انسان با هجرت به غفران الهی نائل می‌شود

به گزارش ایکنا از قزوین، آیت‌الله عبدالکریم عابدینی، نماینده ولی‌فقیه در استان و امام جمعه قزوین، شامگاه یکشنبه، ۲۹ آبان در سومین جلسه تفسیر قرآن در ادامه تفسیر آیات پایانی سوره نوح، گفت: در جلسه گذشته 8 راهکار قرار گرفتن در مسیر غفران الهی را عنوان کردیم و در ادامهٔ آن راهکارها به عامل «هجرت» در راه خدا می‌پردازیم.

وی گفت: خداوند در آیات ۹۷ تا ۱۰۰ سوره مبارکه نساء می‌فرماید «إِنَّ الَّذِینَ تَوَفَّاهُمُ الْمَلَائِکةُ ظَالِمِی أَنْفُسِهِمْ آنانکه جانشان گرفته می‌شود در حالیکه به خود ظلم کرده‌اند قَالُوا فِیمَ کنْتُمْ به آنها گفته می‌شود کجا بودید که اینقدر بلا بر سر شما آمده و با این پرونده وارد برزخ و قیامت شدید قَالُوا کنَّا مُسْتَضْعَفِینَ فِی الْأَرْضِ می‌گویند ما در جایی بودیم که محل بندگی نبود، سراسر ظلم بود و ما را تحقیر می‌کردند قَالُوا أَلَمْ تَکنْ أَرْضُ اللَّهِ وَاسِعَةً فَتُهَاجِرُوا فِیهَا به آنها گفته می‌شود که مگر زمین خدا جا نداشت و تو مجبور بودی در آن مکانی که در خصومت با اطاعت خداست زندگی کنی؟».

وی در ادامه آیه گفت: «إِلَّا الْمُسْتَضْعَفِینَ مِنَ الرِّجَالِ وَالنِّسَاءِ وَالْوِلْدَانِ لَا یسْتَطِیعُونَ حِیلَةً وَلَا یهْتَدُونَ سَبِیلًا» مگر اینکه بگویید در شرایطی بودید که کاری از شما ساخته نبود، همچون سرلشگر شهید خلبان حسین لشگری که ۱۸ سال در اسارت نیروهای بعث عراق بود نه جای هجرت داشت نه با کسی در ارتباط بود، اینجاست که خداوند می‌فرماید «فَأُولَٰئِک عَسَی اللَّهُ أَنْ یعْفُوَ عَنْهُمْ ۚ وَکانَ اللَّهُ عَفُوًّا غَفُورًا» در همین شرایط تو را به اوج اعلی می‌رسانم.

این مفسر قرآن‌کریم گفت: خداوند می‌فرماید که «وَمَنْ یهَاجِرْ فِی سَبِیلِ اللَّهِ یجِدْ فِی الْأَرْضِ مُرَاغَمًا کثِیرًا وَسَعَةً». همه تمدن‌ها با هجرت پیدا شد و هجرت‌های فردی یا جمعی پایه‌گذار تمدن‌های بزرگ شدند نوَمَنْ یخْرُجْ مِنْ بَیتِهِ مُهَاجِرًا إِلَی اللَّهِ وَرَسُولِهِ ثُمَّ یدْرِکهُ الْمَوْتُ فَقَدْ وَقَعَ أَجْرُهُ عَلَی اللَّهِ ۗ وَکانَ اللَّهُ غَفُورًا رَحِیمًا» چند بخش این آیه نشان می‌دهد که انسان با هجرت به غفران الهی نائل می‌شود. ما به استناد آیات قرآن ۹ مورد از عوامل پذیرش استغفار را شرح دادیم و در ادامه ببینیم که موانع پذیرش استغفار چیست.

موانع پذیرش استغفار

وی نخستین عامل عدم پذیرش استغفار را «کفر» برشمرد و شرح داد: شاید عنوان شود کافری که چیزی را قبول ندارد چه ربطی به استغفار دارد؟ گاهی پیامبر به حال کافران دلسوزی می‌کند، گاهی والدین برای فرزند و برخی مواقع هم فرزند برای والدین کافر خود طلب مغفرت می‌کند! اما پاسخ خدا این است که کفر او مانع بخشش من است.

آیت‌الله عابدینی با اشاره به آیه ۸۰ سوره توبه اظهار کرد: خداوند در قرآن‌کریم می‌فرماید که «اسْتَغْفِرْ لَهُمْ أَوْ لَا تَسْتَغْفِرْ لَهُمْ إِنْ تَسْتَغْفِرْ لَهُمْ سَبْعِینَ مَرَّةً فَلَنْ یغْفِرَ اللَّهُ لَهُمْ» پیامبر اگر تو هم هفتادبار برای آن‌ها استغفار کنی پذیرفته نشده و به حال آن‌ها تأثیری نخواهد داشت چون «ذَٰلِک بِأَنَّهُمْ کفَرُوا بِاللَّهِ وَرَسُولِهِ آنها به خدا و پیامبرش کفر ورزیدند وَاللَّهُ لَا یهْدِی الْقَوْمَ الْفَاسِقِینَ» خدا قوم فاسقان را هدایت نمی‌کند.

وی خاطرنشان کرد: «شرک» دومین عامل عدم پذیرش استغفار نزد خداست، دیگران برای کافر طلب استغفار می‌کردند اما مشرک برای خود طلب بخشش می‌کند و ممکن است استغفرالله هم بگوید «إِنَّ اللَّهَ لَا یغْفِرُ أَنْ یشْرَک بِهِ وَیغْفِرُ مَا دُونَ ذَٰلِک لِمَنْ یشَاءُ ۚ وَمَنْ یشْرِک بِاللَّهِ فَقَدِ افْتَرَیٰ إِثْمًا عَظِیمًا» او کسی است که به خدا شرک می‌ورزد و با افترا گناه بزرگی را به خدا نسبت می‌دهد.

این مفسر قرآن کریم تصریح کرد: همانقدر که خداوند صاحب عظمت است گناه شرک هم وضع وخیمی دارد «إِنَّ اللَّهَ لَا یغْفِرُ أَنْ یشْرَک بِهِ وَیغْفِرُ مَا دُونَ ذَٰلِک لِمَنْ یشَاءُ ۚ وَمَنْ یشْرِک بِاللَّهِ فَقَدْ ضَلَّ ضَلَالًا بَعِیدًا». ما در هر نماز ۲ بار از خدا می‌خواهیم که ما را جزو مشرکین و ضالین قرار ندهد. شرک هم مانع از پذیرش استغفار نزد خداست و حتی خداوند ممنوعیت قائل شده که شما حق ندارید برای کسی که مشرک است استغفار کنید مگر اینکه دست از شرک بردارد.

وی افزود: مَا کانَ لِلنَّبِی وَالَّذِینَ آمَنُوا یعنی هم پیامبر و هم کسانی که ایمان آورده‌اند «أَنْ یسْتَغْفِرُوا لِلْمُشْرِکینَ» حق ندارند برای مشرک استغفار کنند «وَلَوْ کانُوا أُولِی قُرْبَیٰ» ولو اینکه از خویشاوندان وی باشند «مِنْ بَعْدِ مَا تَبَینَ لَهُمْ أَنَّهُمْ أَصْحَابُ الْجَحِیم»، مؤمن وقتی می‌داند که آن مشترک اهل جهنم است دیگر محلی برای طلب آمرزش باقی نمی‌ماند.

آیت‌الله عابدینی بیان کرد: «وَ مَا کانَ اسْتِغْفَارُ إِبْرَاهِیمَ لِأَبِیهِ» ابراهیم اگر برای اَبیه یعنی عمویش استغفار کرد «إِلَّا عَنْ مَوْعِدَةٍ وَعَدَهَا إِیاهُ» به‌خاطر قول و قراری بود که بین خودشان داشتند «فَلَمَّا تَبَینَ لَهُ أَنَّهُ عَدُوٌّ لِلَّهِ» وقتی برای ابراهیم آشکار شد که عمویش هدایت شدنی نیست و فهمید که او از دشمنی با خدا دست بر نمی‌دارد «تَبَرَّأَ مِنْهُ» دیگر ادامه نداد و از عمویش اظهار برائت کرد و دیگر برایش استغفار نکرد.

نفاق گناهی نابخشودنی

وی اظهار کرد: سومین مانع از موانع پذیرش استغفار «نفاق» است. خداوند در آیات ۴ و ۵ سوره مبارکه منافقون می‌فرماید؛ وقتی به منافقین گفته می‌شود «وَإِذَا قِیلَ لَهُمْ تَعَالَوْا» یعنی از این سرافکندگی و بدبختی بالا بیایید چرا به پستی و بدی روی آوردید؟ چرا درجات جهنم را آرزو دارید، به بهشت و درجات آن فکر کنید! «یسْتَغْفِرْ لَکمْ رَسُولُ اللَّهِ» برگردید تا خدا و رسول شفیع شما باشند «لَوَّوْا رُءُوسَهُمْ» صورت‌های‌شان را برمی‌گردانند یعنی اظهار ناخوشایندی می‌کنند و با بی‌ادبی روی‌گردان می‌شوند.

این مفسر قرآن خاطرنشان کرد: این موارد مربوط به زمان پیامبران نیست، الان هم این افراد هستند، وقتی آن‌ها را به سمت رحمت خدا دعوت می‌کنی بد و بیراه و سخن ناپسند می‌شنوی! «وَرَأَیتَهُمْ یصُدُّونَ وَهُمْ مُسْتَکبِرُونَ» آن‌ها هم مانع هدایت خود می‌شوند و هم استکبار می‌ورزند یعنی خود را برتر از آن می‌دانند که بخواهند نصیحتی بپذیرند «سَوَاءٌ عَلَیهِمْ أَسْتَغْفَرْتَ لَهُمْ أَمْ لَمْ تَسْتَغْفِرْ لَهُمْ» به‌حال این‌ها فرقی نمی‌کند که برایشان استغفار کنی یا نکنی نلَنْ یغْفِرَ اللَّهُ لَهُمْ» و هیچ‌گاه خداوند این افراد را نمی‌بخشد و استغفار برای این‌ها تأثیری ندارد «إِنَّ اللَّهَ لَا یهْدِی الْقَوْمَ الْفَاسِقِینَ» خدا قوم فاسق را هدایت نمی‌کند.

وی گفت: فسق از ریشه فَسَقَ است یعنی از پوست خود بیرون آمدن، پوست حفظ کننده در برابر میکروب و بدی و کنترل کننده در برابر رشد غیر متعارف است، عرب‌ها به کندن پوست میوه فَسَقَ می‌گویند یعنی دیگر محفوظ نیست و در معرض آسیب‌ها و فاسد شدن قرار دارد، بعد همان میوه فاسد می‌شود که وقتی فاسد شد مضر می‌شود؛ این هر سه مرحله برای منافقین قابل تصور است چراکه از پوشش ایمان خارج شده، فاسد شدند و در نهایت منافقین مفسد هستند.

هرگز از رحمت خدا ناامید نشوید

آیت‌الله عابدینی گفت: چهارمین عامل «یأس» است، کسی که دائم بگوید آب از سرم گذشته، گناهانم به‌حدی است که خدا نخواهد بخشید؛ این نگاه یاس‌آمیز بدترین چیز است و از جنود ابلیس محسوب می‌شود. هرچه‌که گناه زیاد بود هم نباید از رحمت واسعه خدا مأیوس باشیم و در مقابل هر چقدر هم بندگی و عبادت کنی نباید خیالت آسوده باشد و باید همیشه بین خوف و رجا باشی، رجا یعنی با باری از گناه، هنوز هم می‌توانی با استغفار به در خانه خدا بروی و امید مغفرت داشته باشی.

وی تصریح کرد: در سوره زمر آیات ۵۳ و ۵۴ می‌خوانیم که «قُلْ یا عِبَادِی الَّذِینَ أَسْرَفُوا عَلَیٰ أَنْفُسِهِمْ» از این آیه اینگونه متصور می‌شود که خدا از گناهکاران ناراحت است و نمی‌خواهد مستقیم با این بنده‌ها صحبت کند به پیامبر می‌گوید تو به بندگان گناهکار من بگو «لَا تَقْنَطُوا مِنْ رَحْمَةِ اللَّهِ» از رحمت خدا مأیوس نشوید، مبادا به خاطر گناهانتان از درگاه ما دور شوید، برگردید من منتظر شما هستم «إِنَّ اللَّهَ یغْفِرُ الذُّنُوبَ جَمِیعًا» خدا همه گناهان را می‌آمرزد «إِنَّهُ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحِیمُ» هم شما استغفار کنید هم خدا رحیم است «وَأَنِیبُوا إِلَیٰ رَبِّکمْ وَأَسْلِمُوا لَهُ» در پیشگاه خدا توبه و انابه کنید، تضرع داشته باشید و تسلیم شوید «مِنْ قَبْلِ أَنْ یأْتِیکمُ الْعَذَابُ» پیش از آنکه عذاب به سراغ شما بیاید «ثُمَّ لَا تُنْصَرُونَ» که در آنجا دیگر کسی از شما حمایت نخواهد کرد. این چهار مورد را به‌عنوان موانع پذیرش استغفار در آیات قرآن مرور کردیم.

داروی گناه استغفار است

نماینده ولی‌فقیه در استان قزوین گفت: در احادیث هم متعدد به موانع پذیرش استغفار اشاره شده است، حضرت علی (ع) می‌فرماید، «الذُّنوبُ الدّاءُ، و الدَّواءُ الاستغِفارُ، و الشِّفاءُ أن لا تَعودَ» گناهان دردند و داروی آنها استغفار است و شفایش به این است که به گناه باز نگردند. هر گناهی که در جان ما تأثیر گذاشته دردی بر دردهای ما افزوده است، ما دردهای جسمی را خوب متوجه می‌شویم و هرچه مزمن هم باشد با پایان عمر ما پایان می‌پذیرد و ما از آن رها می‌شویم اما دردهای روحی به مراتب خطرناک‌تر است و پس از قیامت تازه درد آن آغاز خواهد شد که چاره و دارویی جز استغفار ندارد، اگر خواستی از شفاعت خود مطلع شوی به نوع میل و کششی که به سمت گناه داری توجه کن، اگر ابراز بیزاری کردی یعنی مداوا شدی، اما اگر میل به گناه داشتی یعنی هنوز شفا حاصل نشده است.

وی ادامه داد: در احادیث می‌خوانیم که خداوند به بنده گنهکار مهلت می‌دهد تا توبه کند، اگر سه بار «أَسْتَغْفِرُ اللَّهَ الَّذِی لاَ إِلَهَ إِلاَّ هُوَ الْحَی الْقَیومُ» بگوید گناهش نوشته نمی‌شود، اگر استغفار کند پرونده‌اش پاک می‌ماند و اگر هفت ساعت گذشت و استغفار نکرد گناه برای او نوشته می‌شود. حتی ممکن است بیست سال پس از یک گناه، فرد در حین انجام کاری به یاد گناهی که در گذشته مرتکب شده بیفتد، این یادآوری بی‌حکمت نیست خدا به یاد او انداخته تا استغفار کند این تذکری از سوی خداست که منتظر واکنش بنده خود می‌ماند. «إِلَّا مَنْ تَابَ وَآمَنَ وَعَمِلَ عَمَلًا صَالِحًا فَأُولَٰئِک یبَدِّلُ اللَّهُ سَیئَاتِهِمْ حَسَنَاتٍ ۗ وَکانَ اللَّهُ غَفُورًا رَحِیمًا» مگر آن کسانی که از گناه توبه کنند و عمل صالح به جای آرند، پس خدا گناهان آن‌ها را بدل به حسنات گرداند و خداوند بسیار آمرزنده و مهربان است.