حلقه مفقوده ادبیات عاشورایی و عزاداری برای مرگ حقایق
گروه ادب: به عقیده یکی از نویسندگان آئینی کشورمان، تحریف در عزاداری سیدالشهدا(ع) جریان پر غصه‌ای است که باید در سوگ آن عزاداری کرد و در این راستا، اخلاص حلقه گم شده برخی اشعار نامناسبی است که سروده و به کار گرفته می‌شود.
محمدرضا محقق، نویسنده و پژوهشگر ادبیات آئینی در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) با اشاره به ادبیات عاشورایی به نقاط عطف و انحرافات این حوزه پرداخت و گفت: ادبیات عاشورایی گستره وسیعی دارد و می‌توان آن را از ادبیات کهن نیز به شمار آورد. ادبیات عاشورایی از نظر سبک، مضمون و... نیز بسیار متنوع و فراگیر است. اگر عاشورا را یک واقعه تاریخی و محدود به مکان و زمان مشخص ببینیم باز هم ادبیات فراگیر و وسیعی است، اما اگر به این واقعه به شکل یک فرهنگ و آیین نگاه کنیم، وسعت این جریان بسیار بیشتر می‌شود. جمله «كل يوم عاشورا و كل ارض كربلا» بیانگر این است که جریان عاشورا یک جریان فرامکانی و فرازمانی است. اگر واقعه عاشورا را یک فرهنگ ببینیم و زیربنا و مفاهیم اصلی آن را درک کنیم، هر آنچه که در مسیر و جریان ادبیات باشد جزء ادبیات عاشورایی محسوب می‌شود، حتی اگر اشاره مستقیمی به واقعه عاشورا و وقایع تاریخی عاشورا نداشته باشد.
ظاهر و مفهوم در خدمت بیان حقیقتوی درمورد ارتباط محتوا و شکل ظاهری ادبیات و اشعار عاشورایی بیان کرد: این دو مورد هرگز از هم قابل تفکیک نیستند و شعر عاشورایی زمانی شکل می‌گیرد که محتوا و فرم اشعار درخور شأن اهل‌بیت(ع) و مکمل همدیگر باشد. در هم تنیدگی بین محتوا و شکل ظاهری اشعار عاشورایی باید به گونه‌ای باشد که نتوان آن‌ها را از هم جدا کرد و مضامین و معانی به شکلی در این اشعار گنجانده شده باشد که ما با یک پدیده کاملاً منسجم روبه‌رو باشیم. نمی‌توان گفت که در اشعار عاشورایی، فرم و یا محتوا مهمتر از دیگری است، اما آنچه که باعث شده تا ادبیات عاشورایی تا امروز ماندگار باشد و از انعطاف خاصی بهره‌مند شود، همین معانی بلند عاشورایی است که روح مخاطب با آن متعالی می‌شود و او را با حقایقی مانند ایثار، از خودگذشتگی، قدم در راه حق گذاشتن و... آشنا می‌کند. این حقایق است که ادبیات عاشورایی را ماندگار کرده.
عاشورا و فرهنگسازی
محقق در مورد تأثیر ادبیات عاشورایی در فرهنگسازی و ماندگار کردن فرهنگ صحیح شیعی در جامعه اظهار کرد: اگر فرهنگ هر جامعه را متشکل از تفکرات، رفتار، اعتقادات و زمینه‌های بروز و ظهور برخوردهای اجتماعی بدانیم، نیازمند محتوا و مواردی است که به آن جهت بدهد. ادبیات عاشورایی می‌تواند به فرهنگ و حتی به زندگی جهت دهد. این ادبیات می‌تواند زندگی فرد و اجتماع و حتی تاریخ را در مسیر صحیح حق‌جویی و خداپرستی قرار دهد، اما باید بررسی شود تا بفهمیم چطور می‌توانیم این معانی والا را در قالب فرهنگ ارائه دهیم. حضور نخبگان و مسئولان در این مسیر بسیار مؤثر بوده و می‌تواند این ادبیات را به شکل‌های گوناگون به فرهنگ جامعه تبدیل کند.
عقل و دین و انحرافات
نویسنده کتاب «حواشی سایه بر آفتاب» به فرهنگ‌های نادرست باب شده در عزاداری‌ها اشاره کرد و گفت: فرهنگ عاشورایی مانند شمعی که از خود نور می‌دهد تاریکی را نیز روشن می‌کند. انحراف در عزاداری‌ها و تحریف در وقایع عاشورا بسیار مهم و گسترده است. آنچه که در مقابله با انحرافات در عزاداری‌ها می‌تواند مؤثر باشد و مهم است توسل به حقایق عاشورا، عزاداری‌های عاشورا و آیین‌های کهن و اصیل عاشوراست. چاره دور شدن از این تحریفات آن است که ما به آموزه‌های دینی و آیینی که از گذشته داشته‌ایم باز گردیم. برای مثال می‌توانیم به احادیث رجوع کنیم، حضرت امام صادق(ع) بر گریه، سوگ، عزاداری‌های سنتی و توجه به اصالت‌های عزاداری حسینی را مورد تاکید قرار داده‌اند؛ گذشته از این، آنچه که همواره ما را در کنار دین یاری می‌کند عقل است، ما باید در این مسئله مانند تمام مسائل زندگی از عقل خود استفاده کنیم. دین همان طور که عقل به ما دستور می‌دهد از کاری که برای ابعاد مادی و معنوی انسان مضر است دوری کنیم نیز همان دستور را صادر کرده است. حتی اگر در دین هیچ نکته‌ای درمورد بحث قمه‌زنی نداشته باشیم، اینجا عقل است که انسان را از انجام این کار نهی می‌کند، اما با این حال، با توجه به آموزه‌های دینی، حقایقی که در عزاداری تاریخی و دینی ما وجود دارد نیز نشان دهنده راه صحیح بوده و می‌تواند از بروز انحرافات جلوگیری کند.
اخلاص؛ گوهر عزاداری حسینی
محقق در پاسخ به اینکه آیا از روش حقیقی و اصیل عزاداری فاصله گرفته‌ایم یا خیر گفت: این سوال خود حکایت پر غصه‌ای است که به نظرم یک عزاداری جدید را برای این اتفاق می‌طلبد. اخلاص، گوهر عزاداری حسینی است که نباید در عزاداری‌ها فراموش شود و اگر جایی می‌بینیم که عزاداری‌ها دلنشین نیستند، ممکن است که اخلاص در آن‌ها از بین رفته باشد و این مسئله بسیار حساس و مهم است که باید به آن توجه شود؛ اما در اینکه اشعاری سروده می‌شود که بی‌محتوا بوده و از لحاظ مفاهیم، شکل ظاهری، مضمون، موضوع و ... اساساً حالت مبتذلی پیدا می‌کند و از شأن ائمه(ع) بسیار دور است، هیچ شکی نیست. متأسفانه گاهی در مراسم‌های مختلف اشعاری را می‌شنوم که باعث خجالت انسان می‌شود که چنین عبارات و مضامینی در ضعیف‌ترین شکل ممکن مورد استفاده قرار می‌گیرد. این اتفاقات بسیار خطرناک است و چنین رخدادهایی باعث می‌شود تا تربیت فکری، شنوایی و روحی مردم دچار انحراف شود و مفاهیم صحیح عاشورا در هزارتوی این اشعار ضعیف دچار آسیب شود و این سنت بسیار زیبای بصری، فکری و معنایی عزاداری و عاشورا مورد تحریف قرار بگیرد. ما در عاشورا، سنتی مانند تعزیه و شبیه‌خوانی را داشته‌ایم که شاعران آئینی کشور با اشعاری بسیار زیبا و درخور به بیان حقایق کربلا پرداخته‌اند.
تحریف در عزاداری جنایت است
وی ادامه داد: اگر گنجینه تاریخی و ارزشمند شاعران که در طول تاریخ با جان و دل برای امام حسین(ع) شعر سرودند را کنار بگذاریم و به سراغ اشعار مبتذل و نازل برویم، خیانت و حتی جنایت ادبی مرتکب شده‌ایم؛ چرا که اشعار فرومایه باعث می‌شود تا تربیت فکری مخاطب دچار آسیب شود.
اخلاص در اشعار؛ راه نجات از تحریف
محقق، آشنا کردن نسل جوان با حقایق عاشورا و اشعار ناب عاشورایی را راه نجات از دوری از عاشورا و تحریف دانست و افزود: اگر نسل جوان کشور را با حقایق عاشورا و گنجینه با ارزش و تاریخی اشعار ناب عاشورایی آشنا کنیم و این پیوند را به وجود آوریم، مطمئناً این میراث آنقدر با ارزش است که حتی در زمان کنونی هم بسیار تأثیرگذار خواهد بود.
فراموشی دردناک
این پژوهشگر آیینی در پایان اظهار کرد: امیدوارم تلاش تمام هنرمندان، نویسندگان، شاعران و هر کس که در این راه قدم برمی‌دارد به‌گونه‌‌ای باشد که از اصل عاشورا فاصله نگیریم و در این مسیر ادبیات عاشورایی مانند گوهر گرانقدر است. همه ما باید تلاش کنیم تا این گنجینه که چه بسا ممکن است تنها چیزی باشد که ارتباط ما را با واقعه کربلا حفظ کرده است را از دست ندهیم. اگر صفحات ادبیات پارسی را نگاه کنیم متوجه می‌شویم که نقاط اوج جایی است که نویسندگان و شاعران در مورد این واقعه نوشته‌اند و اگر این میراث به دست فراموشی سپرده شود بسیار دردناک خواهد بود.
تحریف در عزاداری جنایت است
وی ادامه داد: اگر گنجینه تاریخی و ارزشمند شاعران که در طول تاریخ با جان و دل برای امام حسین(ع) شعر سرودند را کنار بگذاریم و به سراغ اشعار مبتذل و نازل برویم، خیانت و حتی جنایت ادبی مرتکب شده‌ایم؛ چرا که اشعار فرومایه باعث می‌شود تا تربیت فکری مخاطب دچار آسیب شود.
اخلاص در اشعار؛ راه نجات از تحریف
محقق، آشنا کردن نسل جوان با حقایق عاشورا و اشعار ناب عاشورایی را راه نجات از دوری از عاشورا و تحریف دانست و افزود: اگر نسل جوان کشور را با حقایق عاشورا و گنجینه با ارزش و تاریخی اشعار ناب عاشورایی آشنا کنیم و این پیوند را به وجود آوریم، مطمئناً این میراث آنقدر با ارزش است که حتی در زمان کنونی هم بسیار تأثیرگذار خواهد بود.
فراموشی دردناک
این پژوهشگر آیینی در پایان اظهار کرد: امیدوارم تلاش تمام هنرمندان، نویسندگان، شاعران و هر کس که در این راه قدم برمی‌دارد به‌گونه‌‌ای باشد که از اصل عاشورا فاصله نگیریم و در این مسیر ادبیات عاشورایی مانند گوهر گرانقدر است. همه ما باید تلاش کنیم تا این گنجینه که چه بسا ممکن است تنها چیزی باشد که ارتباط ما را با واقعه کربلا حفظ کرده است را از دست ندهیم. اگر صفحات ادبیات پارسی را نگاه کنیم متوجه می‌شویم که نقاط اوج جایی است که نویسندگان و شاعران در مورد این واقعه نوشته‌اند و اگر این میراث به دست فراموشی سپرده شود بسیار دردناک خواهد بود.
