«دولت‌خانه صفوی» قزوین از گذشته تا امروز

بعد از انتخاب قزوین به‌عنوان پایتخت در سال ۹۵۱ هجری قمری، به دستور شاه‌ طهماسب، ساخت کاخ‌ها و عمارت‌های حکومتی در این شهر آغاز شد. در عصر صفویان شهر قزوین به علت قرارگیری بر سر راه جاده ابریشم و شرایط جغرافیایی و سیاسی آن زمان بسیار موردتوجه قرار گرفت و همین توجه و عنایت سبب شد تا شاه‌طهماسب دستور دهد معماران برجسته کشور به قزوین بیایند و عمارتی باشکوه و درخور پایتخت طراحی و بنا کنند. ازاین‌روی دولت‌خانه صفوی در باغی هفت‌در و هشت هکتار بنا شد. متأسفانه امروز از این مجموعه تنها سر درب عالی‌قاپو، عمارت نادری، عمارت پهلوی، عمارت قاجاری، گراند هتل، عمارت کلاه‌فرنگی و بقعه پیغمبریه برجای‌مانده است. ایکنا در این گزارش به بررسی ظرفیت‌های قزوین در صنعت گردشگری و معرفی دولت‌خانه صفوی پرداخته است.

حمیرا زاچکانی، کارشناس ارشد مدیریت شهری، در گفت‌وگو با ایکنا از قزوین، درخصوص معرفی ظرفیت‌های گردشگری شهر قزوین، گفت: استان قزوین از پتانسیل‌ بسیار بالایی برخوردار است که متأسفانه این ظرفیت طی دهه‌های اخیر کمتر دیده‌شده است.

وی در خصوص مجموعه نفیس دولت‌خانه گفت: مجموعه دولت‌خانه صفوی را به نام‌های دیگری همچون باغ سعادت‌آباد، ارگ طهماسبی یا ارگ سلطنتی صفویان و باغ فرهنگی قزوین نیز می‌شناسند.

این کارشناس بابیان اینکه این مجموعه مساحتی بالغ‌بر ۶ هکتار داشته است، گفت: درواقع مجموعه دولت‌خانه از اول خیابان سپه قزوین شروع و تا بلوار نادری ادامه داشته است. این مجموعه که به دستور شاه‌طهماسب صفوی ساخته شده، در زمان حکومت افشاریه، زندیه، قاجار و پهلوی به تعداد ابنیه آن اضافه و یا از آن کم شده است.

وی بیان کرد: مجموعه باغ صفوی از عمارت کلاه‌فرنگی در شمال این محوطه شروع و تا سر در عالی‌قاپو در جنوب آن ادامه دارد. بین بنای تاریخی عالی‌قاپو و ساختمان عمارت چهل‌ستون چند فضای باز، حیاط و چند ابنیه دیگر وجود دارد. سردر عالی قاپو دارای ۱۷ متر ارتفاع است و بالای آن منقش به کتیبه‌ای به خط ثلث است.

زاچکانی خاطرنشان کرد: برخی بناهای دیگر این مجموعه همچون عمارت نادری، ۷ دروازه ورود به مجموعه (که یکی از آن‌ها سردر عالی‌قاپو است)، میدان بزرگ شهر، عمارت جهان‌نما، برج کبوتر، چند دیوان‌خانه و استخر بزرگ تخریب‌ شده‌اند.

اوج شکوفایی معماری قزوین

وی اظهار کرد: اوج شکوفایی معماری قزوین به دوره صفویه بازمی‌گردد، عمارت پهلوی، عمارت قاجاری، گراند هتل، مدرسه امید، موزه قزوین از دیگر بناهای موجود در این مجموعه هستند که در زمان قاجار و پهلوی احداث‌ شده‌اند.

این کارشناس در ادامه به تشریح اهمیت مجموعه دولت‌خانه صفوی پرداخت و گفت: این عمارت یکی از مهم‌ترین ابنیه تاریخی قزوین در عصر صفویه بوده که شاهد وقایع و رخدادهای مهمی بوده است.

وی خاطرنشان کرد: نقاره زنی از رخدادهای مهم این عمارت بود به‌طوری‌که این هنر از بدو تأسیس دولت‌خانه تا سال ۱۳۰۵ هر صبح و شام در قزوین در گوشواره‌های سر در عالی‌قاپو جاری بود متأسفانه از آن سال به بعد با تغییر حاکمیت از عصر قاجار به پهلوی، این سنت از بین رفت.

زاچکانی بیان کرد: اجرای پرده‌خوانی توسط اساتید بنام قزوینی در مقابل عمارت نظمیه از دیگر برنامه‌های زنده این مجموعه بوده است که متأسفانه آن نیز به دست فراموشی سپرده‌ شده است.

معماری عمارت چهل‌ستون قزوین

وی در خصوص عمارت کلاه‌فرنگی یا همان چهلستون تصریح کرد: کاخ چهلستون تنها کوشک باقی مانده در دولتخانه صفوی است که بعدها در ساخت عمارت چهلستون اصفهان از آن الهام و الگو گرفته شد و اکنون به موزه خوشنویسی قزوین تغییر کاربری داده است.

این کارشناس مدیریت شهری در پایان اظهار کرد: عمارت چهلستون ساختمانی هشت گوش بوده و در ۲ طبقه به مساحت حدود ۵۰۰ مترمربع بنا شده‌ است و نقاشی‌های دیوارهای طبقه اول آن که از هنر نگارگری مکتب قزوین به شمار می‌رود و دارای شهرت زیادی است.