چرا نسبت به مرگ معنویت حساس نیستیم

مهدی گلدوزها، مدیر مرکز مطالعات میان‌رشته‌ای قرآن کریم، در گفت‌وگو با ایکنا از قزوین، با بیان اینکه بهتر است امر به معروف و نهی از منکر را از دیدگاه شهید مطهری بررسی کنیم، اظهار کرد: متدینین و افرادی که دغدغه امر به معروف و نهی از منکر  دارند با این رویکرد به این فریضه مهم نمی‌نگرند؛ این رویکرد اقتضا زمانی این اصل را تعیین می‌کند.

وی ادامه داد: با توجه به شیوع کرونا در جهان و حساسیتی که نسبت به سلامت ایجاد شده است؛ امروز به جهت اینکه مرگ جسمانی افراد مسئله مهمی است امر و نهی آنان نیز در حوزه سلامت مشخص است. این روزها مشاهده می‌کنیم که افراد می‌توانند به حوزه سلامت و حریم دیگران ورود پیدا کنند؛ وقتی در یک مکان عمومی فردی ماسک بر صورت نمی‌زند همه به آن معترض می‌شوند، اما این حساسیت در خصوص مرگ معنویت در جامعه وجود ندارد؛ وضعی که امروز به‌واسطه این بیماری داریم برای همه زمان‌ها و شرایط برقرار است.

مدیر مرکز مطالعات میان‌رشته‌ای قرآن کریم با اشاره به اینکه امر به معروف و نهی از منکر شرایط و مقدماتی دارد که باید به آن برسیم، تشریح کرد: شهید مطهری برای تبیین این اصل، مفهومی را بیان می‌کند و آن این است که برخی از واجبات مقدماتش، مقدمه واجب است، برخی از مقدمات نیز مقدمه وجوب دارند. مثال این دو نماز و حج است. نماز مقدمه واجبی به نام وضو دارد و برای اقامه نماز ناگزیر از وضو گرفتن هستیم. مقدمه واجب به این معناست که برای اقامه واجب، واجب است که آن مقدمه را به دست آوریم در حقیقت وضو گرفتن واجب است. حج واجب نیز یک اصل واجب است و مقدمه آن از مقدمه وجوب است یعنی مقدمه حج، استطاعت مالی است و تا زمانی که فرد مستطیع نشود حج بر او واجب نیست.

این کارشناس فرهنگی بیان کرد: شهید مطهری تعبیر بسیار فاخری دارند و آن این تعبیر است که ما از فرمایش حضرت علی(ع) می‌توانیم این‌گونه متوجه شویم که اگر همه واجبات در یک سو و امر به معروف و نهی از منکر در سوی دیگر باشد نسبت آن‌ها به هم مانند نم پر مگس در برابر اقیانوسی پر از قطرات آب است. متدینین باید به این تعبیر توجه کنند.

وی ادامه داد: شهید مطهری می‌گوید مقدمات امر به معروف و نهی از منکر مقدمه وجوب نیست اگر شرط احتمال اثر را در امر به معروف و نهی از منکر به کار می‌بریم شرط وجوب نیست بلکه شرط واجب است؛ یعنی وقتی در جامعه زندگی می‌کنیم و می‌بینیم که منکری در جامعه اتفاق می‌افتد و احتمال اثر نمی‌دهیم، نهی از منکر از گردن ما ساقط نمی‌شود. بر ما واجب است مقدمات بسیاری انجام داده و شرایط را آماده کنیم تا احتمال اثر به دست آید.

گلدوزها با تأکید بر اینکه در عصر ما امام خمینی(ره) در رأس امرکنندگان به معروف و ناهیان منکر بودند، ادامه داد: امام(ره) وقتی می‌بینند که بزرگ‌ترین واجبات دین روی زمین مانده و منکراتی در جامعه اتفاق می‌افتد و قدرت در دست طاغوت است اولین قدمشان تحصیل قدرت است و برای دست یافتن به آن نهضت ایجاد می‌کنند تا امر به معروف را انجام دهند.

وی تصریح کرد: اگر در موقعیتی قرار داریم که قدرت نداریم باید قدرت به دست آوریم و خود را قوی کنیم. هر کس که خود را متدین به دین اسلام می‌داند باید در علم و هر آنچه که قدرتش را افزایش می‌دهد تمرکز کند تا امر به معروف و نهی از منکرش تأثیرگذار باشد. لحظه به لحظه باید فکر کنیم برای امر به معروف و نهی از منکر چه باید انجام دهیم و چه شرایطی را کسب کنیم. اگر در خویشاوندان امر به معروف کنیم باید به آن فکر کرده و شرایطش را ایجاد کنیم؛ با کارهای فرهنگی باید احتمال اثر را افزایش دهیم تا بتوانیم امر به معروف کنیم، این‌گونه برنامه‌های زندگی به سمت امر به معروف و نهی از منکر سوق پیدا خواهد کرد. باید برنامه‌ریزی‌های زندگی را به گونه‌ای طراحی کنیم که شرایط امر به معروف و نهی از منکر را ایجاد کنیم، ممکن است منکر شامل هر کار ناپسند و یا اینکه واجبات معطل مانده باشد.

گلدوزها در پایان اظهار کرد: مضمون راهکار شهید مطهری این است که باید متدینین با هم‌فکری ایده‌پردازی کنند. باید دائماً فکر کنیم که چه ایده‌هایی را می‌توانیم در جامعه ایجاد کنیم تا این اصل در جامعه محقق شود. شهید مطهری بر کار جمعی و برنامه‌ریزی شده برای امر به معروف تأکید دارد، تعداد تذکر و نوع طرحی که ما برای نهی از منکر در جامعه داریم باید حساب شده باشد. باید به اندازه‌ای با لطافت پیرامون منکر کار شود تا به احتمال اثر دست پیدا کنیم و نتیجه حاصل شود.