین دلیل، ایشان را هاشمیّی از هاشمی نامیده‌اند، چون از هر دو طرف به خاندان هاشمی وابسته بودند. 

وی در پاسخ به این پرسش که امام باقر(ع) چگونه جنبش علمی به‌وجود آوردند، بیان کرد: ایشان پایه‌گذار نهضت علمی شیعه بودند و علوم فقه، تفسیر، کلام و حدیث را گسترش دادند. امام باقر(ع) حوزه‌ای علمی تأسیس و شاگردان برجسته‌ای چون زراره، محمد بن مسلم و جابر جعفی را تربیت کردند که نقش کلیدی در انتقال معارف اهل بیت(ع) داشتند.

مسئول نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه‌های آزاد اسلامی قزوین در پاسخ به این سؤال که چرا امام باقر(ع) استدلال‌های اصحاب قیاس را رد کردند، تصریح کرد: امام باقر(ع) تأکید داشتند که قیاس، موجب تحریف احکام الهی و گمراهی در استنباط دینی می‌شود. قیاس مبتنی بر شباهت‌های ظاهری است، در حالی که احکام الهی به‌جای نتیجه‌گیری‌های عقل‌گرایانه بدون مبنا باید براساس قرآن و سنت پیامبر(ص) باشد.

وی در پاسخ به پرسشی مبنی بر اینکه چرا امام باقر(ع) شناخت قرآن را منحصر به اهل بیت(ع) می‌دانند، افزود: ایشان معتقد بودند که شناخت عمیق و صحیح قرآن نیازمند علم الهی است که نزد اهل بیت(ع) قرار دارد؛ از این‌رو، فقط اهل بیت(ع) می‌توانند تفسیر درست قرآن را ارائه دهند و دیگران نیازمند هدایت ایشان هستند.

محبی با پاسخ به سؤالی مبنی بر اینکه امام باقر(ع) در مباحث کلامی به چه نکاتی اشاره کردند، اظهار کرد: ایشان به محوریت قرآن و سنت، جایگاه عقل در شناخت معارف، نقش ولایت در هدایت جامعه و در اندیشه‌های منحرف مانند غُلات و اصحاب قیاس تأکید داشتند چون این مباحث پایه‌گذار تفکر شیعی در علم کلام بودند.

وی در خصوص اصحاب اجماع و عملکرد آنان گفت: اصحاب اجماع گروهی از راویان معتبر شیعه بودند که علمای حدیث، روایات آن‌ها را مورد اعتماد کامل می‌دانستند، از جمله این افراد زراره، محمد بن مسلم، برید بن معاویه، ابوبصیر و فضیل بن یسار بودند که نقش بسیار حیاتی در حفظ و انتقال احادیث اهل بیت(ع) داشتند.

مسئول نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه‌های آزاد اسلامی قزوین در پاسخ به پرسشی مبنی بر اینکه چرا امام باقر(ع) وصیت کردند ۱۰ سال در حج در منا برایشان مراسم عزاداری برپا کنند، تشریح کرد: امام باقر(ع) با این وصیت قصد داشتند مظلومیت اهل بیت(ع) را در حضور گسترده مسلمانان آشکار کنند و یاد و خاطره خود را زنده نگه دارند. برگزاری این مراسم در ایام حج، که از نقاط مختلف جهان مسلمانان در آن حضور دارند، فرصتی برای نشر پیام ولایت و افشای ظلم حکومت‌های وقت بود.

محبی یادآور شد: در مجموع باید بگوییم که امام باقر(ع) با تأسیس حوزه علمی، گسترش علوم اسلامی و مقابله با انحرافات فقهی، نقش بزرگی در شکل‌گیری تفکر شیعی ایفا کردند، وصیت ایشان برای عزاداری در منا، اقدامی برای افشای ظلم و آگاه‌سازی مسلمانان بود؛ همچنین ایشان در مباحث کلامی، رد قیاس، و محوریت قرآن و ولایت در اندیشه‌های ایشان نقش محوری داشتند.