«ابوسلیمان قزوینی»؛ محدث نامدار و مؤلف کتاب «کفایه‌الانوار»
«ابوسلیمان داوود بن‌مختار بن‌عباس قزوینی» از دانشمندان برجسته علوم قرآنی و حدیث به شمار می‌آید. او در حوزه علوم قرآنی کتابی با عنوان «کفایه‌الانوار» تألیف کرده است. این کتاب تمرکزش در علم قرائات است و برای هر یک از اختلاف قرائات قراء چهارده‌گانه مثالی را از آیات قرآن نقل کرده است.
قزوین از دیرباز خاستگاه دانشوران حوزه‌های مختلف علم و هنر به ویژه فلسفه و کلام، حدیث، تفسیر، فقه، شعر و ادب، تاریخ، جغرافیا، رجال و... بوده و آوازه فضل و شایستگی عالمان و دانشمندانش در سراسر ایران کهن پیچیده است.
اینک به مناسبت ماه مبارک رمضان نگاهی گذرا به کارنامه تنی چند از قرآن‌پژوهان قزوینی داریم و هر روز به معرفی مختصر دانشوران پیشین و معاصر که در قلمرو ترجمه، تفسیر یا تتبّع در مفردات و واژه‌شناسی، اعلام، کتابت، قرائت، بلاغت و سایر علوم و هنرهای قرآنی قلم زده و اثری آفریده‌اند، خواهیم پرداخت.
بیشتر بخوانید:
- دانشوران علوم قرآنی قزوین از «شیخ القرّا» تا «ابومنصور»
- وصیت شهید رجایی درخصوص اثر «رافعی قزوینی»
- آشنایی با مفسران برجسته قزوینی در قرن ششم
ابوسلیمان داوود بن‌عباس قزوینی
«ابوسلیمان داوود بن‌مختار بن‌عباس قزوینی» از دانشمندان برجسته علوم قرآنی و حدیث به شمار می‌آید و درباره جزئیات زندگی ابوسلیمان قزوینی اطلاعاتی بیشتر از آنچه که رافعی در التدوین ارائه کرده در اختیار نداریم.
در این کتاب از قول «امام ابومحمد نجار» گفته شده که ابوسلیمان قزوینی دانشمند و شیخی از مشایخ روزگار خودش به شمار می‌آمد که از فضل و دانش گسترده‌ای برخوردار بود و در کنار دانش فراوان و گسترده‌ای که به آن تکیه داشت، از زهد و تقوای شایان ستایشی هم برخوردار بود.
ابوسلیمان قزوینی در حوزه علوم قرآنی کتابی با عنوان «کفایه‌الانوار» تألیف کرده است. این کتاب تمرکزش در علم قرائات است و برای هر یک از اختلاف قرائات قراء چهارده‌گانه مثالی را از آیات قرآن کریم نقل کرده است. این کتاب در قلمرو قرآن‌پژوهی اثری برجسته به‌شمار می‌آمده در روزگار خود و سده‌های پسین مورد توجه همه قراء و دانشمندان علوم قرآنی واقع شده‌است.
مهم‌ترین استاد ابو سلیمان، «ابوالفضل‌بن احمد رازی» است که از محدثان بسیار نامدار و دانشمندان برجسته علم قرائت است که شهرت دانشش را از ماه شب چهارده و روشنایی خورشید تابناک در بامدادان درخشان، روشن‌تر و آشکارتر می‌دانسته‌اند.
ابوسلیمان قزوینی استاد دیگری هم در دانش قرائت داشته و او «شیخ حسن طریسی صوفی» است. (ممکن است این طریس تصحیفی از «طرشت»=نام روستایی در جوار ری و تهران یا به احتمال بیشتر «طُرَیثیث»=ترشیز قدیم و کاشمر امروزین باشد). ابوسلیمان قزوینی در کنار دانش قرائت و کتاب «کفایه‌الانوار» که در علم اختلاف قرائات تألیف نموده، به عنوان یک محدث ثقه هم شناخته شده و کتاب‌های فراوانی را روایت کرده که رافعی قزوینی در التدوین به آن‌ها اشاره کرده است.
محمدبن احمد قزوینی
«محمدبن احمدبن علی‌بن ابی سعید قزوینی» که با کنیه «ابوعبدالله» او را می‌شناسیم یکی از برجسته‌ترین قاریان قرآن کریم است که در خاندانی که پدر در پدر دوستدار علوم قرآنی بودند پرورش یافته است. جد او «ابو سعید قزوینی» از قراء بسیار برجسته است که «عبدالعزیز کتانی» و «محمدبن احمد رازی» شاگردان او به شمار می‌آیند که این دو از معاریف قراء قرن‌های چهارم و پنجم به شمار آمده‌اند.
«ابن جزری» که یکی از بزرگ‌ترین مولفان در حوزه طبقات قاریان قرآن است، محمدبن احمد قزوینی را به عنوان کسی که قاری بسیار بزرگی بود و در مصر ساکن شد و در کار خودش مهارت بسیار داشت معرفی کرده است.
شکوفایی دانش علوم قرآنی ابوعبدالله محمدبن احمد قزوینی پس از آموزش‌های مقدماتی و پایه در حوزه دانش قرائت در قزوین و نزد پدرانش، در دمشق صورت گرفته، او محضر استادان برجسته و بزرگی را درک کرده از جمله «حسن‌بن سلیمان انطاکی» و «طاهربن غلبون» و «عبدالمنعم‌بن غلبون» که جزئیات علم قرائت را به او آموخته‌اند.
«ابن منظور» هم در مختصر تاریخ دمشق اشاره می‌کند که محمد بن‌احمد بن‌علی ابوعبدالله قزوینی از مقریان و قاریان شناخته شده‌ای‌ست که به خاطر احاطه دانشش بر قرائات و روایات مربوط به علوم قرائت در مصر و شام شهرت داشت و یکی از مشایخ او را در این فن «هشام بن‌عمار دمشقی» دانسته است.
این قاری برجسته زمانی که به مصر سفر می‌کند آنجا محضر استادان بسیار برجسته‌ای را در می‌یابد از جمله «ابوالحسن علی بن‌محمد حلبی»، «میمون بن‌حمزه حسینی» و «محمد بن‌جابر تنیسی»، که به او اجازه روایت داده‌اند و کتب بلاغی و علوم قرائت را به او آموخته‌اند.
همچنین ابوعبدالله قزوینی دانشجویان فراوانی هم در قلمرو علم قرائت داشته که نام مشاهیر آن‌ها در کتاب‌های طبقات‌القراء و آثار دیگری که در این علوم تدوین شده‌اند آمده است.
این قاری برجسته قزوینی در سال ۴۵۲ هجری در مصر جهان را ترک کرده و در همانجا هم به خاک سپرده شده است.
يادداشت شفاهی از محمدعلی حضرتی
انتهای پیام
