نقش بی‌بدیل حضرت خدیجه(س) در پیشرفت اسلام

دهم رمضان سالروز وفات ام‌المؤمنین حضرت خدیجه(س) است؛ این روز بهانه‌ای شد تا از این بانوی عفیفه، کریمه، طاهره و مبارکه یادی کنیم و گوشه‌ای از کمالات حضرت را برای جهانیان به ویژه زنان عالم به‌عنوان الگوی همسرداری، خدمت به اسلام و تمدن اسلامی معرفی کنیم، به همین مناسبت خبرنگار ایکنا از قزوین با محمدباقر طالبی، دکترای تاریخ ایران اسلامی و مدرس دانشگاه بین‌المللی امام خمینی(ره) گفت‌وگویی کرده است که در ادامه مشروح آن را می‌خوانیم.

ایکنا_ حضرت خدیجه(س) چه سالی به دنیا آمدند؟

حضرت خدیجه(س) ۶۷ پیش از هجرت در مکه زاده شد، پدرش از بازرگانان معروف و بزرگ قبیله به نام «خولید بن اسد بن عبدالعُزی بن قُصی بن کِلاب» بود. قُصی بن کِلاب جد پنجم حضرت خدیجه(س) و جد چهارم پیامبر(ص) است، بنابراین این دو بزرگوار از نظر نسبی با هم مشترک هستند، مادر حضرت خدیجه(س) نیز «فاطمه بنت زایدة بن الأصم» نام داشت.

در منابع تاریخی حضرت خدیجه(س) را با اوصاف تقیه، عفیه، شاهزاده خانم، طاهره، مبارکه، خرمند، دین‌دار، پاکدامن، با سخاوت و بخشنده، زنی کامل و شایسته، متفکر، مدیر، مقتدر، بااراده، شریف و خوش‌اخلاق وصف کرده‌اند.

ایکنا_ پیامبر گرامی اسلام(ص) چگونه با حضرت خدیجه(س) ازدواج کردند؟

حضرت خدیجه(س) خواستگاران زیادی داشتند ولی در دوره عرب جاهلی زن جایگاه بسیار پستی داشت، برای نمونه زن مقهور مرد بود، مرد هر چند که می‌توانست زن می‌گرفت و زن‌ها را مانند حیوانات خرید و فروش می‌کردند، اگر پدر دختر فوت می‌کرد پسر بزرگ می‌توانست با نامادری‌های خود ازدواج کند و حتی می‌توانست آن‌ها را بفروشد، همچنین طلاق‌های خفت‌بار برای زنان آن دوره بود.

در این شرایط حضرت خدیجه(س) زنی خاص و ویژه بودند، او جزو زنان ثروتمند و از تجار معروف مکه به‌شمار می‌رفتند؛ آن حضرت زنی با درایت، باهوش و دارای نبوغ بازرگانی و اقتصادی و تجاری بودند.

حضرت خدیجه(س) خواستگاران زیادی داشتند ولی با نگاهی که مرد عرب به زن داشت هم‌کفو و هم‌شأنی برای خود پیدا نمی‌کردند، سرانجام در یک سفر تجاری پیامبر(ص) ۲۵ سالش بود که برای حضرت خدیجه(س) به سفر تجاری رفت، بعد از بازگشت همراهان پیامبر(ص) اوصاف ایشان نظیر، امانتداری، صداقت و خوش‌خلقی را برای حضرت بیان کردند، حضرت خدیجه(س) پیشنهاد ازدواج با پیامبر(ص) را از طریق ابوطالب بیان کردند و این ازدواج انجام شد.

در خصوص سن حضرت خدیجه(س) در زمان ازدواج اختلاف نظر است، بیشتر منابع تاریخی سن ۴۰ سالگی را مطرح می‌کنند، اما با توجه به فرزندانی که حضرت به دنیا آورده‌اند به احتمال زیاد سن حضرت خدیجه از ۴۰ سال کمتر بوده است برای همین سن او را از ۲۸ تا ۴۰ مطرح کرده‌اند.

حاصل ازدواج حضرت رسول(ص) و حضرت خدیجه(س) به نقلی سه پسر یا دو پسر به نام قاسم و عبدالله، یا طیب و طاهر و چهار دختر به نام‌های زینب و رقیه، ام‌الکثوم و حضرت فاطمه زهرا(س) است.

رحلت حضرت خدیجه(س) در دهم رمضان سال ۱۰ بعثت یعنی سه سال قبل از هجرت در ۶۱۹ میلادی است که در این سال حضرت ابوطالب(ع) نیز رحلت کردند که پیامبر(ص) سال بعثت را سال عام‌الحزن یعنی غم و اندوه عنوان کردند. پیکر حضرت خدیجه(س) در قبرستان حجون یا معلاة که امروز به قبرستان ابوطالب معروف است به خاک سپرده شده و متأسفانه بارگاه مبارک حضرت خدیجه(س) توسط آل‌سعود تخریب شده است.

در خصوص جایگاه حضرت خدیجه(س) بیان می‌کنند که اولین زنی است که به پیامبر(ص) ایمان آوردند و مسلمان شدند، ایشان به ام‌المؤمنین شهرت یافتند، البته لقب ام‌الائمه نیز برای ایشان بیان می‌شود چون ائمه اطهار(ع) از نسل این بانو هستند.

حضرت علی(ع) به نقل از رسول اسلام(ص) آن حضرت را در کنار آسیه همسر فرعون، حضرت مریم(س) و حضرت فاطمه زهرا(س) جزو چهار بانوی معروف بهشتی می‎داند. حضرت خدیجه(س) به درجه‌ای رسیدند که خداوند به پیامبرش فرمود خدیجه را به خانه‌ای در بهشت که محل امن و آرامش باشد بشارت دهید.

همچنین در حدیثی که پیامبر اسلام(ص) مطرح می‎کنند آمده است «خدا از جانب جبرئیل به او سلام رسانده است»، وی به دین یکتاپرستی حضرت ابراهیم(ع) بود و پیامبر(ص) بعد از رحلت حضرت خدیجه(س) از وی بسیار یاد می‌کردند و بر ذکر فضایلشان تأکید فراوان داشتند، به‌گونه‌ای که برخی از همسران پیامبر(ص) به او حسادت می‌ورزیدند.

ایکنا_ نقش حضرت خدیجه(س) در گسترش اسلام و تمدن اسلامی چه بود؟

حضرت خدیجه(س) با نبوغ فوق‌العاده اقتصادی، عقل و تدبیر و مدیریت قوی اقتصادی کاروان تجاری به راه می‎انداختند و در فرآیند تجارت طی سالیان متمادی از تجار ثروتمند مکه به‌شمار می‎رفتند.

هنگامی که با پیامبر(ص) اسلام ازدواج کردند تمام ثروتشان را در اختیار آن حضرت قرار دادند. این ثروت و دارایی برای آزادی بردگان، دستگیری از مستمندان و ناتوانان، پذیرایی از فقرا، اطعام جامعه مسلمانان، هجرت مسلمانان از مکه به مدینه و سایر امورات مسلمانان هزینه شد.

از سال هفت تا ۱۰ بعثت تحریم شدید سیاسی و اقتصادی بی‌رحمانه و ظالمانه مشرکان در شعب ابیطالب اتفاق افتاد. اوج بخشندگی حضرت خدیجه(س) در جریان شعب ابیطالب اتفاق افتاد، یا ثروت حضرت، آذوقه و مایحتاج اولیه مسلمانان با چندبرابر قیمت خریداری می‌شد و در اختیار مسلمانان قرار می‌گرفت. برای همین در اوج سختگیری‌ها و فشار دشمنان توطئه اقتصادی دشمنان خنثی شد یعنی اگر ثروت حضرت خدیجه(س) نبود اسلام در شعب ابیطالب می‌ماند. حضرت خدیجه(س) با بخشش ثروت خود توانستند تحریم‌های شکننده و بی‌رحمانه دشمنان را خنثی کنند و در پیشرفت و تقویت اسلام نقش اساسی داشته باشند.

حضرت خدیجه(س) می‌توانستند با ثروت خود در آسایش زندگی کنند اما از همه آن‌ها چشم‌پوشی و بزرگ‌ترین خدمت و نقش اساسی را در تأسیس بنای حکومت و تمدن نوپای اسلامی ایفا کردند.

حضرت خدیجه(س) در خانواده نقش اساسی داشتند و یار و یاور پیامبر، دلدار و غمخوار ایشان بودند، آن حضرت در اوج سختی‌ها، فشارها و آزار و اذیت‎ دشمنان در کنار پیامبر(ص) بودند، حتی می‌دانستند که پیامبر(ص) از چه رنگی خوششان می‌آید و لباسی از همان رنگ می‌پوشیدند. حضرت خدیجه(س) هنگام رحلتشان وصیت کردند «ای رسول خدا مرا به خاطر کوتاهی‌هایم در ادای حقوق خود عفو کن»، بنابراین حضرت خدیجه(س) الگوی زن مسلمان است.