علامه امینی حدیث غدیر را با منابع اهل سنت بررسی کرد

اندیشمندان زیادی با آثار خود ولایت حضرت علی(ع) را اثبات کردند در این میان معروف‌ترین اثر، کتاب «الغدیر» علامه امینی است؛ به همین مناسبت خبرنگار ایکنای قزوین با داوود معماری، عضو هیئت علمی دانشگاه بین‌المللی امام خمینی(ره) گفت‌وگویی کرده است که در ادامه آن را می‌خوانیم؛ 

ایکنا_ در ابتدا در مورد غدیر و کتاب «الغدیر» علامه امینی توضیحاتی بفرمایید.

در ابتدا باید گفت که بحث امامت یکی از مهم‌ترین مباحثی است که در تاریخ اسلام مطرح شده است و به اعتقاد شیعه، امامت قبل از هر چیزی در قرآن کریم مورد تأکید قرار گرفته است و آیات بسیار زیادی در قرآن کریم وجود دارد که خداوند با صراحت به آن اشاره کرده است.

آیات متعددی مانند آیه اکمال دین، آیه تبلیغ، آیه ولایت، آیه تطهیر، آیه مباهله، آیه لیله‌المبیت، آیه اولی‌الأمر و بسیاری از آیات دیگر به امامت و لزوم وجود رهبری الهی، معنوی و دارای عصمت و علم لدنی مانند خود پیامبر(ص) برای بعد از دوران نبوت اشاره شده است.

پیامبر گرامی اسلام(ص) در طول ۲۳ سال رسالت خود علاوه بر اینکه پیامبر بودند حاکم جامعه هم محسوب می‌شدند و بسیاری مواقع با سخن یا عملشان به امامت و ولایت بعد از خودشان در میان جامعه تأکید می‌کردند و روایات زیادی از پیامبر(ص) در این مورد داریم که حدیث منزلت از جمله آن‌هاست؛ ایشان در جنگ خیبر، خندق و ابلاغ آیه برائت به مشرکان مکه سخنانی را  در خصوص امامت و ولایت فرمودند. روایات متعددی هم وجود دارد که پیامبر(ص) به بهانه‌های مختلف به بحث ولایت و امامت تأکید می‌کردند.

مشهورترین روایت و حدیثی که از پیامبر(ص) در مورد امامت و ولایت صادر شده است حدیث غدیرخم است که طبق اسناد و گزارشات مختلف تاریخی، پیامبر(ص) در حجة‌الوداع به تمام کاروان‌ها دستور بازگشت دادند و همه در منطقه‌ای به‌نام غدیرخم جمع شدند، سپس حضرت علی(ع) و پیامبر(ص) کنار هم قرار گرفتند و پیامبر(ص) مقدماتی در مورد توحید، نبوت و پیروزی اسلام بر کفر بیان کرده و پس از آماده کردن مردم با سخن معروف «من کنتم مولاه فهذا علی مولاه» به صراحت حضرت علی(ع) را به‌عنوان جانشین، امام، خلیفه و رهبر بعد از خود منصوب کردند.

ایکنا_ علامه امینی در «الغدیر» چه پاسخی به اهل سنت دادند؟

حدیث غدیرخم نمونه‌ای از احادیث متواتر بوده و تعداد راویان آن زیاد است؛ این حدیث در منابع متعدد شیعه نظیر کتب تفاسیر شیعه، احادیث، روایات و علم کلام شیعه وجود دارد و جالب است که بدانید این حدیث در منابع متعدد و معتبر اهل سنت هم به چشم می‌خورد.

به‌ دلیل اهمیت واقعه و حدیث غدیر، دانشمندان زیادی از شیعه و گاهی هم از اهل سنت به ماجرای غدیرخم پرداختند و مقالات و کتاب‌هایی نیز در این مورد نوشتند، شاخص‌ترین و مهم‌ترین اثر، کتاب «الغدیر» علامه امینی است؛ این عالم از دانشمندان معاصر شیعه و از فقها، محدثین، متکلمین برجسته و اندیشمندان بزرگ شیعه است که در حوزه علمیه نجف درس خواندند و به درجات عالیه علمی و دینی رسیدند.

علامه امینی عمر خود را در راه احقاق ماجرای غدیر و امامت و ولایت و به‌ویژه اثبات تواتر حدیث غدیر گذراند و شاخص‌ترین، تأثیرگذارترین و مهم‌ترین اثر علامه امینی کتاب «اَلْغَدیر فِی الْکِتابِ وَ السُّنّة وَ الْاَدَب» است که به «الغدیر» معروف است؛ علامه امینی ماجرای غدیر را در قرآن کریم، سنت، روایات پیامبر(ص)، ادبیات عرب و در بین شاعرانی که در طول ۱۴ قرن در مورد امامت و ولایت حضرت علی(ع) شعر سرودند مورد بررسی قرار داده است.

ایکنا_ آیا علامه امینی برای نگارش «الغدیر» منابع اهل سنت را بررسی کردند؟

علامه امینی کتاب «الغدیر» را در ۱۱ جلد عربی تألیف کرد که در ۲۰ جلد به فارسی ترجمه شده است؛ البته تکمیلی بر کتاب «الغدیر» وجود دارد که هنوز منتشر نشده است. نکته بسیار مهم و جالب اثر علامه امینی این است که ایشان حدیث غدیرخم را از دیدگاه دانشمندان اهل سنت مورد بررسی قرار داده است. 

اگر حدیث غدیرخم را از دیدگاه شیعه مورد بررسی قرار دهیم ممکن است بسیاری از افراد آن را نپذیرند ولی علامه امینی در ابتکاری جالب و علمی حدیث غدیر خم را از بین ده‌ها تفسیر اهل سنت، کتاب‌های تاریخ اسلام و سیره دانشمندان اهل سنت را مورد بررسی قرار داده است. بعد از انتشار جلدهای مختلف «الغدیر» دانشمندان برجسته اهل سنت از مصر، اردن، سوریه، عراق، لبنان، هند و کشورهای مختلف اسلامی و حتی غیراسلامی به علامه امینی نامه نوشتند که این نامه‌ها در کتاب الغدیر چاپ شده است؛ آنان در این نامه‌ها از علامه امینی تشکر و قدردانی کردند و گفتند «چشم ما را نسبت به حدیث غدیر، ولایت و امامت باز کردید و اگر تحقیقات ارزنده شما نبود در مورد ماجرای غدیر و تواتر و حقانیت حدیث غدیرخم همچنان در غفلت به سر می‌بردیم.»

ایکنا_ علامه امینی در چه شرایطی کتاب «الغدیر» را نگارش کردند؟

علامه امینی برای تألیف کتاب «الغدیر» بیش از ۳۰ سال از عمر خود را در رنج و سختی گذراند و کتابخانه نجف و شهرهای عراق و ایران را مورد بررسی قرار داد، سپس به هند، ترکیه، مصر و سایر کشورهایی که احتمال می‌داد آثار و تألیفات مهمی از اهل سنت در مورد غدیر وجود داشته باشد سفر کرد.

در آن سال‌ها وسیله نقلیه وجود نداشت و هزینه سفر بالا بود برای همین علامه امینی در سفر به کشورهای مختلف رنج‌های زیادی را متحمل شد. علامه امینی چون پولی برای اجاره نداشت شب‌ها را در کتابخانه‌ها می‌خوابید و البته از آن فرصت هم برای مطالعه کتاب‌ها استفاده می‌کرد.

اندیشمندان و محققان باید با کتاب «الغدیر» آشنا شوند، ما هم باید سعی کنیم این اثر را به زبان‌های مختلف ترجمه کنیم تا ماجرای امامت و ولایت را به گوش جهانیان برسانیم. در این مسیر می‌توانیم از ابزار هنر نیز استفاده کنیم چون حیف است که کتاب «الغدیر» در گوشه کتابخانه‌ها خاک بخورد.

ایکنا_ نگرش ما به غدیر چگونه باید باشد؟ 

اگر علامه امینی ماجرای امامت و حدیث غدیرخم را مطرح کردند برای ایجاد اختلاف و تفرقه‌افکنی بین شیعه و سنی نبوده بلکه اصل امامت، برای ایجاد وحدت و برادری است. اگر خداوند امامت را بعد از نبوت واجب کرد برای این است که جامعه اسلامی قوام، اتحاد و پایداری داشته باشد و با رهبری قاطع، عالم و معصوم در مقابل دشمنان بایستد و در عین حال مسلمانان با صلح و محبت با هم متحد باشند.

برای اثبات ماجرای امامت و تبلیغ غدیرخم در مقابل اهل سنت باید توجه کنیم که سخنان ما باعث تفرقه و دشمنی و کینه نشود. ما نباید برای اثبات امامت، ولایت و ماجرای غدیر به مقدسات اهل سنت و سایر مسلمین توهین کنیم؛ باید در نظر داشته باشیم موضوع امامت و تبلیغ غدیر برای اتحاد و برادری مسلمین مهم است تا دژی محکم در مقابل دشمنان قسم‌خورده اسلام باشیم. حتماً باید در ماجرای غدیرخم این مسئله مهم را مدنظر داشته باشیم و نگرش ما وحدت‌گرایانه و توأم با ایجاد محبت و همدلی بین مسلمین باشد.

خبرنگار: سیده زهرا حسینی فلاح