استناد امام هادی(ع) به احادیث در پاسخ به شبهات

داوود معماری، عضو هیئت علمی دانشگاه بین‌المللی امام خمینی(ره)، در گفت‌وگو با ایکنا از قزوین، اظهار کرد: امام هادی(ع) از جمله امامانی است که در سنین کودکی به امامت رسیدند که البته در قرآن کریم به نبوت حضرت یحیی(ع) و حضرت عیسی(ع) در سنین کودکی نیز اشاره شده است. «امامت» استمرار نبوت است و خصوصیاتی مانند عصمت، علم لدنی و داشتن مقامات الهی که در انبیا متبلور بود در ائمه اطهار(ع) نیز مشاهده می‌شود.

وی ادامه داد: دوران امامت امام هادی(ع) ۳۳ سال به طول انجامید و یکی از حساس‌ترین برهه‌های دوران ۲۵۰ ساله امامت است چون در این دوران بنی‌عباس در اوج اقتدار بودند و حاکمانش با مخالفان به‌ویژه شیعیان و ائمه اطهار(ع) با خشونت بیشتری برخورد می‌کردند. دوران معتصم و متوکل از معروف‌ترین دوران‌هاست چون در آن جنایات فراوانی انجام دادند و دوران امامت امام هادی(ع) در عصر این خلفای خشن بنی‌عباس قرار دارد.

دوران حساس‌ امامت

معماری ادامه کرد: دوران امامت امام هادی(ع) با توجه به خشونت بنی‌عباس و سخت‌گیری حاکمان آن و نزدیک بودن به عصر غیبت یکی از حساس‌ترین دوران است؛ حاکمان بنی‌عباس ایشان را از مدینه به بغداد و سپس به سامرا بردند و تحت نظر شدید و محاصره قرار دادند به همین جهت این امام همام آزادی عمل کافی نداشتند در همین راستا حضرت هادی(ع) ابتکاری که امام رضا(ع) آغاز کرده بودند را تکمیل کردند که آن انجام امور توسط وکیل و نایب بود.

معماری تصریح کرد: در عصر غیبت ارتباط مردم با امام قطع می‌شد برای همین امر امام هادی (ع) مردم را به نبود امام عادت دادند. وکلای امام امورات ایشان را در مناطق مختلف سامان می‌دادند و بدین طریق مراجعه مردم به امام معصوم کمتر می‌شد تا هم خطر کمتری برای مردم داشته باشد و هم مردم به نبود امام عادت کنند.

گسترش شبکه وکالت از سوی امام هادی(ع)

وی با بیان اینکه امام هادی(ع) شبکه نایبان و وکالت را گسترش دادند، افزود: نمایندگانی در شهرهایی همچون مکه، مدینه، بصره، قم، ری و حتی اصفهان انتخاب کردند تا پاسخگوی امور دینی مردم باشند از جمله نایبان امام هادی(ع) می‌توانیم به حضرت عبدالعظیم حسنی اشاره کنیم که در شهر ری مدفون است؛ ایشان یکی از وکلای امام هادی(ع) و از پرورش یافتگان این امام بودند و از نظر علمی و فقاهت سرآمد بودند و همچنین با بنی‌عباس مبارزه می‌کردند.

این عضو هیئت علمی دانشگاه بین‌المللی امام خمینی(ره) اضافه کرد: علاوه بر عبدالعظیم حسنی افراد دیگری نیز توسط امام هادی(ع) پرورش یافتند؛ امام توسط این پرورش‌یافتگان شبکه پنهانی ایجاد کرد که حتی حکومت بنی‌عباس از آن مطلع نبود بنابراین می‌توانیم این شبکه را از ابتکارات امام هادی (ع) قلمداد کنیم.

زیارت جامعه کبیره مهم‌ترین منبع امام‌شناسی و شیعه‌شناسی

وی متذکر شد: آزادی عمل امام هادی(ع) به مانند دیگر ائمه اطهار(ع) نبود اما معارفی که از ایشان بر جای مانده از ناب‌ترین معارف است که از جمله آن‌ها می‌توانیم به زیارت جامعه کبیره اشاره کنیم، این زیارت مهم‌ترین منبع برای امام‌شناسی و شیعه‌شناسی محسوب می‌شود و معارف بالایی در آن نهفته است.

معماری توضیح داد: بعد از دوران امام رضا (ع) و مأمون کتاب‌های مختلفی از یونان، روم و سرزمین هند ترجمه شدند که افکار مسلمانان را تحت تأثیر قرار دادند؛ امام هادی(ع) نیز تلاش کردند با احادیث به شبهات وارداتی پاسخ داده و برای مسلمانان روشنگری کنند.

وی با اشاره به مبارزه امام هادی(ع) با غالیان تشریح کرد: از جمله اقدامات امام هادی(ع) می‌توانیم به برخورد با آفات به وجود آمده در درون شیعه اشاره کنیم گروهی از افراد به نام غالیان مقام‌های فراانسانی و ربوبیت برای ائمه قائل بودند، با وجود اینکه امام هادی(ع) مقام والای امامت را داشتند راضی نبودند در این مقامشان غلو و اذهان مردم منحرف شود. امام هادی(ع) همواره بر این نکته تأکید داشتند که ائمه اطهار(ع) و پیامبران بندگان شایسته خداوند متعال هستند و بدین طریق با گروه غالیان مبارزه می‌کردند.

دنیا مانند بازار است

این دکترای علوم قرآن و حدیث توضیح داد: حضرت هادی(ع) مانند سایر ائمه تلاش داشتند عموم مردم را با معارف اهل بیت(ع) و سنت پیامبر(ص) آشنا کنند به همین جهت احادیث بسیاری از این امام همام بر جای مانده است که به یک حدیث اشاره می‌کنیم، امام هادی(ع) فرمودند: «الدُّنْیَا سُوقٌ‏ رَبِحَ فِیهَا قَوْمٌ وَ خَسِرَ آخَرُون‏؛ دنیا بازاری است که گروهی در آن سود می‌برند و دیگران زیان می‌بینند». همان‌گونه که پیامبر(ص) دنیا را به مزرعه تشبیه می‌کنند امام هادی(ع) نیز دنیا را به بازار تشبیه کرده‌اند چون چهار رکن فروشنده، خریدار، کالا و بها در بازار وجود دارد بنابراین تمام انسان‌ها فروشنده و کالا عمر آنان است که صرف می‌شود.

وی ادامه داد: خداوند متعال و شیطان ازجمله خریداران هستند و بستگی دارد انسان اعمال خود را به کدام یک بفروشد بر این اساس بها نیز به دو دسته تقسیم می‌شود اگر انسان کالای خود را به خداوند متعال بفروشد بهشت و سعادت اخروی بهایش خواهد بود و اگر کالای خود را به شیطان بفروشد مسلماً جهنم بهای او خواهد بود. این حدیث عمق بسیاری دارد و اگر پایبند به آن باشیم مسلماً سعادتمند خواهیم بود.

معماری در پایان سخنانش متذکر شد: سیره ائمه معصومین یک سیره است ولی به‌دلیل موقعیت‌های مختلفی که ائمه اطهار (ع) در آن قرار داشتند عملکردهای مختلفی مانند جنگ، صلح و تربیت شاگرد را انجام دادند ولی اصل و روح عملکرد آنان با هم تفاوت ندارد و همگی تلاش داشتند معارف دینی را به مردم منتقل کنند.