مؤلفه‌های سبک زندگی قرآنی

فاطمه عبادی، مشاور حوزه علمیه قزوین، در گفت‌وگو با ایکنا از قزوین، اظهار کرد: مدتی است که در خصوص سبک زندگی بسیار صحبت می‌شود. امروزه در هر کاری باید شیوه‌ای را مدنظر قرار دهیم و زندگی هم طوری نیست که هر کس هر روشی را برود بنابراین باید الگو داشته باشیم.

وی ادامه داد: در فرهنگ قرآنی همواره بحث سبک زندگی مدنظر خداوند بوده است؛ در قرآن دو زندگی «حیات طیبه» و «مَعیشَةً ضَنْکاً» مطرح شده است بنابراین خداوند در آیه ۹۷ نحل در خصوص حیات طیبه آورده است: «مَنْ عَمِلَ صَالِحًا مِنْ ذَکرٍ أَوْ أُنْثَیٰ وَهُوَ مُؤْمِنٌ فَلَنُحْیینَّهُ حَیاةً طَیبَةً ۖ وَلَنَجْزِینَّهُمْ أَجْرَهُمْ بِأَحْسَنِ مَا کانُوا یعْمَلُونَ؛ هر کس از مرد و زن کار نیکی به شرط ایمان به خدا به جای آرد ما او را به زندگانی خوش و با سعادت زنده ابد می‌گردانیم و اجری بسیار بهتر از عمل نیکی که می‌کردند به آنان عطا می‌کنیم».

این کارشناس مذهبی خاطرنشان کرد: همچنین خداوند متعال در آیه ۱۲۴ سوره طه در خصوص «مَعیشَةً ضَنْکاً» آورده است «وَمَنْ اَعْرَضَ عَنْ ذِکری فَاِنَّ لَهُ مَعیشَةً ضَنْکاً وَنَحْشُرُهُ یوْمَ الْقِیمَةِ اَعْمی؛ هر کس از یاد من روی گردان شود زندگی سخت و تنگی خواهد داشت و روز قیامت او را نابینا محشور می‌کنیم».

وی افزود: دو آیه ۹۷ سوره «نحل» و ۱۲۴ سوره «طه» دو نوع سبک زندگی برای ما باز می‌کند که نتیجه دو سبک مختلف زندگی کردن دو نتیجه دارد که آن «حیات طیبه» و «مَعیشَةً ضَنْکاً» است. حیات طیب یا زندگی پاک زندگی است که در ابعاد علمی، عملی، خانوادگی، دفاعی، اقتصادی و هر حیطه‌ای که در نظر بگیریم رفع نیازهای انسان را دارد در حالی که هیچ آلودگی ندارد و برای نتیجه منفی به بار نمی‌آورد.

آرامش و پاکی مال

مشاور حوزه علمیه قزوین تصریح کرد: خداوند در آیه ۱۷۲ سوره بقره اشاره کرده است: «یا أَیهَا الَّذِینَ آمَنُوا کلُوا مِنْ طَیبَاتِ مَا رَزَقْنَاکمْ وَاشْکرُوا لِلَّهِ إِنْ کنْتُمْ إِیاهُ تَعْبُدُونَ؛ ای اهل ایمان، روزی حلال و پاکیزه‌ای که ما نصیب شما کرده‌ایم بخورید و شکر خدا به‌جای آرید اگر شما خالص خدا را می‌پرستید». غذای طیب غذایی است که وقتی آن را می‌خوریم برای ما ضرری ندارد بعضی غذاها حلال هستند اما طیب نیستند برای مثال خوردن گوشت مرغ، حلال است اما طیب نیست چون ممکن است بخوریم و طبع آن بر مزاج ما اثر منفی بگذارد.

وی اشاره کرد: گاهی سبک زندگی سبکی است که در آن نیازهای ما برآورده می‌شود اما پس از آن سختی‌هایی را در این دنیا و یا آخرت برای ما ایجاد می‌کند، برای مثال فردی ممکن است در کسب و کارش از ربا پول بسیاری به دست آورد اما نتیجه آن «مَعیشَةً ضَنْکاً» است یعنی در دنیا از لحاظ روانی و در آخرت از لحاظ حساب‌رسی اعمال در مشقت قرار خواهد گرفت؛ اما حیات طیبه زندگی است که ما به گونه‌ای درآمد خود را تنظیم می‌کنیم که آرامش داریم و کم زیاد آن برایمان فرقی ندارد چون آرامش و پاکی مال مهم است.

این روانشناس مطرح کرد: «حیات طیب» و «مَعیشَةً ضَنْکاً» از دو مدل جهان‌بینی نشئت می‌گیرد؛ برای مثال وقتی بخواهیم ساختمانی را بنا کنیم در ابتدا باید پایه آن را ایجاد و سپس ستون‌ها را برپا کنیم؛ نگاه ما به دنیا توحیدمحور است و خداوند را محور و مقیاس عالم می‌دانیم یا اینکه محور و مقیاس ما مادیات هستند که نمونه آن انسان‌محوری است.

وی تشریح کرد: وقتی دو جهان‌بینی متفاوت توحیدمحور و انسان‌محور وجود داشته باشد اصول آن نیز متفاوت می‌شود؛ اصول اکرام از دل توحیدمحوری خارج می‌شود و اینجاست که خداوند متعال در آیه ۷۰ سوره اسرا می‌فرمایند «وَلَقَدْ کرَّمْنَا بَنِی آدَمَ وَحَمَلْنَاهُمْ فِی الْبَرِّ وَالْبَحْرِ وَرَزَقْنَاهُمْ مِنَ الطَّیبَاتِ وَفَضَّلْنَاهُمْ عَلَیٰ کثِیرٍ مِمَّنْ خَلَقْنَا تَفْضِیلًا؛ و محققا ما فرزندان آدم را بسیار گرامی داشتیم و آنها را (بر مرکب) در برّ و بحر سوار کردیم و از هر غذای لذیذ و پاکیزه آن‌ها را روزی دادیم و آن‌ها را بر بسیاری از مخلوقات خود برتری و فضیلت کامل بخشیدیم». در «انسان‌محوری» اصل لذت مطرح می‌شود؛ ممکن است لذت بردن ما منجر به بی‌تعهدی نسبت به خانواده، فشار و ناراحتی فرزند و دزدی از کار و مال شود.

شیوه‌های زندگی را از قرآن استخراج کنیم

عبادی توضیح داد: بر اساس آیه ۹۷ سوره نحل «مَنْ عَمِلَ صَالِحًا مِنْ ذَکرٍ أَوْ أُنْثَیٰ وَهُوَ مُؤْمِنٌ فَلَنُحْیینَّهُ حَیاةً طَیبَةً ۖ وَلَنَجْزِینَّهُمْ أَجْرَهُمْ بِأَحْسَنِ مَا کانُوا یعْمَلُونَ؛ هر کس از مرد و زن کار نیکی به شرط ایمان به خدا به جای آرد ما او را به زندگانی خوش و با سعادت زنده ابد می‌گردانیم و اجری بسیار بهتر از عمل نیکی که می‌کردند به آنان عطا می‌کنیم». بر اساس این آیه پایه زندگی باید توحید باشد اما اگر نگاه ما مادی شود و خداوند محور زندگی نباشد بر اساس آیه ۱۲۴ سوره طه «وَمَنْ اَعْرَضَ عَنْ ذِکری فَاِنَّ لَهُ مَعیشَةً ضَنْکاً وَنَحْشُرُهُ یوْمَ الْقِیمَةِ اَعْمی؛ هر کس از یاد من روی گردان شود زندگی سخت و تنگی خواهد داشت و روز قیامت او را نابینا محشور می‌کنیم» «مَعیشَةً ضَنْکاً» یا همان زندگی تنگ خواهد بود.

وی یادآور شد: در سبک زندگی قرآنی باید روش و اسلوب زندگی خود را بر اساس جهان‌بینی توحیدی قرار دهیم و شیوه‌های این زندگی را از دل قرآن کریم استخراج کنیم.

مشاور حوزه علمیه قزوین اظهار کرد: سبک زندگی سه مؤلفه اساسی اعتقادات، توحید و نبوت دارد؛ اخلاقیات برنامه ما باید همسو با اعتقادات باشد و نتیجه آن تقوا می‌شود، در حقیقت تقوا ترس از روی احترام است. چطور می‌شود در پیشگاه خداوند اعمالی را انجام دهیم که مورد رضایت خداوند نباشد. مؤلفه بعدی وظایف علمی است، رفتارها ما در زندگی باید بر پایه توحید و تقوا باشد.

عبادی در پایان سخنانش متذکر شد: این مولفه‌های سبک زندگی قرآنی باید در جنبه‌های زندگی فردی، اجتماعی، خانوادگی، سلامت، تربیت، علم، امور دفاعی و امنیتی مدنظر قرار گیرد که رهبر معظم انقلاب در یکی از سخنرانی‌هایشان به ۲۳ مورد از حیطه‌های سبک زندگی اسلامی اشاره کردند که ازجمله آن‌ها می‌توانیم به فرهنگ آپارتمان‌نشینی، همسایگی و شهروندی است.