«نفس اماره» سفیر شیطان در وجود ماست

به گزارش ایکنا از قزوین، محسن حق‌شناس، استاد نهج‌البلاغه، در ششمین جلسه از تفسیر خطبه ۱۹۲ نهج‌البلاغه، گفت: حضرت علی(ع) در ادامه این خطبه می‌فرمایند که شعله‌های عصبیت نهفته در وجود خود را با علم و معرفت خاموش کنید. مبارزه با شیطان با معرفت شروع می‌شود که از درون انسان سرچشمه می‌گیرد.

وی با بیان اینکه ابتدا باید تکلیف ما با نفس سرسپرده شیطان مشخص شود، ادامه داد: تعصب یعنی نسبت به چیزی، بدون استناد به حق و حجت، پافشاری و وابستگی داشته باشیم. تعصب پیوستگی بدون دلیل است که می‌تواند نسبت به قبیله، نژاد، علم، دانش، آب و خاک و یا هر چیز دیگری باشد. تعصب سبب می‌شود نسبت به سایر مسائل کینه به وجود آید، بنیان این کینه‌ها از جهل و نادانی سرچشمه می‌گیرد.

این استاد نهج‌البلاغه اظهار کرد: کسی از امام صادق(ع) سؤال کرد که ما به فرزندان و دوستان و خانواده تعصب داریم آیا این بد است؟ حضرت فرمودند خیر، تعصب جایی بد است که به سبب این ارتباط و تعصب به‌جای پذیرش شر و نادانی و بی‌عرضگی خانواده حق را زیر پا بگذارید و بر اشتباهات آن‌ها هم تعصب و غیرت‌ورزی باطل داشته باشید.

وی بیان کرد: حضرت علی(ع) می‌فرمایند خودپسندی و عجب را خاموش کنید تا بتوانید در مقابل شیطان ایستادگی کنید. متمرکز باشید، افتادگی و تواضع را روی سر بگذارید و از آن تبعیت کنید. مواظب باشید شیطان می‌خواهد شما را به درد خود گرفتار کند تا دچار کبر و غرور شوید، آن زمان است که داشته‌های خود را می‌بینید و بر نداشته‌های دیگران تمرکز می‌کنید. کبر و غرور انسان را به جایی می‌رساند که ادعای ربوبیت کند. فرعون به موسی(ع) گفت اگر غیر از من الله دیگری انتخاب کنی اسیر بند و زندان خواهی شد.

دیگران را از خود برتر بدانیم

حق‌شناس تصریح کرد: نقطه مقابل تکبر تواضع است که راهکار مبارزه با این رذیله اخلاقی است. با تواضع می‌توان زنجیر تکبر را از گردن باز کرد. دهمین درس امام رضا(ع) به‌عنوان وظایف شیعیان آن است که «باقی مردم را از خود برتر بدانیم»؛ یکی از نشانه‌های تواضع آن است که در مقابل دیگران به راحتی سلام دهیم و پیش‌قدم شویم و شایسته است تمرین تواضع را از فضای زندگی شخصی و در ارتباط با خانواده آغاز کنیم. یکی از راه‌های مؤثر شکستن تکبر و غرور، نماز خواندن و به سجده و خاک افتادن در مقابل خدای متعال است.

وی گفت: حضرت علی(ع) می‌فرمایند: «تواضع» را بین خود و ابلیس به‌عنوان سنگری برای مبارزه قرار دهید. به نظر می‌رسد شیطان تمام طرح‌های انسان را تخریب می‌کند. عقل در وجود ما نماینده خداست که راهنمایی کرده و راه ثواب را نشان می‌دهد. وهم نماینده شیطان است و دریافت عقل را نهی می‌کند و در واقع واهمه، قوه عاقله را نقض می‌کند.

این استاد نهج‌البلاغه اظهار کرد: نماینده قوه واهمه در وجود ما ابلیس است. انسان‌های متکبر انسان‌هایی متوهم هستند که در فکر و خیال به سر می‌برند. سفیر شیطان در وجود ما نفس اماره است.  از پیامبر(ص) سؤال شد که آیا کسی هست که شیطان نداشته باشد؟ پیامبر مکرم اسلام(ص) فرمودند خیر! من هم شیطان دارم، اما آن را با دست خودم مغلوب و تسلیم کرده‌ام.

حق‌شناس در پایان بیان کرد: نفس قوی شده و عقل به اندازه‌ای تسلط دارد که دیگر از دست شیطان کاری ساخته نیست. اگر خود را رها کنیم متکبر می‌شویم؛ کمال و برتری بد نیست، اما اگر آن را از مسیر ناصواب جست‌وجو کنیم متکبریم.