عذاب خداوند پس از اتمام حجت می‌آید

خداوند از ابتدای خلقت انسان‌های خطاکار را هشدار داده است، زمانی هم که به هشدار خداوند بی‌اعتنایی کردند عذاب خود را بر ایشان نازل کرده است که نمونه عذاب‌های خداوند متعال در قرآن کریم آمده است؛ در این کتاب آسمانی حدود ۱۷ نوع عذاب ذکر شده که خدا برای انذار بشر به آنان اشاره کرده است. در راستای همین موضوع ایکنای قزوین با کیومرث حبیب‌زاده، مدرس دوره‌های تفسیر قرآن کریم گفت‌وگویی کرده است که مشروح آن را در ادامه می‌خوانیم:

 ایکنا_ علت عذاب چیست؟

در قرآن كریم، علت عذاب اقوام گذشته، نافرمانی آن‌ها بیان شده است، همان‌گونه كه می‌دانیم بیشتر نافرمانی آن‌ها از روی جهالت بوده است، اما امروز كه نافرمانی مردم از روی دانایی و عمدی است، به مراتب ده‌ها و صدها برابر بیشتر است آیا در این صورت باز هم بلا فرود می‌آید؟ چگونه می‌توان تشخیص داد كه زلزله در فلان كشور مسلمان، به‌خاطر قهر خداوند یا نامناسب بودن معماری بوده است؟

در فرهنگ قرآن كریم، عذاب الهی، پس از اتمام حجت است، از این‌رو، نمی‌توان پذیرفت كه بیشتر نافرمانی‌ها به‌دلیل جهالت اقوام گذشته بوده است. با بررسی سرگذشت اقوام گذشته در قرآن، یک اصل كلی استفاده می‌شود و آن این است كه پیامبران، در انجام مأموریت، رساندن پیام الهی و فهماندن معارف و احكام، ذره‌ای كوتاهی نكردند و زحمت‌های بسیاری در این راه كشیدند، اما چون این تلاش‌ها پس از سال‌های طولانی، اثر عملی بر قوم‌ها به جز افراد كمی نداشت، از این‌رو پس از اتمام حجت‌های آخرین، نشانه‌های عذاب و نزول آن آشكار می‌شد، قصه عذاب قوم‌هایی مانند حضرت نوح(ع)، لوط(ع) و موسی(ع) چنین بوده است.

سطح آگاهی در عصر امروز به مراتب بیشتر است، از این‌رو، مردم دوران قدیم، به تناسب زمان و حال خودشان، آگاه بوده‌اند و از روی علم و عمد سرپیچی می‌كردند و ما سراغ نداریم جایی كه فرد یا قومی با اینكه عذر داشته باشند ولو عذر آن‌ها جهالت باشد، عذاب شده باشند البته اگر در حالی كه بر رفع جهالت توان داشته باشند، اما از روی عمد، جهالت‌زدایی نكنند، از قانون كلی بالا خارج می‌شود. خلاصه اینكه عذاب و مجازات، پس از اتمام حجت، هدایت الهی و مهلت دادن می‌آید.

ایکنا_ آیا پس از بعثت حضرت محمد(ص) شاهد عذاب خداوند بودیم؟

پس از بعثت پیامبر(ص)، عذاب فردی و موردی است، اما به بركت وجود آن حضرت، عذاب از نوع عذاب قوم‌های گذشته كه امت یکباره دچار عذاب شده و همه نابود می‌شدند، نخواهد بود. در آیه ۳۳ انفال آمده است: «َمَا كَانَ اللَّهُ لِیعَذِّبَهُمْ وَأَنتَ فِیهِمْ وَمَا كَانَ اللَّهُ مُعَذِّبَهُمْ وَهُمْ یسْتَغْفِرُونَ»؛ حوادث ناگوار مثل زلزله و سیل كه در جهان طبیعت روی می‌دهد، چند گونه و شامل مصائب خودساخته، عاملی برای بازگشت، کفاره گناهان، امتحان و بلای ناشی از گناه است.

برخی بلاها به دست خود انسان ساخته می‌شود. به عبارت دیگر، این حوادث دردناک از نوع طبیعی پرورده دست خود انسان‌هاست. اگر در شهری زلزله می‌آید و از بخش‌های مستضعف‌‌نشین، هزاران قربانی می‌گیرد، اگر یک بیماری فراگیر و یا قحط‌سالی همه‌گیر، تنها از افراد بی‌نوا و از پا افتاده قربانی می‌گیرد، بر اثر عملكرد خود انسان، تحث‌تأثیر عوامل اجتماعی از جمله زورگویی ستمگران یا عمل نكردن به دستورات دینی مبنی بر بهره‌گیری صحیح از طبیعت، نظم و تعهد است.

اگر افراد محروم همچون ثروتمندان از خانه‌های مقاوم در برابر حوادث برخوردار بودند و خانه‌ها را طوری نمی‌ساختند كه با مختصر حركتی در هم فرو ریزد، این چنین نمی‌شد. در این‌گونه بلایا كافر و مؤمن یكسان تلقی می‌شود. بنابراین، طبق نظام علت و معلولی كه بر عالم حاكم است، هر كس زمینه‌های لازم برای رویارویی با حوادث طبیعی را فراهم نكند، آسیب‌پذیر خواهد بود. خداوند در آیه ۴۴ سوره یونس می‌فرماید: «إِنَّ اللَّهَ لاَیظْلِمُ النَّاسَ شَیئًا وَ لَكِنَّ النَّاسَ أَنفُسَهُمْ یظْلِمُونَ.»

ایکنا_ چه ارتباطی بین خوادث و گناهان بشر وجود دارد؟

برخی از حوادث عاملی برای بازگشت است، گاهی حوادث ناخوشایند و ناگوار در زندگی انسان‌ها رخ می‌دهد تا عاملی برای بازگشت و سازنده روح آنان باشد. غرور و غفلت و خواب‌زدگی، مسلماً از موانع تكامل معنوی و سعادت انسان است و برای دگرگون کردن این وضعِ نابسامان و جایگزین كردن یاد خدا به جای فراموشی‌ها، وجود حوادث غیرمترقبه كه با فراز و نشیب خویش، زندگی آرام را از انسان سلب می‌كند، بسیار راهگشاست. در آیه ۴۲ سوره انعام آمده است: «فَأَخَذْنَـَهُم بِالْبَأْسَآءِ وَالضَّرَّآءِ لَعَلَّهُمْ یتَضَرَّعُونَ.»

برخی حوادث كفاره گناهان است، گاهی خدای متعال برای از بین بردن آثار گناهان، برخی بلاها و مصیبت‌ها را متوجه انسان‌ها می‌كند تا به لطف و كرمش بخشی از گناهان برخی گنهكاران را در دنیا بشوید تا پس از مرگ، گرفتار عذاب‌های دردناک نشوند.

برخی از حوادث امتحان الهی است، برخی بلاها برای آزمایش كردن مردم رخ می‌دهد، چراكه یكی از سنت‌های الهی است و به هیچ وجه تعطیل‌بردار نیست. در آیه ۱۵۵ سوره بقره آمده است: «وَلَنَبْلُوَنَّكُم بِشَیءٍ مِّنَ الْخَوْفِ وَ الْجُوعِ وَ نَقْصٍ مِّنَ الاْ ئَمْوَ َلِ وَ الاْ ئَنفُسِ وَ الثَّمَرَ َتِ وَبَشِّرِ الصَّـَبِرِین.»

برخی بلاها بر اثر گناه و خلافكاری پیش می‌آید و آثار وضعی عمل انسان است. این نوع بلاها نیز زاییده اندیشه و عمل خود انسان است. خداوند در آیه ۹۶ سوره اعراف می‌فرماید: «وَلَوْ أَنَّ أَهْلَ الْقُرَی ءَامَنُواْ وَاتَّقَوْاْ لَفَتَحْنَا عَلَیهِم بَرَكَـَتٍ مِّنَ السَّمَآءِ وَالأَرْضِ وَلَـَكِن كَذَّبُواْ فَأَخَذْنَـَهُم بِمَا كَانُواْ یكْسِبُونَ.»

با توجه به آنچه بیان شد می‌توان دریافت كه به حوادثی از قبیل سیل، زلزله و... از زاویه‌های گوناگونی می‌توان نگریست و ممكن است زاییده عملكرد خود انسان، امتحان، كیفر و یا عاملی برای توجه به خدای جهان‌آفرین باشد.