هیئت‌امنای مساجد مانعی در مسیر فعالیت‌های قرآنی نباشند
مؤسسات قرآنی علیرغم انتظاراتی که وجود دارد بیشترین ضربه را از مساجد و هیئت امنایی که حضور و فعالیت کودکان قرآن‌آموز را در فضای معنوی مسجد نپذیرفته‌اند خورده‌اند، چراکه در نظر آنان حفظ ساختمان از تربیت نسل قرآنی مهمتر است.
مؤسسات قرآنی در کشور همواره مخاطبان خاص خود را در سنین و مقاطع مختلف تحصیلی داشتند و شاید هم در برهه‌ای از زمان یکی از جذاب‌ترین کلاس‌ها همین کلاس‌های آموزش قرآن بود و کودکان وقتی موفق به حفظ و یا قرائت سوره‌ای از قرآن می‌شدند از خوشحالی سر از پا نمی‌شناختند و دائم سوره یا آیاتی را که آموخته بودند برای پدر، مادر و نزدیکان خود می‌خواندند. اما متأسفانه امروزه شاهدیم مؤسسات قرآنی با کاهش چشمگیر آمار قرآن‌آموزان مواجه شده‌اند که نباید به سادگی از کنار این موضوع عبور کرد. مؤسسات روی کمک نهادهای متولی امور فرهنگی و قرآنی حساب باز کرده‌اند و ارگان‌ها هم کار خودجوش و مردمی را از مؤسسات طلب می‌کنند و در این میان کارهایی زمین مانده که انجام آن‌ها می‌تواند فعالیت‌های قرآنی را به دوران اوج شکوفایی خود بازگرداند.
در همین راستا میزگردی با حضور طاهره اسلامی‌صدر، مسئول مؤسسه قرآنی «مصباح‌الهدای نور» و مریم کشاورز، مدیر مؤسسه فرهنگی جامعةالقرآن شعبه مینودر در ایکنای قزوین، برگزار شد تا علاوه بر معرفی مؤسسات و اقدامات آن‌ها، به بررسی چالش‌های موجود در مؤسسات قرآنی بپردازیم.
ایکنا ـ لطفاً ضمن معرفی خود از سابقه و روند فعالیت‌های قرآنی‌تان بفرمایید.
طاهره اسلامی‌صدر هستم، از سال ۱۳۸۲ به طور رسمی فعالیت قرآنی خود را در مجموعه «جامعةالقرآن کریم» آغاز کردم. دو سال به‌عنوان مربی و مابقی را در کسوت مدیر مجموعه قرآنی فعال بودم. مؤسسه قرآنی «مصباح‌الهدای نور» در انتهای خیابان راه‌آهن، نبش سه راهی بوئین‌زهرا در خانه فرهنگ رُز دایر است و شماره‌های ارتباط با این مجموعه ۳۳۵۷۴۰۷۹ و ۰۹۱۹۶۶۱۵۲۳۲ است. طی این دو دهه فعالیت کلاس‌ها همواره برقرار بوده و بیشترین فعالیت ما هم به آموزش روخوانی و روانخوانی قرآن در سنین زیر هفت سال معطوف است. برنامه جامعه‌القرآن با حفظ موضوعی برخی سوره‌های کوچک آغاز می‌شود، سپس روخوانی، روانخوانی، تجوید و حفظ جزء سی که در نهایت به حفظ ترتیبی قرآن می‌انجامد.
اما چندین سال است که حفظ قرآن را به‌صورت تخصصی به مجموعه دیگری سپرده‌ایم و در حال حاضر به صورت حرفه‌ای تنها در زمینه روخوانی، روانخوانی، تجوید و مفاهیم فعال هستیم. مخاطبان ما افراد بالای سه سال هستند؛ آشنایی آنان با کار قرآنی از اتاق بازی و کودک شروع می‌شود. بازی، شعر و حفظ آیات موضوعی اخلاقی و تربیتی را آموزش دیده و بعد از آن وارد دوره روخوانی روانخوانی می‌شوند.
مریم کشاورز، مسئول مؤسسه جامعه‌القرآن شعبه مینودر هستم که فعالیت مؤسسه ما از سال ۹۰ آغاز شده و از چهار سال تا ۱۱ سال را پوشش می‌دهد. هر دو گروه دختران و پسران در مؤسسه پذیرش می‌شوند و به حفظ موضوعی قرآن می‌پردازند. آدرس مؤسسه مینودر، میدان گلها، مسجد امام هادی (ع) و شماره تماس ما ۰۹۳۹۷۵۴۳۳۵۱ است.
ایکنا ـ از نحوه جذب مخاطب و ارتباط‌گیری با قرآن‌آموزان بگویید.
اسلامی‌صدر: طی دو دهه فعالیت مجموعه ما کاملاً برای منطقه راه‌آهن شناخته شده است و در میان تمامی فعالیت‌ها آموزش روخوانی و روانخوانی بیشترین جذب مخاطب را به خود اختصاص داده است و در تعامل صورت گرفته با مدارس منطقه دانش‌آموزانی که ضعف در روخوانی و روانخوانی دارند به مجموعه ما هدایت می‌شوند.
نحوه آموزش بسیار جذاب و با زبانی کودکانه ارائه می‌شود. دانش‌آموزان ضعیف یا دیرآموز که در مسیر آموزش مشکلی دارند در برنامه روخوانی ما علاوه بر پیشرفت در این زمینه در حوزه درک مطلب هم رشد می‌کنند تا با روخوانی صحیح، درک مفاهیم علوم و ریاضی هم برای آن‌ها آسان شود. در حال حاضر کار تخصصی ما روخوانی و روانخوانی و حفظ موضوعی جزء سی است و برای ادامه طرح حفظ مراجعین را به مجموعه مهدقرآن کریم راهنمایی می‌کنیم.
منطقه راه‌آهن هر ساله با مشکل مربی قرآنی مواجه است و حق‌الزحمه چندانی ندارد که مربی قرآنی را به این منطقه سوق دهد. از قرآن‌آموزان شهریه دریافت می‌شود و به همان نسبت مربیان حق‌الزحمه دریافت می‌کنند اما مبلغ قابل توجهی نیست که هزینه‌های حضور و رفت و آمد مربی را تأمین کند.
این دغدغه سبب شد که درون مؤسسه دوره مربیگری و کارورزی برگزار کرده و از میان اولیای قرآن‌آموزان که از توانمند هستند و از علاقه و مدرک تحصیلی متوسطی برخوردار بودند استفاده شود تا ابتدا به‌صورت آزمایشی و سپس به صورت مربی با ما همکار شوند که در حال حاضر یکی از این مادران، از مربیان نمونه در مقطع پیش‌دبستانی است. البته در کنار مجموعه قرآنی، مدرسه قرآنی «مصباح‌الهدی» را هم اداره می‌کنیم تا آموزش قرآنی خردسالان پس از حضورشان در مدرسه همچنان تا پایه ششم ادامه داشته باشد.
کشاورز: با توجه به تنوع به وجود آمده برای کلاس‌های آموزشی سال به سال از میران حضور و جذب در مؤسسات قرآنی کاسته می‌شود و خانواده به دلایل متعدد اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی کودک را در ۲ راهی انتخاب قرآن یا موسیقی، قرآن یا کلاس رقص و موارد دیگر قرار می‌دهد.
این موضوع عاملی برای افزایش هرچه بیشتر جذابیت مراکز قرآنی است، مؤسسه را طوری فضاسازی کرده‌ایم که کودک با یک بار مراجعه از فضا دلزده نشود و در زیبایی و آرامش آن ماندگار باشد.
تبلیغات ما برای جذب مخاطب، کار حرفه‌ای و تخصصی مربیان است که با پیشرفت هر قرآن‌آموز چندین نفر از اطرافیان و بستگانشان جذب کلاس‌های قرآن می‌شوند. البته به فراخور ذائقه امروزی مردم؛ از بستر فضای مجازی و برخی کانال‌های پر مخاطب هم برای معرفی فعالیت‌ها و جذب افراد جدید استفاده می‌کنیم.
ایکنا ـ آمار مخاطبان شما در طول سال چند نفر است؟
اسلامی‌صدر: میانگین سالانه ما ۲۵۰ تا ۳۰۰ قرآن‌آموز در طول سال است.
کشاورز: آمار شرکت‌کنندگان چندان قابل توجه نیست و قریب به ۱۰۰ قرآن‌آموز در طول سال است.
ایکنا ـ قرآن‌آموزان چند دوره با شما همراه هستند؟
اسلامی‌صدر: در دوره یکساله کلاس‌های روخوانی و روانخوانی به سبب جذابیت بالا حداقل ریزش را شاهد هستیم و تقریباً ۹۵ درصد از کودکان دوره حروف، روخوانی یک و روخوانی ۲ را گذرانده اما در روانخوانی کمی خستگی ایجاد می‌شود که در تلاشیم تا با ارائه یک بسته آموزشی جدید این مشکل را هم مرتفع کنیم.
کشاورز: مربیان تک تک قرآن‌آموزان و عدم حضور مقطعی آنان در کلاس را بررسی کرده و علت را جویا می‌شوند تا در حد توان در جهت رفع مشکل اقدام کرده و مجدداً شرایط حضور قرآن‌آموز در کلاس را فراهم‌کنند تا این ارتباط به بهانه‌های واهی قطع نشود. برقراری تماس‌تلفنی، برگزاری جلسات گروهی و یا ارائه مشاوره‌های فردی از جمله راهکارهایی است که برای مراجعین و اولیای آن‌ها جهت حضور مستمر قرآن‌آموزان در کلاس‌ها صورت می‌گیرد. اما در دوره حفظ به سبب توانمندی متفاوت کودکان، ممکن است راهکارهای مختلف برای هر کسی راهبردی نباشد و ریزش و گاه دلزدگی در این مسیر ایجاد می‌شود.
ایکنا ـ علاوه بر فضاسازی مناسب چه اقدامات انگیزشی برای حضور افراد در مجموعه قرآنی صورت می‌گیرد؟
اسلامی‌صدر: اگرچه اتاق بازی وجود دارد اما پیش از آن جذابیت کلاس آموزشی بسیار بالاست؛ نوع ارتباط‌گیری مربیان بچه‌ها را عاشق کلاس کرده است و علاوه بر آن برخی برنامه‌های اردویی داخل شهر، اهدای هدایای کوچک برای سنین کودکی جذاب است.
کشاورز: فضاسازی جذاب، پیگیری علل غیبت قرآن آموز در کلاس و بررسی موضوع تا اگر کوتاهی از سوی مؤسسه است مرتفع شود و یا اگر به مشکلات و مسائل خانوادگی مربوط می‌شود توسط مجموعه یا معرفی مشاور مرتبط مسئله حل شود.
ایکنا ـ آیا برنامه‌های جانبی برای اولیای قرآن‌آموزان ارائه می‌شود؟
اسلامی‌صدر: برای کنترل حضور مادران در اتاق انتظار برخی برنامه‌ریزی‌ها همچون آموزش قرآن کودکان برای والدین انجام شده تا بتوانند در منزل هم به لحن عرب، قرآن را تمرین و تکرار کنند و دوگانگی بین آموزش مربی و والدین ایجاد نشود.
جلسات ختم قرآن، برگزاری کلاس‌های مشاوره، جهت‌دهی به گفت‌وگوهای مادران با توجه به مسائل روز، مباحث اعتقادی و تربیتی و استفاده از مربی کارشناس در موضوعات مورد نظر والدین به‌ویژه در حوزه طب اسلامی، تغذیه و احکام از دیگر برنامه‌هایی است که در این حوزه انجام می‌شود. این برنامه‌ریزی‌ها مشارکت حداکثری والدین در برنامه‌ها و جشن‌های مؤسسه را در پی داشته است.
کشاورز: اولیا تمایل دارند دور هم نشسته و از زمان حضور بچه‌ها در کلاس برای درد دل و اشتراک‌گذاری تجربیات خود در حیطه‌های مختلف استفاده کنند. در زمینه برگزاری کلاس احکام، کمک‌های اولیه، مشاوره و نحوه برخورد با کودکان و نوجوانان، طب سنتی برای والدین مخاطبان مهد قرآن اقداماتی صورت گرفته است و از سوی دیگر چون محل مؤسسه قرآنی ما در جوار مسجد است و در همسایگی پایگاه بسیج قرار داریم به سبب مؤسسه بسیاری از اولیا عضو پایگاه بسیج شده و از امکانات آموزشی آن هم برخوردار می‌شوند.
ایکنا _ آیا مربی در زمینه مباحث تربیتی ورود کرده و از ظرفیت ایجاد شده در کلاس برای تعالیم اخلاقی و تربیتی هم بهره‌گیری می‌کند یا خیر؟
اسلامی‌صدر: مربیان متخصص ما با اشرافی که بر اداره کلاس و امور تربیتی دارند اگر نیاز به ارائه موضوعی باشد تا کودکان ایرادات خود را برطرف کنند حتماً در قالب نمایش یا قصه، مطالب مورد نظر خود را ارائه می‌دهند علاوه بر آن در غالب موارد هم اولیا با مراجعه به مربی مشکل کودک را گوشزد کرده و از مربی می‌خواهند تا به صورت غیرمستقیم مباحث اخلاقی، تربیتی و حتی بهداشتی را به کودک یادآوری کرده و آموزش دهند.
ایکنا _ از شرایط تملیکی یا استیجاری بودن مکان مؤسسه بفرمایید و اینکه هزینه‌ها از چه منبعی تأمین می‌شود؟
اسلامی صدر: مؤسسه در خانه فرهنگ رز مستقر است و به صورت مزایده‌ای سالانه این حضور یا عدم حضور تعیین می‌شود. ماهانه ۱۰۰ هزار تومان شهریه از هر قرآن‌آموز دریافت می‌شود. در کنار آن فرزندان کارمندان شهرداری و یا برخی افراد معرفی شده از سوی بهزیستی از کلاس‌ها به‌صورت نیم‌بها و یا رایگان استفاده می‌کنند که عمده مخارج هم از همین شهریه‌ها تأمین می‌شود و مربیان بابت هر ساعت تدریس ۲۵ هزار تومان دریافتی دارند.
کشاورز: مؤسسه ما خانه به دوش بود؛ ابتدا در محل کانون رشد منطقه مینودر مستقر بودیم و استقبال قابل توجهی از کلاس‌ها صورت می‌گرفت. اما در آن مکان از فعالیت چشمگیر ما و جذب قرآن‌آموزان مؤسسه به نفع کانون بهره‌برداری می‌شد، مدتی هم در خانه‌ای استیجاری کلاس‌ها را دایر کردیم که به جهت بالا بودن هزینه‌ها آن مکان را تخلیه کرده و در حال حاضر به لطف خدا و همکاری حجت‌الاسلام درزی مطلق در مسجد امام هادی(ع) حضور داریم. شهریه کلاس‌های ما در سال گذشته ۱۲۰ هزار تومان بود که امسال به ۱۷۰ هزار تومان افزایش یافته و از همین منبع مخارج مؤسسه و حقوق مربیان پرداخت می‌شود. دریافتی مربیان ما ساعتی ۳۰ هزار تومان است.
ایکنا ـ مربیان از بیمه فعالان قرآنی برخوردارند یا خیر؟
اسلامی‌صدر: مؤسسه قرآنی ما به تازگی ثبت شده و مجوز هنوز به دست ما نرسیده تا بتوانیم مربیان را در سامانه «حمد» ثبت کنیم. و مربیان ما هنوز تحت پوشش بیمه فعالان قرآنی قرار نگرفته‌اند.
کشاورز: قبل از کرونا تعداد مربیان بیشتر بود اما به سبب معلق بودن فعالیت‌ها در آن دوران با برخی مربیان تسویه حساب کردیم و در حال حاضر با ۳ مربی به کار خود ادامه می‌دهیم که تحت پوشش بیمه فعالان قرآنی قرار دارند.
ایکنا _ نحوه تعامل شما با نهادها و ارگان‌های متولی فعالیت‌های قرآنی به چه صورت است؟
اسلامی‌صدر: مجوز مؤسسه قرآنی ما از سوی اداره کل ارشاد صادر شده و از شهریور سال گذشته هم ارتباط تنگاتنگی با این مجموعه داریم. بنده در دوره مدیران حضور دارم و آموزه‌های دوره را به مربیان هم انتقال می‌دهم. با ارتباط‌گیری از وجود سازمان تبلیغات هم در برخی برنامه‌ها استفاده کرده‌ایم اما این ارتباط لزوماً به معنای گرفتن خدمات و بودجه و مکان نیست.
چون طبق فرمایشات مقام معظم رهبری اگر کار توسط مردم انجام شود بازخورد بهتری خواهد داشت. در محله راه‌آهن مجموعه ما با مدارس و پایگاه‌های بسیج و هیئت‌های محله «قرارگاه امام حسن عسگری (ع)» را تشکیل داده است؛ اتفاق زیبایی است که آرزو می‌کنم تمام محلات شهر از این موهبت بهره‌مند شوند. حضور در قرارگاه بهترین تبلیغ برای فعالیت‌های قرآنی است و در کنار آن از کمک‌های مردمی و خیرین هم برای فعالیت‌های مؤسسه برخوردار می‌شویم.
چشم‌انداز ما این است که اگر منبعی برای تأمین هزینه‌های مؤسسه و مربیان تأمین شود؛ هیچ‌گونه هزینه‌ای از قرآن‌آموزان دریافت نکنیم چرا که با توجه به سطح زندگی و درآمد خانوارهای ساکن در منطقه راه‌آهن، همین میزان شهریه هم به سختی تأمین می‌شود و اگر شرط هزینه حذف شود استقبال از کلاس‌ها سیری صعودی خواهد داشت.
کشاورز: مجوز مؤسسه را جامعةالقرآن صادر کرده است و ارتباط مجموعه ما با اداره کل ارشاد و یا سازمان تبلیغات در حد ارسال فراخوان و مشارکت ما در برنامه‌هاست. محفل انس، دعوت از اولیا در برنامه‌ها، دوره‌های خلاقیت نوآوری قرآنی با حضور اساتید برجسته از سراسر کشور که بالغ بر ۱۰۰ نفر از مدیران قرآنی قزوین هم در این طرح حضور دارند ارتباط ما را با مؤسسات حفظ کرده است.
ایکنا ـ از خلأهای حمایتی در طول فعالیت خود بفرمایید.
اسلامی‌صدر: هیچ حسی بدتر از مراجعات مکرر یک خانم به ادارات و درخواست کمک برای فعالیت‌های مؤسسه نیست و ما کلاً از این موضوع منصرف شدیم. تنها ارگانی که در زمینه وظایف ذاتی خود به شایستگی کار می‌کنند اداره کل ارشاد و ذیل مدیریت آقای فائزی است.
کشاورز: علیرغم انتظاراتی که وجود دارد بیشترین ضربه‌ها را از مساجد و هیئت امنایی که حضور کودکان قرآن‌آموز را در فضای معنوی مسجد نپذیرفته‌اند خورده‌ایم چون با توجه به فضا و امکانات مجهزی که دارند مانع حضور و فعالیت قرآن‌آموزان در مساجد می‌شوند؛ در نظر آنان حفظ ساختمان از تربیت نسل قرآنی مهمتر است و پیش‌بینی مساجد خالی از جمعیت و نسلی که به انحراف رفته برای آن‌ها قابل تصور نیست. آن‌ها موضوع طهارت و نجاست کودکان و به هم خوردن نظم و تمرکز در نماز را پیش می‌کشند که با اندک درایت قابل حل است. زمانی‌که در جستجوی مکان بودیم از سوی نهادها هیچ کمکی ندیدیم و پاس‌کاری و امیدواری واهی ماحصل مراجعه ما به ارگان‌های متولی امور قرآنی بود.
ایکنا _ وضعیت بودجه‌ای مؤسسات قرآنی به چه صورتی است و لازمه جذب بودجه چیست؟
اسلامی‌صدر: بودجه هست اما به جهت نبودن ایده در مؤسسات بودجه صرف اموراتی خارج از این حوزه می‌شود و این کم‌کاری از سوی فعالان قرآن است که به روش‌های سنتی خو گرفته‌اند و حرکتی برای همراهی با تکنولوژی و تراوش ایده‌های جدید برای فراگیری قرآن در رشته‌های مختلف از سوی آن‌ها انجام نمی‌شود. گاه برخی نابلدی‌ها در فعالیت مؤسسات؛ مانع از پیشرفت و ترقی کار است.
ایکنا ـ از آزمون‌ها و میزان تأثیر آن در ایجاد انگیزه برای قرآن‌آموزان بگویید.
اسلامی‌صدر: آزمون‌هایی که توسط شهرداری برگزار می‌شود برای حافظان قرآنی بسیار انگیزه‌بخش و امیدآفرین است چون افراد از مؤسسات مختلف با هم رقابت می‌کنند و پویایی مؤسسات و فعالیت‌ها را ارتقا می‌دهد.
کشاورز: آزمون‌های شهرداری به صورت جزء به جزء است که موفقیت در آن و کسب جایزه انگیزه و محرک برای ماندگاری در این مسیر مؤثر بوده و تلاش مضاعف و انگیزه موفقیت را در قرآن آموزان بالا می‌برد.
انتهای پیام
