نقش محافل قرآنی و هیئت‌های قزوین در پیروزی انقلاب

میزگردی با حضور سیدحسن فخاری، از شاگردان مرحوم رضا یزدان‌پناه و فعالان قرآنی و مذهبی و مریم ادیبان‌زاده، حافظ کل قرآن و از فعالان فرهنگی قزوین در خبرگزاری ایکنا قزوین برگزار شد تا ضمن بررسی جنبه‌های مختلف اثرگذاری محافل قرآنی به جریان‌سازی آن در شکل‌گیری مطالبه عمومی در پیروزی انقلابی اسلامی اشاره شود.

ایکنا ـ وضعیت قزوین در پیش از انقلاب چگونه بود؟

سیدحسن فخاری ـ فساد در قزوین در زمان پهلوی بسیار زیاد و آزاردهنده بود البته دامنه آن نسبت به بسیاری از شهرهای دیگر کشور بسیار کمتر بود، با این حال به دلیل رواج فساد، فعالیت مشروب‌فروشی‌ها و نبود آزادی، خانواده‌ها جرأت نمی‌کردند زن و فرزند خود را به‌تنهایی به بیرون بفرستند.

وضعیت اقتصادی مردم قزوین در پیش از انقلاب اسلامی بسیار متوسط و رو به پایین بود، تعداد افراد متمول بسیار انگشت‌شمار بود و در منطقه جنوب قزوین حلبی‌نشین‌های بسیاری زندگی می‌کردند که وضعیت بسیار سختی را از نظر معیشتی و اقتصادی می‌گذراندند، از خیابان بوعلی قزوین به بعد حالت بیابانی داشت و بعد از انقلاب اسلامی قزوین رشد کرد.

دولتمردان زمان طاغوت درصدد بودند بین مردم تفرقه ایجاد کنند و اجازه ندهند که مجالس مذهبی شکل بگیرد، آن زمان اسرائیلی‌ها در منطقه خیام قزوین ساکن بودند و ظلم‌های بسیاری از سوی آن‌ها و رژیم پهلوی در قبال مردم انجام دادند، کسی هم نمی‌توانست جلوی آن‌ها را بگیرد.

مریم ادیبان‌زاده ـ تشکلات دینی در جامعه ما بسیار ریشه‌دار است و می‌توان گفت از زمان آل‌بویه تشکل‌های مذهبی در ایران رونق داشت، در دوران حکومت صفویه و قاجار این تشکل‌های مذهبی به اوج خود رسید اما در زمان حکومت پهلوی رضاشاه و پسرش محمدرضا به دلیل ترسی که از نفوذ این جلسات در بدنه جامعه داشتند و چنین فعالیت‌هایی را مغایر با منافع خود می‌دیدند تلاش کردند این تشکلات مذهبی را کنار بگذارند لذا از فعالیت آزادانه آن جلوگیری کرد ه و اجازه برگزاری آن را ندادند و یا آن را محدود کردند، اما تشکلات مذهبی مخفیانه به خانه‌ها کشیده می‌شود و فعالیت آن‌ها به‌صورت مخفیانه ادامه پیدا می‌کند و به‌مرور زمینه روشنگری و همدلی و وحدت را در جامعه ایجاد کرد.

ایکنا ـ از فضای راهپیمایی‌ها و اعتراضات مردم قزوین در پیش از انقلاب برایمان بگویید.

سیدحسن فخاری ـ اسرائیل و آمریکا با توجه به شناختی که از اسلام داشتند می‌دانستند اگر اسلام ناب محمدی در ایران پا بگیرد دیگر هیچ کاخ و منفعتی برای آن‌ها باقی نخواهد بود لذا به شدت با آن مقابله می‌کردند. در دی‌ماه سال ۵۷ شاهد بودیم که رژیم پهلوی با دستور اربابان خود کودکان قزوینی را به زیر ماشین‌های خود می‌گیرد و بسیاری را به شهادت می‌رساند؛ یادم می‌آید که آن شبی که این اتفاق تلخ افتاد من به همراه تعدادی از تظاهرات‌کنندگان و مردم معترض در مسجدالنبی(ص) در محاصره بودیم و به دلیل شدت محاصره نمی‌توانستیم به خانه برویم با این حال خانه‌های اطراف مسجد باز بود و مردم به تظاهرات‌کنندگان پناه می‌دادند.

فضای راهپیمایی و تظاهرات در قزوین بسیار پررنگ بود، حوزه علمیه در آن بسیار فعال بود و تمام طلاب و اساتید و مدیران حوزه علمیه همواره در جلوی صف های مردمی راهپیمایی‌ها قرار داشتند، همین حمایت آن‌ها در بیداری مردم نقش بسزایی داشت چنانچه باوجود اینکه لشکر ۱۶ زرهی در قزوین قرار داشت اما به دلیل هدایتی که روحانیون و طلاب از جمله مرحوم ابوترابی، مرحوم باریک‌بین، آیت‌الله ثامن، آقایان اکبری و مظفری و دیگر بزرگان قزوین داشتند پادگان‌ها و شهربانی‌های قزوین سالم ماند و کسی به اسلحه‌خانه‌های آن حمله نکرد.

مریم ادیبان‌زاده ـ در زمان پیش از انقلاب مردم قزوین به‌مانند بسیاری از شهرهای کشورمان به‌صورت خانوادگی در تظاهرات شرکت می‌کردند، مادران دست فرزندان خود را گرفته و در آن حضور می‌یافتند، خانم‌ها پیشتاز فعالیت‌های انقلابی بودند و فرزندان خود را برای فعالیت‌های انقلابی تشویق می‌کردند.

با پیروزی انقلاب اسلامی نیز زنان در کنار مردان همه‌جانبه به دفاع از آن پرداختند به‌گونه‌ای که برای پشتیبانی هشت‌ساله خود در دوران دفاع مقدس اعضای خانواده و فرزندان و همسران و پدران خود را به جبهه‌ها فرستاده و آن‌ها را ترغیب به جنگ علیه جبهه باطل کردند، خود نیز در پشت جبهه فعالیت می‌کردند و افتخارشان این بود که عزیزشان در راه انقلاب اسلامی گامی برداشته است. اگر مردم از انقلاب اسلامی راضی نبودند بی‌شک در این فضا و دیگر عرصه‌های تاریخ انقلاب نیز نباید حضور مستمری می‌داشتند.

ایکنا ـ چه میزان محافل قرآنی و هیئت‌های مذهبی قزوین در روشنگری و بصیرت‌افزایی جامعه برای مقابله با رژیم منحوس پهلوی مؤثر بودند؟

سیدحسن فخاری ـ انقلاب ما انقلابی اسلامی است که نشأت گرفته از فعالیت قرآنی ماست، در قرآن کریم تأکید شده زیر بار زور نرویم برای همین مردم همه با هم هم‌صدا و متحد شده و تلاش کردند که دستورات دینی را با شکل‌گیری و پیروزی انقلاب اسلامی به سرانجام برساند برای همین تمام این هیئت‌ها و محافل مذهبی برای رسیدن به این هدف بزرگ دست‌به‌دست هم داده و انقلاب اسلامی را به پیروزی رساندند.

مردم‌ قزوین دوست داشتند که با تقویت ایمان خود باورهایشان را حفظ کنند از این‌رو مردم برای در امان ماندن از فساد حاکم در زمان پهلوی و آفات آن به محافل و هیئت‌های پناه می‌آوردند و با آوردن فرزندان خود به چنین جلساتی تلاش می‌کردند عقیده و باورهایشان را براساس تأکیدات دینی بسازند.

قزوین به‌عنوان شهر دارالمؤمنین مطرح است چرا که بسیاری از سرکرده‌های حوزه انقلاب ریشه در قزوین داشتند، بسیاری از بزرگان و فعالان انقلابی قزوین که در حیطه‌های مختلف فعالیت می‌کردند توسط ساواک دستگیر شدند، از جمله آن‌ها می‌توان به مرحوم حاج رضا یزدان‌پناه اشاره کرد که به دلیل فعالیت‌های مختلف سیاسی و انقلابی و دینی توسط ساواک دستگیر و به ساوه تبعید شد. ایشان یکی از مهم‌ترین کسانی که در تشکیل و فراگیری آموزه‌های دینی و انقلابی در قبل از انقلاب اسلامی نقش‌آفرینی می‌کرد، وی از جمله کسانی بود که محافل قرآنی و هیئت‌های مذهبی را اداره می‌کرد؛ این افتخار را دارم که از همان دوران پیش از انقلاب نظیر چنین محافلی در منزل پدری من در قزوین نیز تشکیل می‌شد و آنجا یکی از مراکز تجمع بود.

مرحوم یزدان‌پناه در حوزه فعالیت‌های قرآنی و آموزش و تربیت افراد فعالیت‌های بسیار زیادی داشت و می‌توان به‌جرئت گفت که بسیاری از مردم قزوین تحت نظر ایشان قرآن را آموزش دیده‌اند. وی تمام قران آموزان و کسانی که به جلسات مذهبی می‌آمدند را تقسیم‌بندی کرده بود و در سه دسته کودکان، نوجوانان و بزرگ‌سالان به‌صورت تشکیلاتی اقدام به آموزش و تربیت آن‌ها می‌کرد. یادم می‌آید قبل از پیروزی انقلاب در ماه مبارک رمضان قرار بود کتاب «ولایت‌فقیه» به‌صورت مخفیانه در جلسات مرحوم یزدان پناه تدریس شود، ایشان معتقد بود این کتاب باید برای قشر جوان تدریس شود تا بتوانند بهره کافی را از آن ببرند.

از جمله هیئت‌های مذهبی آن دوران قزوین می‌توان به هیئت بنی فاطمه و هیئت قائمیه و فعالیت مسجد علی و مسجد ستوده و سوخته چنار اشاره کرد که در قالب جلسات قرآن و تفسیر آیات آن برنامه‌های مختلفی انجام و از سخنرانان و ذاکران و بسیار بزرگان و مبارزان بنام انقلابی از جمله مرحوم شهید مطهری و حاج حسین انصاریان دعوت می‌شد. یادم می‌آید در هنگام سخنرانی آن‌ها جایی برای نشستن در خیابان و مسجد پیدا نمی‌شد چرا که استقبال مردم بسیار زیاد بود.

شهید قدرت‌الله چگینی از دیگر فعالان قزوینی آن دوران بود که در مسجد ستوده کتابخانه‌ای ایجاد کرده بود و کتاب‌های مختلفی را در اختیار افراد مختلف از جمله نوجوانان و جوانان قرار می‌داد. این کتاب‌ها در مسیر روشنگری جامعه بسیار اثرگذار بود.

مریم ادیبان‌زاده ـ انقلاب اسلامی گرفته‌شده از آیه مبارکه 19 آل‌عمران است که در آن خداوند تأکید می‌کند «إِنَّ الدِّینَ عِنْدَ اللَّهِ الْإِسْلام» پسندیده‌ترین دین در نزد خداوند اسلام است، در این آیه خداوند به‌صورت واضح به این موضوع اشاره می‌کند، اسلام تأکید دارد کسی نباید زیر بار ظلم بروند و با دشمنان همراه و همدل شود، در زمان پیش از پیروزی انقلاب اسلامی بزرگان دینی در محافل و تشکلات دینی تلاش می‌کردند که آموزه‌های دین را برای مردم تشریح کنند، لذا مردم به‌واسطه این آگاه‌سازی‌ها دوست و تأکید داشتند که آیات قرآن و آموزه‌های دینی را در جامعه جاری کنند.

در زمان پیش از پیروزی انقلاب اسلامی در قزوین زندگی می‌کردیم، قزوین به‌عنوان یک شهر مذهبی از همان ابتدای شکل‌گیری انقلاب فعالیت پررنگی داشت.

اوایل انقلاب اسلامی همراه با مادرم در جلسات مذهبی شرکت می‌کردم، یادم هست در حسینیه امینی‌های قزوین مرحوم یزدان پناه به آموزش و تعلیم مبتنی بر قرآن اقدام می‌کرد، یکی از فواید و زیبایی‌های این محافل رونق محبت و دوستی است که در آن حاکم است، قلب‌ها به هم نزدیک بوده و وحدت و مودت بین مردم بسیار زیاد است، همین امر باعث می‌شود مردم علاقه‌مند حضور پررنگ در این محافل باشند و همکاری بین اعضای آن زیاد باشد.

ایکنا ـ خواسته و مطالبه جدی مردم در پیگیری انقلاب اسلامی چه بود؟

سیدحسن فخاری ـ مردم کشور تحت‌فشار ظلم رژیم پهلوی قرار داشتند، باوجود خفقانی که در آن زمان حاکم بود مردم با رهبری امام خمینی (ره) به مبارزه با این حکومت پرداختند زیرا از این خفقان و ظلم ایجاد شده توسط رژیم پهلوی خسته شده بودند، برای همین وقتی دیدند که خواسته‌ها و مطالبات بر حق آن‌ها توسط امام خمینی (ره) مطرح می‌شود برای مقابله با بی‌بندوباری و فساد به سمت مقابله با رژیم پهلوی حرکت کردند.

مریم ادیبان‌زاده ـ مردم همه با هم یکپارچه شدند چرا که زیر ستم رژیم پهلوی قرار داشتند، تصمیمات در خصوص کشورمان توسط انگلیس و اسرائیل و آمریکا گرفته می‌شد و مردم نمی‌توانستند از خود نظر و دیدگاهی داشته باشند، کشور در حال تقسیم شدن و نابودی بود، بین مردم جدایی و تفرقه اتفاق افتاده بود، با این حال با رهبری امام خمینی (ره) مردم کشورمان تصمیم گرفتند که از زیر بار این ظلم و ستم خارج شوند.

ایکنا ـ چه کنیم تا جریان سیال انقلاب اسلامی سرعت بیشتری در مسیر رشد و تعالی داشته باشد؟

سیدحسن فخاری ـ کشتی انقلاب اسلامی امروز توسط ولی‌فقیه زمان و رهبری بسیار مقتدر در حال هدایت است، ان‌شاءالله این انقلاب به دست امام زمان (عج) خواهد رسید و مردم جهان را از دست ظلم و ستم ستمگران عالم نجات خواهد داد.

دشمنان انقلاب اسلامی هر سال نوید می‌دهند که انقلاب اسلامی در حال از بین رفتن است اما امسال چهل و یکمین سال پیروزی آن را جشن می‌گیریم، این نشان می‌دهد که این مملکت صاحب دارد و امام زمان (عج) همواره پشتیبان این انقلاب بوده و خواهد بود، انقلاب ما از بین رفتنی نیست زیرا این انقلاب ثمره خون شهداست، کسانی که با اعتقاد و بینش و درایت کامل در جبهه حضور داشتند و در این راه از هم سبقت می‌گرفتند، چرا که اخلاص و باور عمیقی نسبت به انقلاب اسلامی داشتند. شهادت این‌همه شهید در دوران قبل و بعد از انقلاب اسلامی باعث شده انقلاب اسلامی ریشه‌ای قوی داشته باشد، درست است که نارسایی‌ها و مشکلاتی در کشور وجود دارد اما ریشه آن بسیار قوی است و مردم هم این را می‌دانند و بر آن باور دارند. با تکیه بر ولایت‌فقیه محکم این انقلاب را به امام عصر (عج) تحویل خواهیم داد.

مریم ادیبان‌زاده ـ در آیات بسیاری از قرآن کریم خداوند در خصوص دفاع از حق و مبارزه با ظالمان و طاغوت تأکید دارد، «وَقُلْ جَاءَ الْحَقُّ وَزَهَقَ الْبَاطِلُ إِنَّ الْبَاطِلَ کانَ زَهُوقاً»(و بگو حق آمد و باطل نابود شد آرى باطل همواره نابودشدنى است81 سوره اسراء). دفاع از حق و ولایت مداری باعث می‌شود که کشور و نظام جمهوری اسلامی حفظ شود لذا باید تلاش کنیم حق و باطل را بشناسیم و وظیفه خود را در قبال آن انجام دهیم. باید در این تشکل‌های دینی به مردم آموزش داده شود که چگونه طرفدار حق بوده و از آن حمایت کنند، اگر این اتفاق نیفتد شاهد نفوذ دشمنان در جامعه خواهیم بود

ایکنا ـ سخن آخر؟

سیدحسن فخاری ـ خداوند در دین اسلام و قرآن کریم همه چیز از جمله نیازهای زندگی روزمره را برای بشر مشخص و تشریح کرده است، اینکه چگونه رفتار کنیم و دوست و دشمن را بشناسیم لذا باید از قرآن مدد بگیریم.

اگر مردم با قرآن باشند و حداقل روزی یک‌بار نسبت به مطالعه و قرائت قرآن اقدام کنند، باید آموزه‌های قرآنی در زندگی‌ها راه یابد و جزء یکی از اصول زندگی باشد، بی‌شک در این صورت شاهد توفیق روز افزون خود خواهیم بود.

مریم ادیبان‌زاده ـ همان‌طور که گفتیم محافل قرآنی و هیئت‌های مذهبی در مسیر روشنگری و بصیرت افزایی مردم بسیار نقش بسزایی دارند چرا که اگر کسی در کنار توسل به اهل‌بیت عمل به قرآن داشته باشد می‌تواند زمینه بصیرت و آگاهی در خود را بارور و آن را رونق دهد، کسی که می‌خواهد به سعادت برسد باید عمل به آموزه‌ها و دستورات الهی را سرلوحه زندگی خود کند، بی‌شک چنین افرادی بر دیگران نیز تأثیرگذار خواهند بود.