تأکید بر مشترکات ادیان و جدل احسن؛ روش امام رضا(ع) در مناظره

حجت‌الاسلام سیدعلی سجادی‌زاده، عضو هیئت علمی دانشگاه علوم اسلامی رضوی، در گفت‌و‌گو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) از خراسان رضوی، با بیان اینکه امروزه، وارداتی در قالب شبهه داشته‌ایم، ابراز کرد: یکی از ابعاد ظهور علم امام رضا(ع) در مناظرات، احتجاج ایشان با مخالفان دین و مذهب بوده است، لذا از آنجا که روزگار ما به لحاظ ورود افکار و شبهات مختلف، شبیه دوران امام رضا(ع) است، بر اهل علم که دغدغه دین و کشور را دارند، لازم است تا شیوه امام رضا(ع) را در مناظره، مطالعه کرده و از آن روش در برابر شبهات گروه‌های وهابی و تکفیری یا در ادیان مسیحیت و یهودیت استفاده کنند.

سجادی‌زاده با اشاره به اینکه همه ائمه،‌ عالم آل محمد(ع) هستند، اظهار کرد: امام رضا(ع) در برهه‌ای از زمان قرار گرفته بودند که افکار وارداتی از شرق و غرب یعنی از ایران، هند و یونان وارد جهان اسلام شده بود و در مسائل کلامی و اعتقادی، شبهاتی را ایجاد کرده بود، همچنین، وجود رؤسای ادیان و مذاهب مختلف در حوزه جهان اسلام، موجب برخورد و ظهور صفت عالم آل محمد(ع) برای امام رضا(ع) شد.

واداشتن طرف مقابل به اندیشه در مناظره

وی به تعریفی از مناظره پرداخت و گفت: مناظره یعنی اینکه انسان بتواند طرف مقابل خود را وادار به تسلیم کند و مواد مناظره هم باید از اموری تشکیل شود که مورد پذیرش طرفین باشد.

سجادی‌زاده با بیان اینکه امام رضا(ع) در بخشی از مناظرات خود، جدل أحسن را به ما می‌آموزند، ابراز کرد: گروهی از زنادقه که دارای ادعای روشن‌فکری بودند اما به خدا و قیامت باور نداشتند، بر امام رضا(ع) وارد شدند. امام(ع) از آن‌ها پرسیدند: «آیا ما با شما برابر هستیم؟ اگر خدا و آخرتی نباشد، این نماز، روزه و زکات، به ما ضرر نمی‌رساند ولی اگر سخن ما درست باشد، آیا شما هلاک نشدید و ما نجات پیدا نکردیم؟».

وی افزود: این سخن امام رضا(ع) ضمن اینکه یک مناظره و جدل است، موعظه حسنه نیز محسوب می‌شود که طرف مقابل را به فکر وادار می‌کند یعنی اینکه در مواجهه با افراد، ضمن استفاده از فرمایشات امام رضا(ع)، طرف دیگر را وادار به اندیشه کنیم و پس از ایجاد تشکیک در موضعش، دست او را بگیریم و او را ترقی دهیم زیرا این روش اهل بیت(ع) به‌ویژه امام رضا(ع) است.

عضو هیئت علمی دانشگاه علوم اسلامی رضوی با بیان اینکه در قرآن کریم از مناظره به جدل تعبیر شده است، اظهار کرد: در قرآن، نمونه‌هایی از مناظرات مطرح شده است، مثلا در آیه 78 سوره یس «وَضَرَبَ لَنَا مَثَلًا وَنَسِیَ خَلْقَهُ قَالَ مَنْ یُحْیِی الْعِظَامَ وَهِیَ رَمِیمٌ... و براى ما مثلى آورد و آفرینش خود را فراموش کرد گفت چه کسى این استخوان‌ها را که چنین پوسیده است زندگى مى‏‌بخشد» یا درباره حضرت ابراهیم(ع) می‌گوید که افراد با ابراهیم(ع) جدل می‌کردند که چرا تو به خدا معتقدند هستی و حضرت ابراهیم(ع) پاسخ می‌داد «أَتُحَاجُّونِّی فِی اللّهِ وَقَدْ هَدَانِ وَلاَ أَخَافُ مَا تُشْرِکُونَ بِهِ...آیا با من درباره خدا محاجه مى‏‌کنید و حال آنکه او مرا راهنمایى کرده است و من از آنچه شریک او مى‏‌سازید، بیمى ندارم».

مطرح کردن آموزه‌های دین بر اساس فهم مخاطب

وی با اشاره به اینکه اندیشه اسلام مطابق با فطرت است، گفت: انسان باید با زبان فطرت با افراد گفت‌و‌گو کند و روش آن را از قرآن و اهل بیت(ع) بیاموزد از این رو باید ابتدا آموزه‌های دینی را که بر اساس فطرت است، از قرآن و امام رضا(ع) یاد بگیریم سپس، آن محتوا را با هر زبانی که مخاطب می‌فهمد، مطرح کنیم.

سجادی‌زاده افزود: جمله‌ای از امام رضا(ع) وجود دارد که «رحِمَ اللَّهُ امْرَأً أَحْیَا أَمَرَنَا» اباصلت از ایشان پرسید چگونه امر شما را زنده کند، امام فرمودند «تَعَلَّمُ عُلُومَنَا وَ یُعَلِّمُهَا النَّاس...علوم ما را فرا گیرد و به دیگران برساند».

وی با بیان اینکه همه اندیشمندان در فاصله جامعه بشری از اهل بیت(ع) مسئولیت دارند، ابراز کرد: اگر اکنون مشاهده می‌کنیم که بخش عظیمی از بشریت با مکتب اهل بیت(ع) فاصله دارند، ما در این ناآگاهی دخیل هستیم زیرا فرمایشات اهل بیت(ع) را درست درک نکردیم یا اینکه آموزه‌های آن‌ها را به دیگران منتقل نکردیم؛ اندیشمندان مسلمان باید با زبان فطرت، آموزه‌های اهل بیت(ع) را منتقل کنند و دانشمندان غیر مسلمان نیز باید تعصب را کنار بگذارند زیرا تعصب و عناد موجب گمراهی می‌شود.

تأکید بر مشترکات ادیان، روش امام رضا(ع) در مناظره

سجادی‌زاده با اشاره به اینکه امام رضا(ع) در مناظرات خود به مشترکات ادیان توجه می‌کردند، ابراز کرد: باید توجه کنیم که انسان‌ها مشترکات بسیاری دارند و نباید در مناظره، بر طبل اختلاف کوبید از این رو با اقتدا به اهل بیت(ع) باید به مشترکات میان اسلام، مسیحیت و یهودیت توجه کرد.

وی ببا بیان اینکه از آنجا که این افراد مدعی پیروی از حضرت ابراهیم(ع)، حضرت موسی(ع) و حضرت عیسی(ع) هستند، باید در گفت‌و‌گو بر اصل توحید پافشاری کرد، ابراز کرد: همچنین شیعه و اهل سنت، مشترکات بسیاری دارند شاید در تفسیر توحید و صفات خداوند، اختلافاتی وجود داشته باشد ولی در اصولی مانند خدا قرآن و پیامبر اشتراک داریم.

عضو هیئت علمی دانشگاه علوم اسلامی رضوی با اشاره به اینکه تأکید بر مشترکات، نه تنها یک راهکار بلکه باید سیاست راهبردی باشد، افزود: مکتب اهل بیت(ع) حق است و اگر چیزی بتواند مشکلات بشر را حل کند، مکتب اهل بیت(ع) است که به تعبیر دکتر محمد تیجانی، در کتاب «کل الحلول عند آل الرسول»، اهل بیت(ع)، کلید حل مشکلات هستند.