کارگر، موتور محرک جامعه اسلامی است

در فرهنگ اسلامی کار و تلاش مانند مجاهدت در راه خدا، ارزشمند و مقدس شمرده شده است؛ خبرنگار ایکنا از قزوین به‌مناسبت روز کار و کارگر با حجت‌الاسلام‌والسملمین عبدالحمید نعمتی، رئیس مرکز پاسخگویی به سؤالات شرعی استان قزوین و کارشناس مسائل تربیتی و فرهنگی گفت‌وگویی کرده است که در ادامه آن را می‌خوانیم.

ایکنا_ در خصوص فرهنگ کار در قرآن بفرمایید؟

در قرآن کریم بهترین و صریح‌ترین آیه‌ای که انسان را به سعی و تلاش دعوت می‌کند آیه ۳۹ سوره نجم «وَأَنْ لَيْسَ لِلْإِنْسَانِ إِلَّا مَا سَعَىٰ؛ و اینکه برای انسان جز آنچه تلاش کرده [هیچ نصیب و بهره‌ای] نیست» است. ما با پیوند روح و جسم در ارتباط هستیم روح قسمت الهی و جسم قسمت حیوانی بدن است؛ جسم علاقه دارد دنبال آسایش باشد چون جنسش سکون است، از سویی دیگر جنس روح، الهی است و ما از جانب خالق خلق شدیم. خداوند در آیه ۷۲ سوره ص فرموده است «نَفَخْتُ فِيهِ مِنْ رُوحِي؛ از روح خود در او دمیدم» برای همین انسان دنبال سعی و کوشش و خلاقیت است. هر چقدر ما روحیه الهی پیدا کنیم به خداوند متعال نزدیک شویم سعی و کوشش ما بیشتر و استراحتمان کمتر می‌شود. وقتی خداوند خیر کسی را بخواهد خواب او کم و در مقابل تلاشش افزایش می‌یابد.

ایکنا_ کار در اسلام چه جایگاهی دارد؟

پیامبر(ص) و ائمه اطهار(ع) بسیار اهل کار بودند. پیامبر(ص) فرمودند «ملعون است جوانی که خودش را مانند پیرمردها کند، دوست ندارم جوانی را ببینم مگر در دو حالت یا در حال کار و فعالیت یا در حالت مطالعه و دانش افزایی». در جایی دیگر نیز فرمودند «كسى كه براى كسب روزىِ خانواده‌اش زحمت بكشد، مانند مجاهدِ در راه خداست».

کار جوهره انسان است که تمام موارد مطرح شده جایگاه والای کار را برای انسان می‌رساند؛ در اسلام دو عقل معاش و عقل معاد تعریف می‌شود که یک بخش از عقل معاش شامل مدیریت مالی و درآمدزایی است. سرزمینی که آب و خاک داشته باشد و در فقر به سر ببرد ملعون است، وقتی که خداوند متعال ابزار کسب معاش را داده و از آن استفاده نکنیم مردم آن سرزمین از رحمت خداوند به دور خواهند بود. عقل معاش یعنی توانایی کسب درآمد و توانایی مدیریت در مصرف داشته باشیم. خداوند در سرزمین‌های اسلامی منابع زیادی را به مسلمانان داده است اما اکثر کشورهای مسلمان فقیر هستند برای همین مورد لعن خداوند قرار خواهند گرفت چون از منابع خود استفاده نمی‌کنند.

ایکنا_ اخلاص در کار چقدر مهم است؟

حضرت علی(ع) فرموده «برای دنیایت چنان باش كه گویی جاویدان خواهی ماند و برای آخرتت چنان باش كه گویی فردا می‌میری» این حدیث بدان معناست که برای دنیا و دلبستگی به آن کار نکنیم چون درآمد ما را از یک مخلوق دیگر مستغنی می‌کند بنابراین باید کار کنیم. امام باقر(ع) در گرمای مدینه باغ بیل می‌زدند یکی از افراد کم معرفت سراغ ایشان آمدند و گفتند اجداد شما دنیاپرست نبودند شما در این گرمای ظهر خودتان را برای دنیا خسته نکنید و به عبادت مشغول شوید» امام باقر(ع) فرمودند «ای مرد من در گرمای ظهر فعالیت و تلاش می‌کنم تا نانی حلال به دست آوردم از آن بهتر این است که دست نیاز به سوی تو دراز کنم».

فرهنگ کار نه برای دنیاطلبی بلکه ذخیره دنیاست؛ فرهنگ کار برای این است که انسان کرامت خود را حفظ کند و برای مال دنیا و احتیاجات مادی در مقابل مخلوقی مثل خود دستش را دراز نکند. کار برای این است عزت خود را حفظ کرده و برای حفظ آبرو و ارزش انسانی خود فعالیت ‌کنیم.

با مشخص شدن ارزش کار، ارزش کارگر نیز معلوم می‌شود، در حقیقت کارگر سرباز در راه خداست، اگر کسی در راه کار برای کسب روزی حلال از دنیا برود شهید خواهد بود، وقتی کسی برای خانواده و حفظ آبرو و کسب روزی تلاش کند حکم مجاهد فی سبیل‌الله و شهید را خواهد داشت.

کارگر، موتور محرک جامعه اسلامی است، در اسلام کسی که کار نمی‌کند و سستی و کاهلی دارد مورد لعن قرار گرفته است که این نشان از جایگاه والای کار دارد و کسی که کار می‌کند مشمول رحمت خداوند قرار گرفته و کسی که کار نمی‌کند مورد لعن خداوند قرار می‌گیرد.

کسی نزد حضرت علی(ع) آمد و گفت برادری دارم که در منزلش نشسته و مشغول عبادت است و خرج خانه خود را بر گردن من انداخته و گفته من می‌خواهم مثل امیرالمؤمنین باشم، علی(ع) فرمودند برادرت را بیاور، بعد از آمدن برادر به او گفت من که امام تو هستم برای تأمین مایحتاج خانواده‌ام تلاش و کوشش می‌کنم و این کذب است که تو با این روش می‌خواهی شبیه من شوی.

امام صادق(ع) فرمودند کسی که خود را برای روزی خانواده‌اش به زحمت می‌اندازد و کار می‌کند مانند رزمنده‌ای است که در راه خدا می‌جنگد. عبادت هفتاد جزء دارد که ۶۹ جزء آن در کسب حلال است. برای همین اسلام بسیار به کار توصیه کرده است. در دنیای اسلام کارگر به معنای بیل و کلنگ بردست گرفتن نیست، بلکه فعالیت و تلاش در هر عرصه‌ای کار محسوب شده و فواید خود را دارد؛ قطعاً پیشرفت یک جامعه در گرو فعالیت است.

غرب به‌دنبال این است که فرهنگ غنی کار را از ما بگیرد، در غرب و حتی برخی از کشورهای شرقی مانند چین، ژاپن و کره بیش از ۷ ساعت کار مفید انجام می‌دهند که این باعث پیشرفت آنان می‌شود؛ خداوند وعده داده است کسی که فعالیت می‌کند پاداش خواهد گرفت و کسی که فعالیت نداشته باشد ضربه خواهد خورد.

ایکنا_ چرا فرهنگ کار و تلاش امروز در بین نوجوانان کمرنگ شده است؟

گاهی می‌بینیم جوانی از روی ناآگاهی می‌گوید من ۵ هزار متر در فضای مجازی زمین یا آپارتمان دارم، این تخیلات انسان کار شیاطین و شیطان صفتان است، در حقیقت غرب به‌دنبال گسترش چنین تفکری است و متأسفانه والدین این فرزندان مقصر هستند، بخشی از این والدین از فعالیت و کار و تلاش خسته هستند و آن را به فرزندان خود القا می‌کنند و می‌گویند ما کار کردیم چه شد؟ بنابراین ایجاد منفی‌نگری فرزندان را به سمت فضای مجازی سوق می‌دهد.

همچنین تک‌فرزندی و کم جمعیت بودن خانواده‌ها باعث می‌شود فرزندان با فضای مجازی مأنوس باشند و از فضای حقیقی کار و تلاش دور شوند بنابراین بعید نیست این فرزندان به سمت فضای مجازی گرایش پیدا کنند و کار و تلاش را تنها در این فضا ببینند. فرهنگ کار، فرهنگ تولید ملموسی است که در زندگی بشر مورد استفاده قرار می‌گیرد، اگر دانه گندمی بکاریم این دانه به نانی تبدیل خواهد شد که نیازهای انسان را مرتفع خواهد کرد.

سوق دادن جامعه به سمت درآمدهای کاذب یکی از سیاست‎ها و سیاست‌گذاری‌های غلطی است که گاهی حاکمیت نیز به آن دامن می‌زند بنابراین نباید فقط انگشت اتهام را به سمت نسل جوان دراز کنیم چون بخشی از آن به عملکرد منفی خانواده و سیاستگذاران حوزه مالی بازمی‌گردد البته بخشی هم تربیت نادرست و بخش دیگری هم آموزش‌هایی است که در جامعه باید به نسل نوجوان داده شود؛ این‌ها حلقه‌های مفقوده به هم پیوسته هستند که حاصل آن یک نوجوان تخیلی خواهد بود چون نوجوان تمام زندگی خود را در فضای مجازی سپری می‌کند.

در مدارس برخی از کشورها در فضای مدرسه محل کشت قرار دادند و دانش‌آموز وقتی صبح به مدرسه می‌رود باید به کشت خود رسیدگی کند، پس از ساعات درس، مدرسه ناهار ظهر را از محل کشت دانش‌آموزان تهیه می‌کند، اینگونه دانش‌آموزان حاصل دسترنج خود را می‌خورند و این یک تربیت عینی، ملموس و عملیاتی است که این موارد در آموزش ما جایگاهی ندارد و طبیعی است که دانش‌آموزان ما با کار ارتباط برقرار نکنند.

مجموعه‌ای از افعال و رفتارها باعث شده است فرزندان ما امروز سراغ این نوع نگرش بروند اگر این‌ها اصلاح شوند فرزندان اصلاح خواهند شد چون آنان تربیت‌پذیر هستند؛ نسل جدید نسل خوبی است و بخشی از ایراد به بزرگسالان بازمی‌گردد.